داد و ستد پوتین درباکو

دیپلماسی ایرانی: ولادیمیرپوتین رییس جمهور فدراسیون روسیه روز سه شنبه 13 آگوست (22 مرداد) در سفری که از 24 ساعت به طول انجامید از باکو دیدن کرد و با همتای آذری خود دیدار و در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با الهام علیف شرکت نمود. گفته می شود دلیل کوتاهی این دیدار کم نتیجه بودن احتمالی آن یا نگاه از بالای مسکو به باکو بوده است. کمتر رسانه های آذری از اینکه حضور کمتری در این کنفرانس داشتند و از این که پوتین درمورد موضوع مناقشه قره باغ صرفا به گفتن این جمله که هیچ راهی برای حل این مناقشه جز راه حل سیاسی نیست گله مند بودند.

مراسم استقبال رسمی از ورود وی به عمل نیامد این درحالی بود که یک روز قبل از سفر پوتین طرف آذری مراسم رسمی استقبال از نخست وزیر ایتالیا را تدارک دیده بود. ظاهرا طرف روس خود حاضر به انجام این مراسم نشده بود. ابتدا قراربود ولادیمیر با کشتی به باکو بیاید اما پس از آنکه پیشنهاد کرملین به پاستور مبنی بر دیدار با روحانی رییس جمهور جدید دربندرانزلی مورد پذیرش طرف ایرانی واقع نشد طرف روس مبادرت به سفر به باکو با هواپیما نمود. ظاهرا پوتین قصد داشت با سفردریایی به سواحل خزری ایران وآذربایجان خودی در این بزرگترین دریاچه جهان نشان دهد اما محقق نشد. البته مسکو دو کشتی نظامی خود را که یکی موشک انداز بود که ولگادنسک نامیده میشد و دیگری هم کشتی کوچک نظامی موسوم به HDD بود که پوتین یک روز پیش از سفرش به باکو به ساحل این شهراعزام کرده بود تا این پیام را به آذربایجان بدهد که در مناسبات نظامی امنیتی اش با ناتو و آمریکا اسراییل روسیه را نباید فراموش کرد. به رغم اینکه رسانه های روس و تحلیلگران روس که بنظر میرسد نزدیک به کرملین باشند ارزیابی مثبتی از دیدار پوتین از باکو کردند رسانه ها وتحلیلگران مستقل در آذربایجان این سفر را بیشتر به نفع مسکو و رییس جمهور آذربایجان در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دراین کشور که 9 اکتبرسال جاری برگزار خواهد شد ارزیابی کردند و اینگونه نشان دادند که دولت باکو با دادن امتیازاتی در زمینه های انرژی و مسایل نظامی، امنیتی و اقتصادی پوتین را برای عدم ایجاد ممانعت در برابر انتخاب مجدد الهام علیف راضی کردند.

همانگونه که در نوشتاری نگارنده پیش بینی کرده بود که پوتین دراین سفر موفق به روشن نمودن چراغ سبز باکو برای عضویت در اتحادیه های گمرکی و اورآسیا نخواهد شد اینگونه نیز شد به طوریکه درکنفرانس مطبوعاتی رییس جمهور روسیه کلمه ای دراین خصوص نگفت. همانگونه که درمورد مناقشه قره باغ هم تاحدود زیادی هیچ نگفت جز یک جمله سیاسی که بدان اشارت رفت. این درشرایطی بود که الهام علیف درکنفرانس مطبوعاتی درمورد مناقشه قره باغ وخسارتهای آن برای آذربایجان سخنان زیادی به میان آورد و با اعلام اینکه درصورت حل این مناقشه فرصتهای بسیاری درهمکاریهای منطقه ای پدیدارخواهد شد تلویحا این پیام را به پوتین داد که اگر مناقشه قره باغ به نفع آذربایجان حل و فصل شود امکان عضویت این کشور در اتحادیه های مدنظر روسیه فراهم خواهدشد. با توجه به حساسیتهای مسکو نسبت به همکاریهای باکو با ناتو وغرب به نظر می رسد هدف باکو از چنین رویکردی این باشد که به پوتین بفهماند اگر مایل به تعمیق همکاریهای منطقه ای با آذربایجان و جذب این کشور به ساختارهای مشترک المنافعی و اورآسیایی هستی باید نسبت به حل مناقشه قره باغ درچارچوب تمامیت ارضی آذربایجان همت گماری.مشکلی که روسیه خود برای آذربایجان ایجاد کرده است .

اسنادی که دراین سفر به امضاء مسولین ذیربط دو کشور رسید سه سند بود: درزمینه  انرژی و حمل ونقل آن سندیرمیان شرکت دولتی روس نفت وشرکت دولتی نفت آذربایجان (سوکار) امضاء شد در مورد همکاریهای حمل ونقلی سندی دررابطه با احداث پل برروی رورخانه مرزی سامور منعقد گردید و سومین سند درخصوص همکاریهای وزارت خانه های حوادث غیرمترقبه از سوی وزرای ذیربط دوکشور به امضاء رسید. این اسناد ماهیت یادداشت تفاهم دارند ودرمقایسه با اسنادی که دردوره ریاست جمهوری دمیتری مدودف درباکو بامضاء رسیده بود از اهمیت کمتری برخورداراست.

موضوع جالب توجه دراین سفر این بود که الهام علیف درکنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که حجم همکاریهای نظامی دوکشور بالغ بر 4 میلیارد شده است این درحالی است که پیشتر در رسانه های باکو این رقم 1.600 میلیارد اعلام می شد.

