سایه تحرکات نظامی بر احتمال شکست در مذاکرات

دیپلماسی ایرانی: در حالی که آمریکا خبر از استقرار دو سامانه دفاع ضد موشک پاتریوت در ترکیه داده است و لئون پانه تا، وزیر دفاع ایالات متحده در روزهای قبل برای این مسئله و بازدید از پایگاه نظامی اینجرلیک به ترکیه سفر کرد و از اعزام نیروهای آمریکایی به ترکیه برای عملیات مربوط به این سامانه ها خبر داد، واکنش های مقامات ایران به این دست اقدامات نظامی امنیتی در ترکیه تندتر می شود. آمریکا هدف از این اقدام را تقویت توان دفاعی ترکیه در برابر سوریه عنوان کرده است ولی ایران این اقدامات را تهدید امنیت ملی خود می داند. بنابراین نتش در روابط ایران و ترکیه رو به فزونی گذاشته است و گفته می شود در همین راستا محمود احمدی نژاد رییس جمهوری ایران ، سفر برنامه ریزی شده خود به این کشور برای شرکت در مراسم بزرگداشت مولانا را لغو کرده است. در مورد این اخبار با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

 در روزهای گذشته وزیر خارجه و رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، استقرار موشک های پاتریوت در مرزهای ترکیه و سوریه را تحریک و تهدید آمیز خوانده اند. به نظر شما اساسا استقرار این موشک ها از چه نظر دارای اهمیت است؟

این اقدام قطعا دارای اهمیت است. استقرار یک سیستم دفاع هوایی موشکی هدایت شونده که توانایی مقابله با موشک های بالستیک تاکتیکی، موشک های کروز و هواپیماهای پیشرفته را دارد، باید مورد توجه قرار گیرد. چنانچه اشاره کردید آمریکا اعلام کرده که تا هفته آینده دو سامانه ضدموشکی پاتریوت را در ترکیه مستقر می کند. آلمان و هلند نیز اعلام کرده اند هر کدام دو سامانه ضد موشکی پاتریوت در ترکیه مستقر خواهند کرد و زمان استقرار این چهار سامانه ضد موشکی، اواخر ماه ژانویه سال آینده میلادی اعلام شده است. به نظر من استقرار سامانه دفاع موشکی پاتریوت در ترکیه از سه نظر قابل ارزیابی است.

در وهله اول و بر اساس آنچه که مقامات غربی و ترک مطرح می کنند این اقدام برای دفاع از ترکیه در مقابل تهدید نظامی سوریه است. به نظر می رسد که این سخن چندان منطقی به نظر نمی رسد چرا که سوریه در حال حاضر در داخل با مشکلات جدی مواجه است و توانی برای درگیری نظامی با ترکیه ندارد. بشار اسد می داند که این اقدام او تیر خلاص را به او و حکومتش خواهد زد و لذا به نظر من استقرار این موشک ها را نباید صرفا با تهدید سوریه مرتبط دانست بلکه این اقدام اهداف بلند مدت تری را نیز در بر دارد.

مسئله دومی که باید در این ارتباط مورد توجه قرار داد رقابت های غرب با روسیه است. قطعا استقرار این سامانه دفاع موشکی در ترکیه برای روسیه از اهمیت برخوردار است و به دلیل این که در نزدیکی مرزهای جغرافیایی این کشور این سامانه در حال راه اندازی است روسیه همچون گذشته نگران خواهد بود و برای این کشور تحریک آمیز تصور می شود. نباید فراموش کنیم که آمریکا و روسیه در سالهای گذشته در مورد استقرار سامانه دفاع موشکی در شرق اروپا و ترکیه تنش های زیادی داشته اند.

سومین مسئله را باید در ارتباط با ایران مطرح کرد. به نظر می رسد که استقرار این موشک ها در ترکیه در تقابل جدی با امنیت ملی ایران است. واکنش های مقامات نظامی و سیاسی ما به این مسئله نشان می دهد که مقامات ما نیز به خطری که در این ارتباط وجود دارد آگاهی دارند. قبلا نیز ایران و ترکیه در مورد استقرار این سامانه در خاک ترکیه جدال هایی داشته اند ولی به هر حال ترکیه عضوی از ناتو است و بر اساس استراتژی های نظامی امنیتی ناتو رفتار می کند.

سرلشگر حسن فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران با اشاره به تهدید بودن استقرار سامانه ضدموشکی پاتریوت در ترکیه گفته که این اقدام برای "ایجاد جنگ جهانی" است. به نظر شما این اظهار نظر تا چه اندازه دقیق است؟

طبیعی است که این اظهار نظر بزرگ و اغراق گونه است و شاید ضرورت نداشته باشد که ما این قدر مسائل را بزرگ کنیم که نتوانیم برخورد مناسبی با آن داشته باشیم. باید پرسید که آیا واقعا شرایط جهان آماده یک جنگ جهانی دیگر است؟ اما این به این معنی نیست که سخن ایشان در تهدید بودن این سامانه دفاع ضد موشکی برای ایران درست نباشد.

