تحریم‌ها تاکجا بر اقتصاد ایران اثر گذاشته‌اند؟

دیپلماسی ایرانی: تحریم های اقتصادی علیه ایران بر سر پرونده هسته ای اش چیزی است که غربی ها در حال حاضر به عنوان ابزاری برای فشار به ایران از آن استفاده می کنند. اما هنوز برای بسیاری این سوال مطرح است که آیا این تحریم ها توانسته است تاثیرگذار باشند یا خیر؟ ما شاهدیم که از ارزش واحد پول ملی این کشور کاسته شده و هزینه های اقتصادی آن افزایش یافته است اما هم زمان ایرانی ها توانسته اند اقتصاد خود را به سمت اقتصادی ریاضتی هدایت کنند و بازاری جدید را برای تولیدات خود بیابند که این مساله سبب شده تا هزینه هایی که انتظار می رفت از قبل تحریم ها متوجه ایران شود، به اندازه پیش بینی ها نباشد.

انتخاب هایی که ایران در برابر این تحریم ها دارد، عبارتند از: یکی این که همه صادرات خود را به کشورهای جهان متوقف کند و حالتی از رکود را بر بازار محلی خود اعمال کند و دیگری این که با حجمی کمتر بازار تازه ای را برای محصولات خود بیابد. بررسی ها نشان می دهد که ایران گزینه دوم را در حال حاضر انتخاب کرده است.

روشن است که در پی اعمال تحریم های شورای امنیت سازمان ملل و بعد از آن اتحادیه اروپا و ایالات متحده امریکا و استرالیا و کانادا علیه ایران، صادرات نفتی این کشور کاهش یافته است اما صادرات محصولات غیر نفتی روند عکس داشته است. یکی از دلایل آن ابتکارهایی بود که ایران توانست در تعاملاتش با دیگر کشورها به کار بندد. مثلا ایران توانست در برابر صادارات کالا به کشورهای دیگر طلا وارد کند که این مراوده به ایران کمک کرد تا از حجم هزینه های تحمیلی بر اقتصاد خود که غربی ها انتظار آن را داشتند، کاسته شود. برای تایید این ادعا می توان به گزارش گمرکات ایران مراجعه کرد که نشان می دهد صادرات ایران از سال 2006 تا 2011 رشدی خیره کننده داشته است. در بررسی گزارش های گمرکات ایران می توان این نکته را نیز برداشت کرد که پس از این که ایرانی ها دیدند نمی توانند به مقاصد سابق خود کالا صادر کنند به سراغ بازارهای جدید رفتند. به این ترتیب به روشنی می بینیم که پس از اعمال تحریم ها علیه ایران صادرات غیر نفتی این کشور به شدت افزایش یافت. این مساله سبب شده است تا از کارامدی تحریم ها کاسته شود و ایرانی ها به دنبال منابع تامین کننده ارزی تازه ای بروند.

بنا به گفته بسیاری از تحلیلگران 52 درصد صادر کنندگان، فعالیت خود را در همه بازارهایی که تحریم های اقتصادی را علیه ایران اعمال کردند، متوقف کردند، اما 37 درصد از آنها نیز متوجه بازارهای سرمایه گذاری جدید شدند. بازارهایی که تحریم های اعمال شده علیه ایران را رعایت نمی کنند. به عبارت دیگر تحریم ها باعث شدند تا ایرانی ها مسیر تجاری خود را عوض کنند و بازار تجاری با بازارهای جدید بیابند. تجار ایرانی در بازارهای جدید پذیرفتند که از حجم فعالیت اقتصادی خود بکاهند و در مقابل به فکر تصاحب بازارهای تازه بیفتند. آنها همچنین به جای صادرات تک محصولی به صادرات محصولاتی پرداختند که در میدان رقابت حرفی برای گفتن داشته باشد و بازاریابی آن آسان تر باشد. در عین حال به این فکر افتادند که کالاهای متجانس و نه متمایز را در بازارهای جدید عرضه کنند. از سوی دیگر برای کاستن از هزینه های صادرات از بعد جغرافیایی دایره فعالیت خود کاستند و به فکر کشورهای نزدیک و همسایه افتادند. این مساله باعث شده است تا حجم گسترده تری از سرمایه گذاری خارجی را از همین کشورها به سمت خود هدایت کنند و برای سرمایه گذاران جدید نیز تعرفه های گمرگی و محدودیت های وراداتی کمتری در نظر بگیرند.

دلایل بسیاری وجود دارد که ثابت می کند تحریم های اقتصادی به مرور تاثیرگذاری خود را از دست می دهند و کشورها می توانند طرف های مورد تجارت خود را از کشوری به کشور دیگر تغییر دهند. برای همین است که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان می گویند که اعمال تحریم ها از سوی یک کشوری بر کشور دیگری همیشه جواب نمی دهد و الزاما مفید نیست. علاوه بر آن اعمال صرف تحریم ها علیه یک کشور همیشه کارساز نخواهد بود بلکه تحریم یک کشور تنها زمانی می تواند کارساز باشد که ابزارهایی که نشان دهنده موفقیت یا شکست تحریم ها باشند قبل از اعمال تحریم مشخص باشند، جلوی آنها گرفته شود و علاوه بر آن یک اجماع جهانی و بین المللی برای عدم همکاری با کشور مورد تحریم به وجود آید. در مورد ایران نیز نشان می دهد که تا کنون نه اجماع جهانی ای وجود داشته است و نه نشانه هایی که ثابت کند، اعمال تحریم ها از قبل بررسی شده بوده و جلوی ابزارهای پیشگیرانه آن گرفته شده است.

منبع: الاخبار/ تحریریه دیپلماسی ایرانی