از نبرد دمشق تا مسلح سازی عشایر سنی توسط اسد

عصرایران ؛ علی قادری - سوریه در روزهای گذشته آبستن تحولات سیاسی و نظامی جدی بود؛ هر چند این ویژگی بحران سوریه است که هر روز آبستن اتفاقات جدیدی است، هر برآوردی که امروز انجام می شود فردا باید مورد ارزیابی مجدد قرار گیرد تا صحت و سقم آن مورد بررسی قرار گیرد.

اعلام حضور رسمی القاعده در سوریه

بلافاصله پس از اینکه وزارت امور خارجه امریکا جبهه "النصره الشام" را در لیست گروه های تروریستی قرار داد، "شیخ معاذ الخطیب" رئیس ائتلاف مخالفین سوری در یک اظهار نظر جنجالی از این اقدام واشنگتن انتقاد کرد و این جبهه را "بخش جدایی ناپذیر انقلاب سوریه" دانست.

در آن زمان سرهنگ سلیم ادریس فرمانده ستاد مشترک ارتش آزاد سوریه نیز پا را فراتر گذاشت و در برابر پارلمان اروپا، جبهه النصره را "Brave Heart” انقلاب سوریه نامید که شجاعانه در کنار برادران ارتش آزاد برای اسقاط نظام بشار اسد می جنگند.

اما پس از اینکه "ابوبکر البغدادی" رهبر دولت اسلامی بلاد رافدین شاخه عراقی القاعده، جبهه النصره الشام را امتداد جریان القاعده در سوریه معرفی کرد و ابو محمد جولانی رهبر این جبهه، "سمعا و طاعتا" با شیخ المجاهدین ایمن الظواهری، رهبر القاعده، بیعت کرد، شیخ و سرهنگ هر گونه ارتباط با این جبهه را رد کردند و جبهه آزاد سازی سوریه اسلامی وابسته به ارتش آزاد که متشکل از تیپ توحید، تیپ اسلام، تیپ فاروق و تیپ عقاب های شام نیز که دارای گرایشات سلفی هستند نیز اعلام کردند که زیر پرچم القاعده نخواهند رفت!

این در حالی است که با وجود برخی درگیری ها میان ارتش آزاد و جبهه النصره بویژه در شرق سوریه، همکاری و هماهنگی کاملی میان طرفین در حلب، ادلب، حمص و حومه دمشق وجود دارد.

شهر الرقه مثال روشنی از همکاری النصره و ارتش آزاد است. این شهر که در ماه گذشته با همکاری تیپ احرار شام وابسته به ارتش آزاد و جبهه النصره سقوط کرد و تیپ 71 ارتش سوریه در حومه الرقه در حال حاضر مورد تهاجم مشترک النصره و احرار شام قرار می گیرد.

اما این ادعا که ارتش آزاد و سرویس های اطلاعاتی غربی و عربی از حضور القاعده در سوریه بی اطلاع بودند نباید آن را جدی گرفت چه اینکه حضور بسیاری از مجاهدین عرب از عراق، عربستان، تونس، لیبی، مصر، یمن و حتی غیر عرب از ترکیه، اروپا و آسیای مرکزی بدون هماهنگی با دستگاه های اطلاعاتی و حمایت های مالی عربی امکان پذیر نبود.

چندی پیش سلیم ادریس در مصاحبه با اسکای نیوز عرب اظهار داشته بود که فقط در حدود 10000 مجاهد عراقی در درگیری های سوریه وجود دارند!

نبرد دمشق

پس از اینکه دیوید آگناسیوس در واشنگتن پست نوشت که ستاد مشترک ارتش آزاد طرح عملیاتی دمشق را در اختیار امریکایی ها قرار داده است و اعلام کرد که نبرد آزاد سازی دمشق نزدیک است، ارتش سوریه اقدام به عملیات گسترده ای در حومه دمشق و بطور مشخص در اطراف فرودگاه دمشق و منطقه الغوطه الشرقیه تا دوما و عدرا انجام داد که به محاصره تیپ احفاد رسول الله و تیپ حبیب المصطفی منجر شد.