واکنش ارمنستان به سفرپوتین به باکو

دراین میان لیون شیرینیان یک تحلیلگرارمنی گفت: هرچند که ارمنستان و روسیه همکار استراتژیک هستند اما از منظر تاریخی همواره روسیه ارمنستان را تجزیه کرده و به ترکه وسلطه گران بخشیده است. وی افزود تاریخ را نمی توان فراموش کرد. این تحلیلگر ارمنی درحالی این گونه سخن می گوید که روسیه در اشغال اراضی آذربایجان توسط ارمنستان کمک های فراوانی به ارمنیها کرده است.

ازسوی دیگربه نقل از سایت آذری قفقاز اینفو آرتاک زاکاریان رییس کمیسیون روابط خارجی حزب حاکم ارمنستان در گفتگو با رادیو آزادی گفت: سفر پوتین به باکو ما را ناراحت کرده است. وی اضافه کرد طبیعی است که روسیه همکار ارمنستان است و مناسباتش با کشور دشمن (آذربایجان ) ما را آزرده خاطر می کند.

ولادیمیر یسویف  تحلیلگر روس و رییس مرکز تحقیقات سیاسی واجتماعی روسیه درواکنش به این موضع طرف ارمنی درمصاحبه با خبرنگار خبرگزاری آپای جمهوری آذربایجان گفت: آذربایجان درسیاست خارجی خود همه جانبه ونه یکسویه عمل می کند درحالیکه ارمنستان روابطی درحد اتحاد باروسیه دارد لذا تلاش ارمنستان برای همگرایی با اتحادیه اروپا قابل فهم نیست.

واکنش تحلیلگران روس به سفر پوتین به باکو

پروفسور الکساندر مالاشنکو، عضو مرکز کارنگی مسکو در مصاحبه باخبرنگار آپا با بسیار مهم ارزیابی نمودن سفر پوتین به آذربایجان این دیدار را نشانگر حمایت روسیه از حاکمیت و دولت آذربایجان دانست و از آذربایجان به عنوان کشوری مهم واستراتژیک در قفقاز نام برد. وی افزود با توجه به اینکه غرب هم منافعی درآذربایجان دارد روسیه هم مایل نیست این کشور را بعنوان همکار از دست دهد چرا که مسکو میداند در تحقق سیاستهایش در خاور نزدیک ومیانه باید آذربایجان درکنارش باشد. مالاشنکو درادامه سخن خود گفت: پوتین با سفرش به باکو نقطه پایانی برسخنانی که درمورد سردی روابط میان دوکشور گفته می شود گذاشت. وی همچنین اشاره کرد که دراین دیدارپوتین به ابهامات آذربایجان درمورد برخی مسایل سیاسی پاسخ داد و این تردیدها را برطرف ساخت. این مسایل ازجمله شامل فشارهای غرب به ایران و تشکیلات آذری تاسیس شده درروسیه است. مالاشنکو افزود: آذربایجان باردیگر تاکید کرده است که اجازه نخواهد داد از طریق این کشور دیگران ایران را تحت فشار قراردهند.

عضو بنیاد کارنگی مسکو همچنین سفرپوتین به باکو را درآستانه انتخابات ریاست جمهوری درآذربایجان نوعی حمایت از الهام علیف ارزیابی نمود و اطمینان داد که علیف درانتخابات پیش رو بررقبای خود پیروز خواهد شد.

ازسوی دیگر سرگی مییخف، رییس موسسه همکاری خزر در گفتگو با همین خبرنگار در موضع مشابهی سفر پوتین به آذربایجان را نشانگر اهمیت این کشور برای روسیه و خط بطلانی بر سرد بودن روابط دوکشور تلقی کرد.

از دیگرسو ولادیمیر یسویف، رییس مکز تحقیقات سیاسی واجتماعی روسیه نیز ضمن اشاره به اینکه این دیدار برای هردو طرف لازم بود گفت:سفر پوتین به باکو نشانگر اعلام آمادگی روسیه برای همکاری با آذربایجان درآستانه انتخابات ریاست جمهوری دراین کشور با پتانسیل جدید است. وی خاطر نشان ساخت که پوتین اطمینان حاصل کرد که مردم آذربابجان از دولت فعلی حمایت میکنند و الهام علیف باردیگر پیروز رقابتهای انتخاباتی خواهدبود.

تحلیل نهایی

آنچه از فضای مذاکرات و اخبار منتشرشده درخصوص ابن سفر می توان برداشت نمود این است که:

هرچند که پوتین به همه اهداف خود دراین سفر نایل نگردید ازجمله اینکه نتوانست موافقت باکو را برای عضویت دراتحادیه گمرکی و اورآسیا جلب نماید اما ازاینکه آذربایجان به همکاریهای اقتصادی، نظامی و انرژی باروسیه ادامه خواهد داد و در همکاریهای منطقه ای نیز برغم همگرایی با غرب درکنار روسیه نیز خواهد بود تا منافع روسیه آسیب نبیند اطمینان حاصل نمود و این اطمینان دربرابرقولهای مساعد پوتین به همتای آذری خود در زمینه عدم استفاده ابزاری روسیه از حضور بیش از یک میلیون آذری مقیم مسکو (که پوتین درسخنان خود به این رقم باردیگراشاره کرده بود) و نهادهای ایجادشده ازسوی آنان علیه دولت باکو و عدم دخالت در انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در آذربایجان بارمغان آمد.

درعین حال آنچه که برای چندمین بار وپس از سالها بلا تکلیف ماندن چگونگی حل مناقشه قره باغ و عدم پاسخ روشن پوتین دراین رابطه بود که الهام علیف تلویحا عضویت آذربایجان در اتحادگمرکی واورآسیا را که پوتین مجدانه پیگیری میکند را منوط به حل مناقشه قره باغ به نفع کشورش مرتبط نمود. /16

انتشار اولیه: یکشنبه 27 مرداد 1392/ بازانتشار: پنجشنبه 31 مرداد 1392