غرب استطاعت دعوای دیپلماتیک را ندارد

دیپلماسی ایرانی: تل آویو به دردسر افتاده است. جنگ 8 روزه با غزه به بهانه دفاع از خود و کشتار زنان و کودکان بی سلاح از یک سو ابهت امنیتی اسرائیل را زیر سوال برد و از سوی دیگر منجر به تخریب وجهه ای شد که اسرائیلی ها برای خود در قبال فلسطین جلب کرده بودند. پس از این حادثه محمود عباس رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین که از چندماه پیش رایزنی در خصوص عضویت ناظر فلسطین در سازمان ملل را آغاز کرده بود به سازمان ملل رفت و درخواست خود را بار دیگر تکرار کرد. با وجود مخالفت های مکرر تل آویو این بار حتی کشورهای اروپایی چون فرانسه و انگلیس هم کنار محمود عباس ایستادند. موفقیتی که خشم اسرائیل را برانگیخت. 24 ساعت از این پیروزی بزرگ برای دولت فلسطین نگذشته بود که بنیامین نتانیاهو از گسترش شهرک سازی ها درست در مناطق مورد مناقشه خبر داد. اصرار تل آویو و انکارهای دوستان غربی اش تا بدانجا بالا رفت که فرانسه و انگلیس سفرای این رژیم در خاک خود را فراخواندند. الگویی که اتحادیه اروپا نیز به عنوان واحد حقوقی و تصمیم گیرنده مرکزی در قاره سبز از آن تبعیت کرد. تل آویو دیگر مانند گذشته از حمایت های بی قید و شرط اروپا برخوردار نیست. آنگلا مرکل صدراعظم المان که کشورش همواره به دلیل تجربه هولوکاست متهم شماره یک صهیونیست ها بوده نیز تعارف را به کناری نهاده و مخالفت خود را با شهرک سازی های جدید اسرائیل اعلام کرده است. تحولات جدید در رابطه میان غرب و تل آویو ، دلایل موضع گیری های تند و خشن اسرائیل و آینده اعتبار این رژیم را با دکتر مجید تفرشی، تحلیلگر مسائل انگلیس و تاریخ نگار و پژوهشگر، در میان گذاشتیم . متن این گفتگو به شرح زیر است:

پس از رای مثبت اکثریت غالب کشورهای سازمان ملل به عضویت ناظر فلسطین رابطه میان رژیم صهیونیستی و کشورهای اروپایی دستخوش تحولات جدیدی شد . امروز روابط کشورهای اروپایی به ویژه انگلیس و فرانسه با رژیم صهیونیستی را در چه سطحی می دانید؟

می توان گفت که در عالم واقع دو اتفاق مهم افتاده است. در مرحله اول، رای مثبت اعضای اتحادیه اروپا و کشورهای عضو این اتحادیه از جمله فرانسه، بریتانیا، آلمان و سوئد به ارتقای درجه فلسطین در سازمان ملل به عنوان کشور مستقل ناظر و مساله دیگر احضار سفرای اسراییل به وزارت خارجه فرانسه و انگلیس بوده است که این امر مشخصا در اعتراض به اعلام سیاست غیرقانونی شهرک سازی در اراضی اشغالی و دیگر واکنش های انتقام جویانه اسراییل علیه تصمیم سازمان ملل رخ داده است.
با این حال، با وجود اهمیت این دو رخداد، در عمل هنوز هیچ تغییر بنیادین جدی در روابط این کشورها با اسراییل رخ نداده است. به نظر می رسد که دو راهی و یا معضلی همچنان در روابط اسراییل با آمریکا و کشورهای اروپایی وجود دارد. این کشورها از یک سو قصد ندارند تا اسراییل را آزرده کرده و یا روابط خود را با تل آویو  خدشه دار کنند و از سوی دیگر بر اثر فشار جدی و روزافزون جامعه بین المللی و تعهدات بین المللی که وجود داشته، نمی توانند اعمال اسراییل را تایید کنند.
به عنوان مثال مساله شهرک سازی بارها در شورای امنیت به عنوان عالی ترین نهاد اجرایی بین المللی محکوم شده و علیرغم آن که امریکا مکررا قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل درباره اسراییل را به طور مرتب وتو کرده و می کند، این مساله از معدود مواردی است که در شورای امنیت قطعنامه مورد حمایت آمریکا هم دارد. بنابراین این مساله، چه از نظر قانونی و چه از نظر پرستیژ بین المللی، موضوعی نیست که اتحادیه اروپا و امریکا بتوانند در مورد آن کوتاه آمده و یا سکوت کنند.
اسراییل پس از این ارتقا درجه جهانی برای کشور فلسطین، برای تنبیه و واکنش به مساله تصمیم جامعه بین المللی دست به اقداماتی زده است که یکی از مهم ترین آن ها مصادره مالیات فلسطینی ها به بهانه بدهی های انرژی و دیگری مساله اعلام تداوم گسترده شهرک سازی برای یهودیان مهاجر و متحد حکومت اسراییل بوده است. این دو مساله اختلافات جدی را میان اتحادیه اروپا و رژیم صهیونیستی ایجاد کرده است، اما مانند دفعات پیشین به نظر می رسد که این روند تنها به شکل اعتراض کوتاهی باشد و به عمل و اقدام خاصی منجر نشود.

