آقای مرسی این نامه افتضاح بود

دیپلماسی ایرانی: هیچ جای بحث نیست که استوارنامه سفیر جدید مصر در اسرائیل چیزی جز افتضاح بروکراتیک برای مصر نبود که باعث شد محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر در تنگنای شدید قرار بگیرد. با این حال متن این استوارنامه یک حسن بزرگ داشت و آن این که باعث شد تا توجه ها به پرونده روابط مصر و اسرائیل پس از انقلاب 25 ژانویه بیشتر شود.

1. به ذهن کسی نمی رسید که رئیس جمهور منتخب مصر پس از انقلاب، رئیس جمهوری اسرائیل را با این عبارت: "عزیز و دوست بزرگ من" خطاب قرار دهد و بگوید: بسیار تمایل دارم که روابط محبت آمیز موجود میان خود را گسترش دهم تا شانس به هر دویمان روی آورد. اگر عبارت های دیگری که در این نامه محبت آمیز به آنها اشاره شده است را نیز در نظر بگیریم، رئیس جمهوری مصر یک گنج استراتژیک برای اسرائیل محسوب می شود. این در حالی است که ملت مصر با انقلاب خود آن مرحله ای که همه چیز از خارج به کشور دیکته می شد را سپری کرد و اکنون می خواهد نظام جدیدی پایه ریزی کند که کرامت مصری ها در آن حفظ شده و به کشورشان آن کبریای زخم خورده بازگردد.

به رغم این که من از جمله کسانی هستم که می گویم مصر نباید در تلاویو تا زمانی که رژیم عبری بر سیاست های توسعه طالبانه اش اصرار می کند و سرزمین های عربی را تحت اشغال خود دارد و حقوق ملت فلسطین را رد می کند، سفیر داشته باشد، اما توقع این را هم ندارم که مصر روابط خود را با اسرائیل کاملا قطع کند و توافق نامه کمپ دیوید را لغو کند و به خاطر آن وارد جنگ شود. با این حال تصور می کردیم که طبیعی باشد مصر پس از انقلاب با ادبیات کج دار و مریز با طرف اسرائیلی صحبت کند و حداقل ادبیات نظام سابق را به کار ببرد. از جناب رئیس جمهور حداقل انتظار می رفت به گونه ای صحبت کند که اسرائیل این گونه برداشت نکند که مصر دوست و هم پیمان آن است، بلکه انتظار داشتیم ادبیات ایشان به گونه ای باشد که نشان دهد ادبیات کشوری عصبانی و خشمگین است که میراث دار نظامی شده که روابط با اسرائیل از قبل به آن رسیده و آن هم گرفتار شده است و مجبور شده که تا اطلاع ثانوی با آن رابطه داشته باشد و شرایط به گونه ای است که چاره ای ندارد جر این که روابطش را با آن حفظ کند. به عبارت دیگر مواضع مصر می بایست بر اساس اصول حقیقی انقلاب موضع صبری که با آن موافق نیست، باشد.   

2. این را هم می توانم بفهمم که روابط مصر و اسرائیل روابط بسیار حساس و ویژه ای است. به دلایل مختلف از جمله این که این رابطه یک رابطه دو جانبه نیست بلکه یک رابطه سه جانبه یا حتی چهار جانبه است. منظورم این است که مسئولان مصری در تعامل با اسرائیل همواره می بینند که طرف سومی هم وجود دارد، آن هم ایالات متحده است، شاید حتی طرف چهارمی هم باشد یعنی اتحادیه اروپا. در نتیجه باید در نظر داشته باشد که روابط مصر با اسرائیل بر روابط مصر با ایالات متحده و اروپا نیز چه سلبی چه ایجابی تاثیر می گذارد. برای همین است که مصر مجبور است در وضعیت فعلی با اسرائیل مدارا کند برای این که روابط نزدیک و حسنه ای با ایالات متحده و کشورهای اروپایی داشته باشد. هیچ شکی نیست که ثبات وضعیت داخلی مستلزم موفقیت مصر در سیاست خارجی است. با توجه به این مساله که آن چه به نفع اسرائیل است حکومت مصری منتخب نیست چرا که ملت مصر از زمان امضای توافق نامه صلح با آن از سال 1979 تا کنون هیچ گاه با اسرائیل آشتی نکرده است و همچنان این رژیم را دشمن خود می داند.

در این جا بد نیست به الگوی ترکیه اشاره کنم که توانست در روابط خود با اسرائیل با موفقیت تجدید نظر کند. آنکارا نسبت به روابط به ارث رسیده اش از اسرائیل و همچنین روابط نزدیکش با ایالات متحده امریکا به دلیل عضویتش در ناتو با محافظه کاری برخورد کرد اما به گونه ای دیگر نیز رفتار کرد تا استقلال سیاسی ترکیه به خصوص در موضوع فلسطین حفظ شود. دولت آنکارا با این رویکرد توانست رو در روی اسرائیل بایستد و اراده مستقل خود را به نمایش بگذارد و دستاوردی به دستاوردهای مهم و موفق داخلی اش بیفزاید و حتی با درگیری لفظی و علنی ای که رحب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه با شیمون پرز، رئیس جمهوری اسرائیل داشت برای خود محبوبیت مردمی گسترده ای ایجاد کند.

