شرط ماندن رنو در ایران

یوند خودروسازی ایران با رنوی فرانسه در حال گسسته شدن است؛ پیوندی که با قطع شدنش، قطعا هر دو طرف ضرر خواهند کرد و از همین رو هیچکدام راضی به این جدایی نیستند.

با این حال، هر روز که می گذرد، امیدها برای ماندن رنو در جاده مخصوص کمرنگ تر می شود و حتی آنها نیز که نمی خواستند خبر رفتن این خودروساز فرانسوی را باور کنند، حالا دیگر ناامیدانه چشم به آینده دوخته اند. این بار پای تحریم آمریکا در میان است و کارشناسان معتقدند رنو تنها در صورت رفع این تحریم، در ایران خواهد ماند.

اما چرا رنو قصد متارکه با خودروسازی ایران را دارد؟ درد این خودروساز فرانسوی چیست که با وجود تحمل تمام دشواری های کار در ایران، همواره بر «ماندن» تاکید داشت و حالا بر «نماندن»؟
اصلا آیا راهی برای تداوم تولید مشترک رنو و جاده مخصوص هست؟

برای پاسخ به این پرسش ها باید مروری کنیم بر آنچه که طی 10 سال اخیر در ایران بر رنو گذشته است. خودروساز فرانسوی اگرچه سال ها قبل با محصولی به نام «رنو5» قصد حضور در خودروسازی ایران را داشت، اما آن زمان با هموطن اش پژو توافق کرد که راهی ایران نشود و در عوض به ترکیه برود. به عبارت بهتر، دو خودروساز بزرگ فرانسه، بازار ایران و ترکیه را بین خود تقسیم کردند و ایران به پژو رسید و ترکیه به رنو.

این اما پایان کار نبود و بعدها با وجود آنکه پژو در ایران بود و ترکیه هم مکان امنی برای رنو به حساب می آمد، آنها (رنویی ها) تصمیم گرفتند یک بار دیگر شانس خود را برای حضور در یکی از بزرگ ترین بازارهای خاورمیانه امتحان کنند. این شانس دوباره در سال 1382 به رنویی ها رو کرد و آنها طی قراردادی تحت عنوان پلت فرم مشترک X90، رسما میهمان جاده مخصوص شدند. قرار بود در پی این قرارداد، ابتدا خودرویی ارزان (با قیمتی کمتر از هفت هزار یورو، آن هم یوروی 700 تومانی آن زمان) در ایران ساخته شود و به تدریج خودروهایی دیگر نیز روی پلت فرم در نظر گرفته شده (X90)، طراحی و به تولید برسند.

رنو برای این پروژه بزرگ حاضر شد بر خلاف هموطنش در ایران سرمایه گذاری انجام دهد و حتی شرکتی مشترک میان این خودروساز و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز با نام رنوپارس تاسیس شد تا تامین قطعات خودروهای موردنظر را بر عهده بگیرد. اقدامات رنو نشان می داد این شرکت فرانسوی انگیزه زیادی برای حضور در صنعت و بازار خودرو ایران دارد و البته خودروسازان ایرانی نیز بابت همکاری با یکی از معتبرترین شرکت های اروپایی راضی و خشنود بودند. این وسط اما حضور رنو در ایران به مذاق برخی خوش نیامد و اگرچه این «برخی» در اقلیت بودند اما به دلیل نفوذ زیادشان تا توانستند چوب لای چرخ رنویی ها گذاشتند تا شاید این خودروساز را از تصمیم خود منصرف کرده و یا به نحوی قرارداد را لغو کنند.

اتفاقات زیادی در همین حین رخ داد و کار حتی به مجلس شورای اسلامی هم کشید، اما نه طرف ایرانی کوتاه آمد و نه رنویی ها پایشان لرزید و این نشان می داد هر دو طرف به شدت خواهان اجرای «قرارداد پلت فرم مشترک» هستند. البته «مخالفان» هر کاری که از دستشان بر می آمد برای راندن رنو انجام دادند و حتی در مقطعی مانع ترخیص قطعاتی که برای آغاز تولید به گمرک رسیده بود، شدند؛ اما در نهایت نتوانستند جلوی اجرای قرارداد را بگیرند. برخورد مخالفان با قرارداد پلت فرم مشترک از همان ابتدا به رنو فهماند که چه کار سختی برای ماندن در ایران دارد و باید خود را برای موانعی بزرگ تر و مشکلاتی اساسی تر آماده کند.