این عملیات زمانی آغاز شد که یک گروه از مسلحین وابسته به جبهه النصره در کمین ارتش سوریه گرفتار شدند و پیشروی ارتش منجر به پاکسازی مناطق وسیعی شد. در روزهای گذشته منطقه داریا که حرم حضرت سکینه در این منطقه قرار دارد توسط ارتش سوریه پاکسازی شد. مخالفین مسلح در ماه های گذشته از این منطقه برای حملات خمپاره ای به زینبیه استفاده می کردند که حرم حضرت زینب در آن واقع شده است.

این برای پنجمین بار است که طرح هجوم به دمشق با شکست مواجه می شود و کارشناسان نظامی معتقدند که با توجه به اهمیت گسترده حومه دمشق در معادلات نظامی بحران سوریه، عملیات اخیر ارتش ، طوق امنیتی دور پایتخت را گسترش خواهد داد و ارتش سوریه پس از پاکسازی کامل الغوطه الشرقیه با آسوگی بیشتری متوجه مناطق درگیری در جنوب و شرق سوریه خواهد شد.

عملیات انتحاری در مرکز دمشق

پاسخ پیشروی ارتش در حومه دمشق بلافاصله در داخل پایتخت داده شد. عملیات انتحاری میدان سبع بحرات که به کشته و زخمی شدن ده ها غیر نظامی در این میدان بزرگ دمشق انجامید. حملات خمپاره ای به میدان کفرسوسه که برخی از مراکز حکومتی و سفارت خانه های خارجی در این منطقه قرار دارد و همچنین منطق مسیحی نشین القصاع بخشی از واکنش ارتش آزاد و جبهه النصره بود.

البته حملات خمپاره ای به دمشق مدتی است در دستور کار این گروه های قرار گرفته است. حمله به دانشکده پزشکی دانشگاه دمشق و همچنین حمله به ایستگاه های مسافربری در میدان العباسیه و منطقه جوبر در یک ماه گذشته صورت گرفته است.

پیشروی ارتش در حمص

اهمیت حمص در درگیری های سوریه فقط به این خاطر نیست که بزرگترین استان این کشور است و از شرق تا غرب سوریه گسترده شده است و نه به این خاطر اولین گروه مسلح در حمص شکل گرفت بلکه این استان به همراه حلب دارای متنوع ترین بافت طایفه ای در این کشور هستند  که در دو سال گذشته، بیشترین خشونت های مذهبی و قومی در حمص رخ داده است.

به لحاظ نظامی کنترل حمص یعنی حمایت از امنیت مرکزی کشور و تامین مسیر بین شهری در نیمه غربی از درعا، دمشق تا ادلب و حلب، کنترل مرزهای غربی و بخش عمده ای از مرزهای شرقی که در دو سال گذشته گذرگاه ورود جهادیون به سوریه بوده است. عمده درگیری ها در حمص در طی بحران این کشور در بخش قدیمی شهر حمص مانند منطقه بابا عمرو و مناطق مرزی با شمال لبنان مانند تلکلخ و القصیر بوده است.

در هفته ای که گذشت ارتش سوریه توانست منطقه الخالدیه و القرابیص در بخش قدیمی حمص را پاکسازی کند و پیشروی قابل ملاحظه ای در منطقه باب هود نماید که گفته می شود تونل های زیر زمینی متعددی از سوی گروه های مسلح در این منطقه ایجاد شده است.

ارتش همچنین توانست دو روستای استراتژیک تل النبی مندو و آبل در حومه قصیر که مامن اصلی جبهه النصره در حمص و در مجاورت مرزهای لبنان قرار دارد از کنترل القاعده خارج کند.

حلب، جغرافیای درگیری های تو در تو

پس از هجوم مسلحین به منطقه کرد نشین شیخ مقصود در شمال حلب و تصرف این منطقه استراتژیک که به لحاظ ارتفاع بالایش بر شهر حلب اشرافیت دارد، واحد مخصوص ارتش سوریه وارد عمل شد و توانست بخش هایی از شیخ مقصود از جمله مسجد سیف الدین را بازپس گیرد.