آیا احتمال تقابل جدی دیپلماتیک میان غرب و تل آویو وجود دارد؟

خیر. چنان که "کان کاکلین" دبیر ضدفلسطینی امور دفاعی و نظامی روزنامه پرمخاطب دست راستی و طرفدار اسراییل "دیلی تلگراف" چاپ لندن نیز تاکید کرده، "بریتانیا استطاعت دعوای دیپلماتیک با اسرائیل" را ندارد". این یک واقعیت تلخ است و ریشه این مساله را باید در این موضوع جستجو کرد که از سال ها قبل سیاست امریکا و اروپا در برابر درگیری های فلسطین و اسراییل، سیاستی پرتناقض و جانب دارانه به سود اسراییل بوده است. بدین معنا که از یک سو کشورهای غربی مرتبا از خود به عنوان "میانجیان صادق صلح" صحبت می کنند، اما همزمان و از سوی دیگر مکررا اعلام می کنند که ما روابط راهبردی و خلل ناپذیر با اسراییل داریم.
مشکل این است که نمی توان هم با یک طرف دعوا روابط ویژه راهبردی و دوستانه داشت و ضمنا خود را میانجی صادق صلح هم نامید. تناقضی که در رفتار بریتانیا و امریکا در مساله فلسطین وجود دارد، سبب شده است که از یک سو بر اثر فشارجامعه جهانی دست به اقداماتی زنند، در حالیکه در عمل هرگز به شکل جدی اقدامی صورت نمی گیرد و ملت ها نیز اغلب در نیات و انگیزه های دولت های آمریکا و اتحادیه اروپا برای ایجاد صلحی عادلانه و پایدار در خاورمیانه تردید داشته باشند.

پس از اعلام موجودیت فلسطین، آیا  این مساله در دراز مدت  به نفع فلسطینی ها تمام خواهد شد ؟ واکنش های عملی تل آویو به این اتفاق چندان خوشایند جامعه جهانی و فلسطینی ها نیست. دلایل عکس العمل های انتحاری اسرائیل در قبال این مساله را در چه می دانید؟

علی رغم خوشحالی که بیشتر کشورها به ارتقای درجه فلسطین در سازمان ملل متحد نشان دادند ، تعدادی از کشورها ضمن آن که با اقدامات اسرائیل علیه این مصوبه جهانی مخالفت کردند، اعلام کرده اند که صلح خاورمیانه با این تصمیم دچار مشکل شده است. حتی شبکه خبری بی بی سی نیز گزارشی پخش کرد با عنوان "آخرین میخ بر تابوت صلح خاورمیانه". تجربه تاریخی نشان داده که فلسطینی ها با چنین اقداماتی در دراز مدت، گام های کوچک وبزرگی در جهت رسیدن به استقلال کامل و تاسیس دوباره حکومت آزاد خود برمی دارند و البته در کوتاه مدت و میان مدت نیز بهای سنگینی بر اثر سیاست های انتقامی و تلافی جویانه اسراییل پرداخته اند.
این روند از زمانی که اولین بار یاسر عرفات رهبر سازمان ازادی بخش فلسطین و جنبش الفتح، در تاریخ 13 اکتبر 1974 میلادی (21 مهر 1353 شمسی) در سازمان ملل متحد سخنرانی تاریخی ایراد کرد که اعتراضات زیادی هم از سوی اسراییل و متحدان آن در پی داشت، نشان داده که در کوتاه مدت اسراییل به شدت با این موضوع مخالفت می کند و فشار زیادی را بر فلسطینی ها از هر طریق ممکن وارد می کند، اما در نهایت این گونه اقدامات در طولانی مدت حتما به سود فلسطینی هاست، اگر بیانیه هایی که از رسانه های لابی اسرائیل در سراسر جهان و یا از درون حاکمیت اسراییل و دستگاه دیپلماسی آن ها منتشر شد را مشاهده کرده باشید، متوجه می شوید که لزوما نباید مساله شهرک سازی و یا توقیف پول فلسطینی ها را به عنوان یک اقدام مقتدرانه تلقی کرد.
این ها در عمل اقداماتی انتقام جویانه و مستاصلانه در مواجه با یک تحرک نوین بین المللی در دفاع از حقوق فلسطیینی ها تعریف می ‍شود. در نگاه دوم نباید فراموش کرد که این مسایل در آستانه انتخابات رژیم صهیونیستی رخ داده که دو ماه بیشتر به آن نمانده است. برخی از اقدامات حکومت اسراییل نیز همانند بسیاری از کشورهای دیگر، مصرف داخلی دارد. اکنون دولت راست گرا و افراطی بنیامین نتنیاهو تقریبا همانند مشکلی که دولت اریل شارون هم داشت، با مشکل جدی از سوی جناح های تندروتر از خود مواجه است. آن ها با شعارهای آشتی ناپذیر و فلسطین ستیزانه ای به قدرت می رسند، اما در عمل نه توانی دارند که به شعارهای افراطی انتخاباتی خود عمل کرده و فشار بر فلسطینی ها را بیش از اندازه کنند و نه واقعیت های افکار عمومی بین المللی و جامعه جهانی اجزه اجرای چنین سیاستی را به آنان می دهد.
در نتیجه، هم شارون و هم نتانیاهو، از جانب گروه های تندروتر از خودشان متهم به مماشات می شوند. بنابراین دولت نتانیاهو که به نظر می رسد تندروترین دولت های اسراییل است اگر به قدرت برسد، که بسیار بعید است، دچار بحرانی است که برای برون رفت از این بحران داخلی ناچار است دست به اقداماتی بزند که به پیروزی وی در انتخابات بعدی منجر شود. که البته این نوع اقدامات نوعی مصرف داخلی هم دارد.