در واقع مخالفت برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی با قرارداد X90، اولین مشکلی بود که رنو در ایران با آن مواجه شد، اما کم نیاورد و صبر کرد و در نهایت آغاز پروژه را به چشم دید، هرچند با حدود چهار سال تاخیر. قرارداد X90 در سال 82 امضا شد اما پروژه تولید، سر وقت به انجام نرسید و حدود چهار سال طول کشید تا تولید تندر-90 به عنوان اولین محصول حاصل از پلت فرم مشترک X90، در جاده مخصوص آغاز شود. اینجا بود که دومین دردسر بزرگ رنو نیز شروع شد؛ زمانی که قرارداد میان خودروسازی ایران و رنو به امضا رسید، یورو فقط 700 تومان بود، اما در آغاز تولید، نرخ آن دو برابر شد و این موضوع رشد شدید هزینه تولید تندر-90 را در پی داشت. با این حساب دیگر نمی شد تندر-90 را با قیمتی پایین تولید کرد و حالا رنو متهم بود که نتوانسته به وعده اش مبنی بر تولید خودرویی زیر 10 میلیون تومان عمل کند. اتفاقا هرچه پیش رفت، هزینه تولید تندر-90 نه تنها کاهش نیافت بلکه بیشتر و بیشتر هم شد، تا جایی که در حال حاضر از آن با نام خودرویی 35 میلیونی یاد می شود.

این اما پایان دردسرهای رنو نبود و خودروساز فرانسوی در ادامه با مشکل بزرگ دیگری روبه رو شد و آن چیزی نبود جز مشکلات مربوط به دریافت طلب از خودروسازان ایرانی.

رنو برای تامین قطعات موردنیاز تندر-90 و البته مگان (دیگر محصول رنو در ایران)، باید از ایران خودرو و پارس خودرو پول دریافت می کرد، اما این دو، خواسته یا ناخواسته انتظارات رنو را برآورده نکردند و خودروساز فرانسوی همواره نسبت به این موضوع شکایت داشت. با این حال رنویی ها هیچگاه نگفتند که به خاطر بدحسابی خودروسازان، از ایران می روند و واقعا هم نرفتند.

اما اینها عمده مشکلات داخلی رنو در خودروسازی ایران بود، حال آنکه مشکل بزرگ تر و اصلی تر که «تحریم های بین المللی» باشد، بعدها رخ داد. با اعمال تحریم ها به خصوص تحریم های بانکی، روند دریافتی های رنو از خودروسازان ایرانی سخت تر و سخت تر از قبل شد، به نحوی که آنها نمی توانستند مستقیما پول خود را دریافت کنند. همین اواخر نیز کار به جایی رسید که رنو مجبور بود از طریق کشورهای آفریقایی پول خود را تحویل بگیرد این موضوع هم از ارزش پولش می کاست و هم کلی وقت این خودروساز را هدر می داد.

با تشدید تحریم ها، اما رنو دیگر قادر نبود همین اندک پولی را هم که از خودروسازی ایران دریافت می کرد، بگیرد و کار به معنای واقعی برایش سخت شد. کار به جایی رسید که پول رنو در بانک ها ماند و چون امکان انتقال آن وجود نداشت، ارزشش به یک سوم کاهش یافت تا هم خودروسازان ایرانی بابت تاخیر در ارسال قطعات از سوی رنو، ضرر کنند و هم طرف فرانسوی ارزش پول خود را از دست رفته ببیند. با همه اینها، رنو باز هم پا پس نکشید و حتی چندی پیش اعلام کرد می خواهد ایران را به پایگاه صادراتی خود در خاورمیانه تبدیل کند. این نشان می داد رنو تاچه حد برای بازار ایران ارزش قائل است و می خواهد تا جایی که توان دارد برای ماندن در جاده مخصوص مقاومت کند.

با این حال در ادامه اتفاقی رخ داد که پای رنو پس از 10 سال مقاومت بالاخره لرزید. این بار نه پای مخالفان داخلی در میان بود نه بدحسابی خودروسازان؛ این بار «کدخدای اروپایی ها» وارد ماجرا شده و از رنو خواسته-دستور داده- بود تا بار سفر از ایران را ببندد. تحریم جدیدی که آمریکایی ها از بیش از یک ماه پیش برای ایران در نظر گرفتند، به طور مستقیم خودروسازی را تحت تاثیر قرار داده و طبق آن، هیچ خودروساز و قطعه سازی حق همکاری با ایرانی ها را در صنعت خودرو ندارد.

در واقع آمریکایی ها و شخص باراک اوباما رییس جمهور ایالات متحده، رنو را مجبور به ترک ایران کرده اند، هرچند شاید چراغ سبزهایی را نیز به این خودروساز فرانسوی برای حضور در بازار بزرگ آمریکا داده اند. البته یک احتمال دیگر هم وجود دارد، اینکه آمریکایی ها با اعمال فشار بر شریک ژاپنی رنو (نیسان) که در بازار ایالات متحده حضور دارد، خودروساز فرانسوی را به ترک ایران وا داشته اند. هرچه هست، کارشناسان و فعالان صنعت خودرو کشور می گویند، رنویی ها با وجود همه مشکلات داخلی که در ایران دارد، تنها به دلیل تحریم مستقیم آمریکا بار سفر بسته اند، وگرنه در صورت حل این مشکل هنوز هم راغب به ماندن در جاده مخصوص هستند.

