اقدام جدید غرب در راستای «تحریم علمی» ایران

از سال ها پیش و همزمان با آغاز روند تحریم های غرب علیه برنامه هسته ای ایران، یکی از ادعاهای کشورهای غربی این بود که این تحریم ها، «هوشمند» بوده و صرفاً بخش های نظامی و هسته ای را هدف قرار داده است. با این حال، هر روز که می گذرد بیشتر ثابت می شود که هدف اصلی، جلوگیری از پیشرفت ایران در عرصه علمی و فناوری است و نه چیز دیگر.

به گزارش «تابناک»، در ادامه روند تحریم علمی ایران از سوی کشورهای غربی، گروه انتشاراتی «تیلور و فرانسیس» (Taylor & Francis) که یکی از ناشران شناخته شده و مهم مجلات و کتب علمی است، از مجلات زیرمجموعه خود خواسته ضمن رعایت مقررات تحریمی ایران که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا وضع شده، از انتشار مقالات ایرانی خودداری کنند.

شبکه خبری «بی بی سی» گزارش داده که بر اساس سیاست های جدید این مجموعه انتشاراتی، مجلات زیرمجموعه آن باید خود را با سیاست وزارت خزانه داری آمریکا، که شهروندان آمریکایی را از مداخله در روند انتشار مقالات ایرانی بازمی دارد، تطبیق دهند.

وزارت خزانه داری آمریکا پیشتر با صدور حکمی، مقرر کرده بود که اتباع این کشور باید از هرگونه رابطه با نویسندگانی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به «بخش های سیاسی و نهادهای دولتی ایران و یا هر نهادی که به هر شکلی وابسته به بانک مرکزی ایران است» خودداری کنند.

پیش از این نیز انتشارات هلندی الزویر (Elsevier)، ناشر تعداد زیادی از مجلات علمی معتبر، سردبیران، داوران و ویراستاران آمریکایی خود را از پذیرش مقاله های پژوهشگران ایرانی که در سازمان های دولتی کار می کنند، منع کرده بود.

جالب آنجاست که  تیلور و فرانسیس گفته این تحریم ها شامل همه نهادهای آموزشی و پژوهشی ایران نمی شوند، مگر اینکه این نهادها «مستقیماً از طرف دولت ایران تامین مالی شوند». به این ترتیب، واضح است از آنجا که تمامی دانشگاه های معتبر ایران، دانشگاه های دولتی هستند، این تحریم ها عملاً اکثر قریب به اتفاق اساتید، دانشجویان و پژوهشگران ایرانی را هدف قرار می دهد.

علاوه بر این، «بی بی سی» اشاره می کند که بحث تنها بر سر منابع تأمین مالی نیست؛ زیرا محتوای مقالات نیز ممکن است موجب تحریم آن ها و عدم انتشارشان شود. مقالاتی که درباره سیاست گذاری علوم نظامی و علوم و فناوری هسته ای باشند در صدر محتوای تحریم شده قرار دارند. علاوه بر اینها مهندسی نفت و محصولات مرتبط از موضوعاتی هستند که باعث تحریم مقاله نویسندگان می شوند.

با این حال، شنیده های خبرنگار «تابناک» حاکی از آن است که این تحریم موضوعی، تنها به حوزه های علمی و فناوری محدود نمی شود؛ بلکه در مقالات مربوط به حوزه علوم اجتماعی و سیاسی و به ویژه روابط بین الملل نیز عملاً هیچ دیدگاه و رویکرد مخالفی از سوی این مجلات تحمل نمی شود.

یک استاد دانشگاه تهران در این زمینه با نقل تجربه شخصی خود می گوید که حدود یک سال پیش، مقاله ای که محور آن سازمان فلسطینی «حماس» بوده، بدون ارائه دلیل خاصی از سوی یکی از مجلات علمی زیرمجموعه «تیلور و فرانسیس» رد شده است. این در حالی است که مقاله مذکور، بدون هیچ گونه جهت گیری ایدئولوژیک خاصی تنها به بررسی علمی موضوع پرداخته و احتمالاً دلیل رد آن، صرفاً نگرانی مدیران نشریه مذکور از دلخوری حامیان مالی اسرائیلیشان بوده است.

همین استاد دانشگاه تأیید می کند که بخش عمده ای از نشریات مذکور، از سوی نهادهای اسرائیلی و یا حامیان سیاسی و ایدئولوژیک این رژیم تأمین مالی می شوند و به همین سبب، طی سال های اخیر ملاحظات شدیدی را در زمینه انتشار مقالات اساتید و پژوهشگران ایرانی لحاظ می کنند.

به هر حال، آن گونه که مشخص است، رویارویی غرب با ایران و تلاش برای – به زعم خود – محدود و منزوی کردن ایران، از عرصه های ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی عبور کرده و اینک به طور آشکار به عرصه علم و فناوری گسترش پیدا کرده است.

مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران، به ویژه مقام معظم رهبری، پیش از این بارها به صراحت اشاره کرده اند که هدف غرب، موضوع هسته ای نیست؛ بلکه این موضوع بهانه ای است تا جلوی پیشرفت علمی و فناوری ایران گرفته شود. اقدامات مکرر غرب در عرصه علمی که تصمیم اخیر «تیلور و فرانسیس» جدیدترین نمونه آن است، به خوبی تأییدکننده این ماجراست.