گفته می شود امام جماعت این مسجد پس از ورود مسلحین به شیخ مقصود به طرز فجیعی ذبح شده بود.
القدس العربی نیز گزارش داد که در اثر ورود مسلحین به بیمارستان کانادایی در حلب که مجروحین ارتش در آن بستری بودند 35 تن از سربازان کشته شدند درگیری ارتش و مسلحین در اطراف این بیمارستان ادامه دارد.

در مقابل تمرکز گروه های مسلح در شمال حلب، ارتش سوریه عملیات خویش را در شرق و جنوب این شهر متمرکز کرد. هدف اصلی ارتش سوریه، تامین مراکز صنایع دفاعی در السفیره در شرق حلب در برابر جبهه النصره و حمایت از فرودگاه النیرب در این منطقه بود.

در این راستا ارتش توانست با کنترل روستای استراتژیک عزیزه که مشرف بر مناطق شیخ سعید، صالحین و مرجه، اولین شکاف را در جبهه جنوبی ایجاد کند در طول 9 ماه گذشته در کنترل مخالفین قرار دارد.

شرق سوریه، تکرار تجربه صحوات عراق

صحوات در عراق، تعدادی از عشایر سنی عراق بودند که در راستای مقابله با جریان القاعده توسط حکومت مرکزی، مسلح و حمایت شدند.

یکی از مزایای این طرح مقابله با ظرفیت های مذهبی بود که القاعده از آن استفاده می کرد. نظام سوریه نیز از این تجربه استفاده کرده و با حمایت از عشایر سنی در شرق ، بویژه در استان های دیر الزور و ارقه اقدام به مسلح کردن آنها کرده است تا با تشکیل کمیته های مردمی اقدام به دفاع از مناطق خویش نمایند.

البته با توجه به سطح بالای مهارت های نظامی گروه های مسلح بویژه جبهه النصره در مقایسه با این عشایر بسیار بعید است که بدون دخالت مستقیم ارتش سوریه، بتوانند در برابر حملات جهادیون دفاع کنند.

تجربه روستای المسرب در شرق الدیر الزور نشان داد که با وجود مقاومت اهالی روستا در برابر هجوم جبهه النصره، در نهایت المسرب سقوط کرد و بسیاری از اهالی روستا توسط مسلحین اعدام شدند.

هجوم به قامشلی

در پاسخ به عملیات هایی که ارتش سوریه طی هفته گذشته برای باز پس گیری برخی مناطق انجام داد ، ارتش آزاد و جبهه النصره، سناریوی هجوم به قامشلی را کلید زدند. این شهر در شمال شرق سوریه قرار دارد که اکثریت جمعیت آن را کردها و مسیحیان تشکیل می دهند.

قامشلی طی دو سال گذشته به دلیل بی طرفی در درگیری ارتش و مخالفین مسلح روزهای آرامی را پشت سر گذاشته است اما اکنون به نظر می رسد دوران این روزهای آرام به پایان رسیده است.

در حال حاضر درگیری های شدیدی میان شبه نظامیان کرد وابسته به اتحادیه کردستان سوریه و ارتش سوریه با مسلحین وابسته به ارتش آزاد و جبهه النصره در اطراف فرودگاه قامشلی در جریان دارد.

سوریه آبستن تحولاتی است که به دلیل طبیعت درگیری های نظامی می تواند به سرعت کفه ترازو را متزلزل کند. اما یک واقعیت انکار ناپذیر است؛ نظام سوریه قدرتمندتر از آن است که توسط گروه های مسلح ساقط شود و این گروه ها نیز با توجه به حمایت های خارجی و ظرفیت های طایفه ای داخلی به اندازه ای توانمند هستند که ارتش از عهده سرکوب آنها بر نیاید.

هر چند دستاوردهای نظامی دولت و مخالفین، تاثیر نهایی در تعیین سرنوشت بحران سوریه را خواهد داشت اما در هر صورت این بحران، راه حل نظامی ندارد و تنها راه برای پایان دادن به آن کنار گذاشتن سلاح و آغاز مذاکره میان نظام و مخالفین است. یک گفتگوی کاملا سوری-سوری البته اگر اجازه دهند!