در این مورد دبیر انجمن قطعه سازان می گوید:رنو انگیزه های زیادی برای ماندن در ایران دارد و این موضوع از برنامه ریزی ها و اقداماتی که طی این چند سال انجام داده، کاملا مشخص است. آنها تولید خودرو در ایران را با 40 درصد ساخت داخل آغاز کردند و ارتباط خوب و نزدیکی نیز با قطعه سازان ایرانی داشتند.
ساسان قربانی با اشاره به اینکه اصلی ترین دلیل تردید رنو برای ماندن در ایران، تحریم آمریکایی هاست، می افزاید:تحریم جدید در کنار مشکلاتی که در راه نقل و انتقال پول وجود دارد، رنو را مجبور به محدود کردن فعالیت هایش در ایران کرده است. او تاکید می کند: رنو نمی خواهد مناسبات بین المللی اش را به خاطر بازار ایران از دست بدهد و کار غیر قانونی انجام بدهد، هر چند راغب است که بماند و به فعالیت هایش ادامه دهد.

به گفته دبیر انجمن قطعه سازان، این امیدواری وجود دارد که دولت جدید فکری به حال تحریم ها بکند، که در آن صورت رنو نیز تمایلی به ترک ایران نخواهد داشت. قربانی البته از مشکلات داخلی نیز به عنوان دیگر مسائلی که رنو با آنها درگیر است، یاد کرده و می گوید:الان مشکل رشد نرخ ارز و قیمت گذاری خودرو و همچنین عدم ترخیص قطعات از گمرک نیز وجود دارد، هرچند مشکل اصلی باز هم به تحریم آمریکا برمی گردد. به گفته او، اولین گلوگاهی که باید برای ماندن رنو در ایران باز شود، تحریم است، زیرا رنویی ها گفته اند توان مقابله با این موضوع را ندارند.

اظهارات قربانی را دبیر انجمن خودروسازان نیز تایید کرده و می گوید:رنو مگر می تواند زور آمریکایی ها را نادیده بگیرد؟ مگر اینکه دولت جدید فکری به حال تحریم ها بکند. احمد نعمت بخش با اشاره به اینکه تا موضوع تحریم آمریکایی ها علیه صنعت خودرو حل نشود، نمی توان به ماندن رنو امیدوار بود، می افزاید:چند سال پیش نیز قرار بود مرسدس بنز در ایران خودرو تولید کند اما این اتفاق رخ نداد و بعدها مشخص شد آمریکایی ها رای این خودروساز آلمانی را زده و تهدید کرده اند اگر به ایران برود باید بازار آمریکا را فراموش کند.

او در پاسخ به این پرسش که آیا حل مشکلات داخلی رنو در ایران می تواند انگیزه ای برای ماندن این خودروساز فرانسوی باشد، تاکید می کند:البته مشکلات رنو مانند پرداخت بدهی اش را که باید حل کنیم، اما به هر حال تا تحریم رفع نشود، کاری از پیش نخواهیم برد چون رنو بازار آمریکا را فدای ایران نخواهد کرد. به گفته نعمت بخش، حل مشکلات داخلی رنو در ایران تنها کمک می کند که رنو برای ماندن به اصطلاح چک و چانه بیشتری با آمریکایی ها بزند و معلوم نیست چه جوابی بگیرد.

گفته های دبیر انجمن خودروسازان در حالی است که مدیرعامل پارس خودرو نیز دیروز اعلام کرد که ما هنوز خبر خروج رنو را به صورت رسمی دریافت نکرده ایم و تنها از طریق رسانه ها از این خبر مطلع شدیم، بنابراین از نظر ما همکاری دو شرکت براساس قرارداد فی مابین همچنان ادامه دارد. به گفته صمدی مله، پارس خودرو در چند ماه گذشته مذاکراتی با رنو و رنوپارس داشته و به نتایج خوبی دست یافته است. او می افزاید: طبق مذاکراتی که با رنو داشتیم، برای تولید خودروهای جدید و به روز این شرکت همچون داستر نیز به توافق رسیده ایم.

هرچند گفته های مدیرعامل پارس خودرو امیدوارکننده به نظر می رسد، اما آنچه از اظهارات دبیر انجمن خودروسازان و همچنین دبیر انجمن قطعه سازان برمی آید این است که شرط ماندن رنویی ها در ایران، رفع تحریم ها است. به عبارت بهتر، تا فکری به حال تحریم ها به خصوص تحریم جدید آمریکا علیه صنعت خودرو نشود، رنو نمی تواند به فعالیت هایش در ایران ادامه بدهد هرچند خود راغب به ماندن است.