هیچ اعتراضی را نمی پذیریم و تاکید می کنم که وضعیت کنونی مصر بسیار شبیه وضعیت ترکیه است، حداقل اگر نمی توانیم مثل آن عمل کنیم لااقل آن را درک کنیم.

3. از زمانی که روابط دیپلماتیک مصر و اسرائیل پس از معاهده صلح در سال 1979 برقرار شد، مصر تا کنون شش سفیر به تلاویو فرستاده است، اما این نخستین بار است که روزنامه های اسرائیلی استوارنامه سفیر مصر در دولت عبری را منتشر می کنند. نمی توانیم به راحتی بپذیریم که این مساله تصادفی بوده است. نمی توانیم بپذیریم که این نامه تعمدا منتشر شده تا محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر گرفتار شود و چهره اش در برابر جهان عرب و اسلام مخدوش شود و به افکار عمومی بگویند که رئیس جمهوری مصر بعد از انقلاب چیزی جز نسخه ای از رئیس جمهوری قبل از انقلاب نیست و هیچ تفاوت با او جز در ریش سفیدش ندارد. با این حال شکی ندارم که کسانی که این نامه را منتشر کردند می خواستند این پیام را به همه اعراب و مسلمانان برسانند که رئیس جمهوری که می بنید کسی است که از «اخوان المسلمینی» آمده که در سال 1948 با اسرائیل جنگید و همچنان در غزه و دیگر کشورهای جهان بال و پر دارد، او با خطاب قرار دادن رئیس جمهوری اسرائیل با عبارت «دوست بزرگ» پیام صلح و دوستی فرستاد. گویی که می خواسته از گذشته خود و جماعتش عذرخواهی کند و از آنها ملتمسانه بخواهد که او را ببخشند مورد لطف و مرحمت خود قرار دهند و روابط محبت آمیز و رضایت بخش و نزدیکی با او بنا کنند.   

بیشتر روزنامه های مصر بر این باورند که این نامه را رئیس جمهور شخصا با دست خط خود نوشته شده است و کلماتی که به کار برده واقعا احساسات حقیقی اوست که قبل از انتخابات آن را مخفی کرده بود و همه را با توقف روابط با اسرائیل فریب می داد. آن چه دریافتیم این است که اخوانی ها به فکر نزدیک شدن به اسرائیل هستند و هیچ بعید نیست که دکتر مرسی با شیمون پرز دیدار کند.

خلاصه این که شمار بسیاری از تحلیلگران و ارباب رسانه مصر مشغول محاکمه پرزیدنت مرسی شدند و رفتار او را هدفی در مخالفت با اخوان المسلمین دانستند و از رئیس جمهور پرسیدند که پس آن وعده های دل انگیزی که برای حفظ کرامت مردم مصر گفتی چه شد؟

4. نمی توانم مخفی کنم که وقتی که پرزیدنت محمد مرسی در نیویورک گفت که مشکلی با معاهده کمپ دیوید ندارم تا چه اندازه افسرده شدم. فکر می کردم که او نیز همانند هر مصری با این معاهده مشکل داشته باشد، اما محافظه کاری کردم و چیزی نگفتم تا این که شنیدم سخنگوی رئیس جمهوری و سفیر جدید مصر در اسرائیل می گویند که مصر به همه بندهای معاهده کمپ دیوید پایبند است.

بار دیگر تاکید می کنم که ما هیچ وقت از جناب رئیس جمهور نخواستیم که به اسرائیل اعلام جنگ کند و با آن درگیر شود اما انتظار هم نداریم که تسلیم شود و تا این اندازه محافظه کاری از خود نشان دهد.

برخی از دیپلمات ها گفتند که آن عبارت نه متوجه اسرائیل بلکه متوجه ایالات متحده و امریکا و اتحادیه اروپا بود که از بابت او مطمئن شوند. حتی اگر این هم صحیح باشد هیچ دلیلی ندارد که جناب پرزیدنت نامه فدایت شوم و به حد افراط اطمینان بخش برای اسرائیل بنویسد، در حالی که او همواره مورد حمایت و پشتیبانی ملت مصر و اعراب بوده است، ایشان حتی توجه نکرد که سرزمین های فلسطینی همچنان تحت اشغال است.

در پایان باید به این مساله اشاره کنیم که هیچ معاهده ای ابدی نیست، و معاهده ما با اسرائیل نیز نیاز به تعدیلات جدی دارد تا همه بتوانند در کنار هم با صلح و آرامش زندگی کنند.

به هیچ وجه شایسته مصر نیست که رئیس جمهور آن با این واژه ها دشمن ملت مصر، اعراب و مسلمانان را خطاب قرار دهد و تا این اندازه محافظه کاری به خرج دهد، آقای رئیس جمهور حداقل می توانستید مثل رفتاری که ترکیه با دوستان و دشمنانش دارد، رفتار کنید.

نویسنده: فهمی هویدی/ منبع: السفیر