شما اشاره کردید که ایران و روسیه این مسئله را تحریک آمیز می دانید. آیا ممکن است روسیه در مقابل این اقدام واکنش های تند و صریح انجام دهد؟

واکنش روسیه در قبال این اقدام غرب شاید موردی نداشته باشد. درست است که روسیه در مورد استقرار این موشک ها با غرب در سالهای گذشته بحث داشته است اما این به این معنی نیست که در مقابل اقدام غرب برای استقرار این موشک ها دست به هر کاری بزند. به هر حال باید رفتارهای روسیه را در چارچوب روابط کلان این کشور با غرب تحلیل و تفسیر کرد. نباید فراموش کرد که پایگاه نظامی آمریکایی اینجرلیک ترکیه امروز ایجاد نشده است که روسیه بخواهد به آن واکنش تندی نشان دهد. روابط با آنکارا برای مسکو حائز اهمیت است و این مسئله را از سفرهای متقابل مقامات مسکو و ترکیه در ماههای اخیر می توان درک کرد. حجم مبادلات دو کشور حدود سی میلیارد دلار است و شرایط اقتصادی روسیه اجازه نمی دهد که به دلیل اقدامات نظامی و امنیتی آمریکا در ترکیه این روابط را دستخوش تنش کند. روسیه در مورد مداخله غرب در سوریه با غرب بحث دارد که غرب هم به نظر نمی رسد که به دنبال مداخله نظامی در این کشور باشد. غرب با حمایت از مخالفان بشار اسد عملا کار او را به پایان نزدیک کرده است.

از نظر شما مسئله سوریه رو به پایان است؟

بله به نظر می رسد که با حمایت های غرب از مخالفان و به رسمیت شناختن آنها و تجهیز مالی و تسلیحاتی و از سوی دیگر فشارهایی که به حکومت بشار اسد وارد می شود عملا بشار اسد چندان نتواند دوام بیاورد و این بحران به پایان خود نزدیک می شود. پیشروی های مخالفان بر روی زمین موید این مدعاست. آنها روز به روز بیشتر مناطق تحت تسلط نیروهای حکومت بشار اسد را تصرف می کنند و چالش های بیشتری برای حکومت اسد ایجاد می کنند. حتی این مسئله را می توان از اظهار نظر های اخیر مقامات روس نیز دریافت. بنابراین غرب احتمالا نگرانی روسیه در مورد عدم مداخله نظامی در سوریه را مد نظر قرار می دهد و به شیوه ای که تاکنون پیش برده مسئله سوریه را به پایان می برد.

پس اگر مسئله سوریه قرار نیست بامداخله نظامی غرب پایان یابد، استقرار این سامانه در ترکیه چه هدفی می تواند دنبال کند؟

از نظر من استقرار موشک ها بیش از آن که برای پایان دادن به بحران سوریه باشد برای بحران های آینده در منطقه است و شاید مهم ترین مسئله ای که مد نظر غرب باشد مسئله ایران است. به نظر من مقامات ما نیز به این دلیل دچار نگرانی شده اند چرا که پیش بینی می کنند که استقرار این موشک ها به این دلیل است که زمینه های یک حمله نظامی به ایران را ایجاد و چنین اقدامی را تسهیل می کند. بحران سوریه ممکن است یک ماه دو ماه دیگر به پایان برسد ولی این بحران آنقدر برای غرب اهمیت ندارد که موشک های پاتریوت که پیشرفته ترین موشک های نظامی هستند در این منطقه مستقر شوند.

ایران در مقابل چه کاری می تواند بکند؟

استدلال ناتو این است که ترکیه عضو ناتو است و باید مورد حمایت قرار گیرد. بنابراین ما نمی توانیم از این بابت به لحاظ حقوقی طرح دعوا در شورای امنیت کنیم. به هر حال همانطور که در صحبت های هیلاری کلینتون نیز چندی پیش دیده شد غرب به ایران برای ورود به مذاکرات جدی و دستیابی به توافق مهلت زمان مشخصی را مطرح می کند و در سخنان خود ذکر می کنند و در مقالات و تحلیل های مفسران غربی هم دیده می شود که چنانچه چنین اتفاقی نیفتد و توافقی حاصل نشود ممکن است آمریکا و متحدانش دست به روش های سختگیرانه تری در مقابل ایران بزنند. تحرکات نظامی و امنیتی غرب در ترکیه را نیز باید در این چارچوب تفسیر کرد. به نظر من اگر ما نتوانیم در مذاکرات خود با 1+5 یا مذاکرات با آمریکا به توافقی دست یابیم و چارچوبی برای حل مشکلات پذیرفته نشود، تهدیدات نظامی و امنیتی در اطراف ایران روز به روز جدی تر خواهد شد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: سه شنبه 28 آذر 1391 / بازانتشار: شنبه 2 دی 1391