کشورهای اروپایی مانند انگلیس و فرانسه و اخیرا اتحادیه اروپا نمایندگان تل آویو در قاره سبز را به دلیل شهرک سازی های غیرقانونی فراخوانده اند.امروز وجهه اسرائیل در سطح جهانی در چه سطحی است؟ آیا می توان گفت که ما شاهد افول اعتبار این رژیم حتی در میان دوستان قدیمی هستیم؟

وجهه اسراییل در نظام بین الملل پس از اقدام اخیر سازمان ملل در موقعیت مناسبی نیست. برای تل آویو مساله ترمیم یا بهبود وجهه جهانی خود بسیار مهم و راهبردی است. اسراییل تنها دولتی ( رژیمی )  است که وزیر دیپلماسی عمومی و یا دیپلماسی مردم محور دارد و برایش بسیار مهم است که این وجهه را حفظ و ترمیم کند. البته کشورهایی هستند که از اسراییل و حامیان تندروی آمریکایی و اروپایی آن حمایت می کنند، اما اکثریت کشورهایی هستند که برای ارتقای جایگاه فلسطینی ها در سازمان ملل شادی کردند و با مردم غزه هم دلی هم دردی کرده و با سیاست های اسرا ییل مخالفت کردند.
از این نظر، تعجبی ندارد که مقامات اسراییلی از جمله "مارک ره گو" سخنگوی دولت نتانیاهو، چنین تصمیم مهم جامعه بین المللی را به مسخره گرفته و از آن به عنوان "تئاتر سیاسی" یاد کرده و مجمع عمومی سازمان بین الملل را به جانب داری سیستماتیک از فلسطین متهم کرده اند. با این همه، اسراییل تا توانست تلاش کرد تا از تصویب ارتقای جایگاه فلسطین در سازمان ملل جلوگیری کرده و پس از آن نیز از گسترش تبلیغاتی و سیاسی پس لرزه های آن جلوگیری کند.
بنابراین در این درگیری و موارد مشابه آن، اسراییل برنده تبلیغاتی نیست. اما این که چگونه این حرکت نه چندان مهم اما تاثیرگذار می تواند علیه اسرائیل در آینده بهره برداری شود، باید تامل کرد و منتظر تحولات آینده بود. باید اذعان داشت که تا همین میزان نیز از نظر تبلیغاتی اقدام اخیر سازمان ملل و رفتار تهاجمی تلافی جویانه اسراییل علیه آن، بر قلب و ذهن جامعه بین المللی تاثیر جدی داشته است.
اسراییلی ها در روزهای اخیر مدعی شده اند که تصمیم سازمان ملل تاثیری بر واقعیتهای زندگی فلسطینی ها ندارد و آن چه که تاثیر واقعی دارد صلح و مسالمت با اسراییل و به رسمیت شناختن دولت حاکم بر تل آویو است. اما تجربه تاریخی نشان داده که چنین مصوبات و تحرکاتی از سوی جامعه بین المللی در دراز مدت و به تدریج تاثیر خود را برای شنیده شدن مطالبات مردم فلسظین گذاشته و خواهد گذاشت.
تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: جمعه 17 آذر 1391 / بازانتشار: دوشنبه 21 آذر 1391