شما به ایران فرصت دفاع ندادید آقای رئیس جمهور

دیپلماسی ایرانی : این هفته با تماشای سفر باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده به منطقه خاورمیانه به این فکر افتادم که دنبال کردن سیاست خارجی امریکا در منطقه آدم را به سرگیجه ای ممتد مبتلا می کند. این سفر با یادبود حمله آمریکا به عراق در سال 2003 میلادی و البته هیاهوی بسیار در خصوص برنامه هسته ای ایران همراه بود. می گویم سرگیجه چرا که در چرخه این سیاست همواره دو قطب در نهایت وجود داشته است: یا بد مطلق یا خوب مطلق. گردونه ای که در آن میانه معنا ندارد.گردونه ای که در آن ارزش های آمریکایی با سیاست اعمال شده در تضاد کامل هستند. تنش اصلی در روحیه  دموکراسی طلبی مورد ادعای آمریکا است. امریکایی ها برای خود نقشی را تعریف کرده اند که بر اساس آن خود را مدافع دموکراسی و مجری قانون در سرتاسر جهان می دانند. همزمان امتناع آمریکا از به کارگرفتن این ارزش ها در بسیاری از تصمیم گیری ها در حوزه سیاست خارجی هم وجود دارد.

سفر اوباما به اسرائیل ، فلسطین و اردن از اهمیت سیاسی چندانی برخوردار نبود. سفری با چاشنی سخنرانی های سرسری که همان موضع گیری های همیشگی در آن تکرار شده و اندک خبری از گشایش یا تبیین سیاست جدید هم در آنها نبود.به نظر من مهم ترین جنبه از سخنان باراک اوباما به سخنرانی وی در جمع دانشجویان اسرائیلی در بیت المقدس بازمی گردد. آنجا که وی بر لزوم پایان یافتن اشغال توسط اسرائیلی ها ، مهر توقیف زدن بر شهرک سازی ها و برقراری عدالت و تشکیل سرزمینی برای فلسطینی ها تاکید کرد. وی به درستی تاکید کرد که اسرائیل تنها زمانی از صلح واقعی و امنیت لذت خواهد برد که فلسطینی ها در آزادی ، استقلال و دموکراسی باشند.

باید اوباما را به خاطر صراحت در انتقال این پیام به افکار عمومی در اسرائیل ستود اما سوالی که پیش می آید این است که تا چه میزان باید به سخنان زیبا اما عاری از هرگونه عمل دلخوش کرد؟ باراک اوباما و ایالات متحده نماینده جریانی هستند که قدرت و رهبری را در دست یک نفر قرار داده است. این قدرت ابعاد مختلف از اخلاقی تا اقتصادی ، نظامی ، دیپلماتیک و فرهنگی را شامل شده و البته با ابزاری ترکیب شده که اوباما می تواند با توسل به آنها مشخص کند که امریکا تشکیل کشور مستقل و برقراری عدالت در قبال فلسطینی ها را سرمایه استراتژیک امریکا و اسرائیل و البته سرتاسر منطقه می داند. اوباما به راحتی می تواند از ابزار متفاوت در اختیار خود استفاده کند. استفاده از ابزار نمادین و واقعی ، یک یا چند جانبه برای به ثمر رساندن عملی سیاست ها در منطقه منطبق با شعارهایش. اوباما می تواند از توانایی های رهبری خود برای در کنار خویش قرار دادن دیگر قدرت های منطقه ای در راستای رسیدن به صلحی پایدار استفاده کند.

موافقت کردن ایالات متحده با شرایطی بی ثبات در منطقه و تکیه کردن بر سخنان زیبا و شعارهای رنگارنگ به عنوان نخستین ابزار در اختیار جهت احیای حقوق فلسطینی ها و اسرائیلی ها با تضاد کامل در سیاست های او در قبال ایران و عراق است. واشنگتن در چند سال اخیر همواره طرح هایی را برای اعمال فشار ، تحریم و تهدید ایران بر سر برنامه هسته ای آن پیش برده و همزمان تاکید کرده است که حمله نظامی آخرین گزینه علیه ایران است. اوباما ائتلاف جهانی تاثیرگذاری را به راه انداخته و از تمامی ابزارهای در اختیار هم استفاده کرده است . از تهدیدهای نظامی تا تحریم های اقتصادی ،درخواست های لفظی تا تهدیدهای دیپلماتیک و البته مذاکره. در کل این مسیر اوباما فراموش کرد که درخواست های وی از ایران شاید صادقانه اما بر پایه ای بی اساس بوده است. اکثر امریکایی ها و اسرائیلی ها به اتهام ها، تردیدها ، نگرانی ها ، ترس ها و انتظارهای خود از رفتارهای هسته ای ایران ادامه می دهند. بنابراین در یک سو امریکا کاملا اصول دموکراتیک مورد ادعای خود یعنی احترام به قانون را زیر سوال برده است( در این پرونده ایران از منظر قوانین جهانی حق برخورداری از فناوری صلح آمیز هسته ای را دارد ). از سوی دیگر ایالات متحده و متحدان غربی اش یک اصل دموکراتیک دیگر را زیر سوال بردند که بر اساس آن ایران پیش از آنکه بتواند بی گناهی خود را در صحنه بین المللی اثبات کند ، مورد تهدید و تحریم قرار گرفت.

در دهمین سالگرد حمله آمریکا به عراق ، دولت و ملت امریکا همچنان از تکمیل کردن مهم ترین و تنهاترین مولفه در دموکراسی که واشنگتن سالها داعیه دار آن بوده ، امتناع می ورزند: مسئولیت پذیری مقام های دولتی در برابر قانون. تبعات مخرب حمله امریکا به عراق و اشغال این کشور سالهاست که در سرتاسر منطقه بسیاری را درگیر خود کرده اما همچنان صداهای اندکی در امریکا به گوش می رسید که خواهان مسئولیت پذیری مسئولان این کشور در برابر اشتباهات است.

تنها تعداد معدودی از مقام های امریکایی مانند مشاور امنیت ملی جورج بوش در سالهای حضور در کاخ سفید استفان هادلی در مقاله ای در واشنگتن پست اعتراف می کنند که جنگ عراق طولانی و پرهزینه بود. سایر امریکایی ها ادعا می کنند که این جنگ ارزشش را داشت. مسئولیت پذیری امروز در هیچ کجای دستگاه دولتی امریکا دیده نمی شود اما این کشور همچنان به مطالبه های خود از ایران و دیگر کشورهای عربی ادامه می دهد. با اتخاذ چنین سیاستی جای اندک تعجبی ندارد که در سرتاسر جهان بخصوص در خاورمیانه رابطه با امریکا را هم مهیج و هم کسل کننده می خوانند.
منبع: دیلی استار/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی

انتشار اولیه: دوشنبه 5 فروردین 1392 / باز انتشار : یکشنبه 11 فروردین 1392