سرخوردگی عربستان از هم‌پیمانی ایران و سوریه

دیپلماسی ایرانی: بسیار روشن است که عربستان دست خود را از لانه آتش پرلیهب بحران سوریه بیرون کشده است. این هم کاملا روشن است که عربستان که از مرز خط قرمز سوریه گذشته بود اکنون از این موضع خود عقب نشسته است. همچنین این را هم بارها از عربستان دیده ایم که کاری را که خارج از حد و اندازه اش باشد، انجام نمی دهد. به رغم این که گفته می شود که عربستان در کنار قطر و ترکیه به حمایت مسلحانه از مخالفان سوری برخواسته و دائما به آنها کمک می کند، میزان برتری نظام سوریه در بحران جاری در آن کشور به اندازه ای است که می توان گفت کمی در این زمینه اغراق شده است و عربستان همانند قطر و ترکیه از مخالفان اسد حمایت نمی کند.

واقعیت این است که مواضع عربستان تفاوت چندانی با مواضع مصر و ترکیه در مورد سوریه ندارد به غیر از یک مورد، آن هم ایران است. ریاض ایران را جزئی اساسی از بحران و مشکلات سوریه می داند نه جزئی از حل موجود در این کشور در حالی که آنکارا و قاهره مواضعی کاملا مغایر آن دارند. حال سوال این جا است آیا عربستان با بقای نظام حاکم بر سوریه منهای بشار اسد موافق است؟ این سوال بسیار ساده و مستقیم است اما جواب آن الزاما به همین سادگی و مستقیم نیست. قبل از آن باید ببینیم که منظور از حفظ نظام چیست؟ و از این نظام چه کسی می تواند بماند و چه کسی باید آن را ترک کند؟ مواضع مخالفان این موضوع چیست و اگر چنین اتفاقی بیفتد چه تاثیری بر هم پیمانی های منطقه ای می گذارد؟ روابط سوریه و لبنان چه می شود و مواضع ایران و روسیه چه خواهد بود؟ همچنین ترکیه و مصر که در این زمینه نمی توان به هیچ وجه مواضع آنها را نادیده گرفت.

بسیاری هستند که می گویند که مواضع عربستان در برابر نظام سوریه پس از آن که هم پیمانی ایران و سوریه توانست از پس بسیاری از مشکلات بر آید، شکست خورد و مجبور به تغییر مواضعش شد، اگر چه عربستان خود چیز دیگری در این زمینه می گوید. اما حقیقت این است که ریاض هیچ گاه گمان نمی کرد که روابط ایران و سوریه که البته از زمان حافظ اسد پایه اصلی آن بنا شده تا این اندازه به هم نزدیک باشد که ایران تا آخرین لحظه در کنار اسد بایستد و اجازه ندهد که حکومت وی سقوط کند. ریاض تصور می کرد که سوریه توجهی هم به روابط حسنه و نزدیک خود با عربستان که نزدیک به 30 سال سابقه داشت، داشته باشد. البته ریاض نمی بایست سابقه تاریخی روابط خود با ریاض را فراموش می کرد. زمانی که در جنگ ایران و عراق، عربستان در کنار بغداد ایستاد و سوریه در کنار تهران. عربستان و سوریه در طول دوران روابط تاریخی خود فراز و نشیب های بسیاری را سپری کرده اند اما عربستان این بار گمان می کرد به دلیل مرکزیتی که در میان کشورهای عربی در غیاب مصر به دست آورده و همچنین گرایش های پان عربیستی که حزب بعث سوریه داشته است، دمشق حداقل توجهی، دست کم در بعد مشورتی به عربستان می کند. اما بر عکس شاهد است که سوریه همه تخم مرغ های خود را در سبد ایران گذاشته و تهران نیز در حمایت از اسد از هیچ چیز فروگذار نکرده است.

ریاض به این نکته توجه نمی کند که اشتراکات ایران و سوریه بسیار بیشتر از اشتراکات عربستان و سوریه است. کما این که اختلافات دو طرف نیز بسیار بیشتر از اختلاف های سوریه با ایران است. حداقل آن این است که حزب الله لبنان و حمایت قاطعی که سوریه از آن می کند، نقطه اشتراک ایران و سوریه محسوب می شود در حالی که اختلافات سنگینی که عربستان با حزب الله دارد و تلاش های بسیاری که برای بیرون راندن نفوذ و حضور سوریه از لبنان داشته چیزی نیست که به این سادگی ها از یاد و خاطره سوری ها رفته باشد.

پس از حمله امریکا به عراق و فتح سرزمین رافدین که قلب جهان عرب محسوب می شود، سوریه نیز همانند کشورهای عربی دیگر از جمله عربستان از حضور فیزیکی امریکا در منطقه هراسان شد. بشار اسد از روزی که به قدرت رسیده تا کنون بر خلاف عربستان حتی یک بار هم به امریکایی ها اعتماد نداشته است. در مقابل این بی اعتمادی تا آن جا که توانسته خود را به ایران نزدیک کرده است. تا آن جا که با آن پیمان استراتژیک امضا کرده و قراردادهای کلان اقتصادی و نظامی منعقد کرده است. سوریه همچنین از قبل نفوذ ایران در لبنان و وجود حزب الله در این کشور توانست جای پای خود را در لبنان بیش از پیش مستحکم کند.

زمانی که بحران سوریه آغاز شد، دمشق رفته رفته متوجه شد که حلقه دوستانش تا چه اندازه تنگ و تنگ تر می شود. کشورهای اروپایی همگی از دور آن کنار رفتند و ترکیه، همسایه شمالی اش بنای ناسازگاری و مخالفت گذاشت. در این میان تنها روسیه و ایران در کنار دمشق ماندند. عربستان نباید فراموش کند که در این دوران روابطش با سوریه به هیچ وجه خوب نبوده است. قطعی و تیرگی روابط عربستان و سوریه به آغاز ناآرامی های این کشور باز نمی گردد بلکه به قبل از آن و زمانی که هنوز اتفاقی در سوریه نیفتاده بود، مربوط می شود. بنابر این عربستان نباید بیش از این انتظار داشته باشد که بتواند در سوریه تاثیر گذار باشد.

منبع: الحیات

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی