تغییر در سوریه به سیاست‌های ایران بستگی دارد

دیپلماسی ایرانی: در سال گذشته سایت دیپلماسی ایرانی یادداشت های سرکیس نعوم، روزنامه نگار و نویسنده مشهور و از چهره های مشهور فرهنگی لبنانی را که جوایز متعددی در زمینه های مختلف روزنامه نگاری و فرهنگی به دست آورده است که به طور مرتب در روزنامه النهار لبنان منتشر می شدند، ترجمه و منتشر کرد که همگی آنها در آرشیو دیپلماسی ایرانی در دسترس هستند. این یادداشت ها عموما درباره تحولات اخیر خاورمیانه و شمال آفریقا بودند که نعوم در سفرش به ایالات متحده امریکا که هر ساله انجام می دهد در دیدارش با مقام های مختلف امریکایی که برخی از آنها سابقه طولانی در دستگاه سیاست خارجی امریکا داشته اند و شماری نیز همچنان در این دستگاه مشغول به کارند، در میان گذاشته بود. نعوم نامی از این افراد نمی آورد ولی سمت همگی آنها را یاد می کند، از این رو خواننده می تواند حدس بزند که فرد مورد اشاره چه کسی است یا این که از لحاظ تاثیرگذاری در سیاست خارجی امریکا از چه اهمیتی برخوردار است و یا این که چه اطلاعات پشت پرده ای را می داند که کمتر ردی از آنها در رسانه ها دیده می شود. یکی دیگر از نکات مورد اهمیت این یادداشت ها به روز بودن آنها و هم زمانی شان با تحولات خاورمیانه است. خاورمیانه ای که از سال 2010 به بعد و با آغاز بهار عربی رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است. ویژگی دیگر این یادداشت ها حالت گفت وگو بودن آنها با مقام های امریکایی است که جذابیت بیشتری به آنها می دهد.

امسال نیز نعوم همانند سال های گذشته در همان زمان همیشگی به ایالات متحده امریکا رفته و مشابه همان گفت وگوها را انجام داده است و اکنون که به لبنان بازگشته این یادداشت ها را یک به یک در روزنامه النهار منتشر کرده است. دیپلماسی ایرانی نیز به رویه سال گذشته تلاش می کند، همگی این یادداشت ها را ترجمه و منتشر کند. در این جا بیست و سومین بخش از این سلسله یادداشت ها پیش رویتان قرار می گیرد:

با مسئول پرونده لبنان و سوریه و اردن و مصر در کاخ سفید که همچنان بر روی این پرونده ها کار می کند و به طور جدی آن چه در این کشورها می گذرد را پیگیری می کند و تلاش دارد که همه چیز را زیر نظر داشته باشد، درباره پرونده سوریه صحبت شد، پرسیدم: اوضاع را در آن چگونه می بینی؟ سپس به وی گفتم که به نظرم وارد جنگ داخلی شده است، شاید فرصت نظام تمام شده باشد اما سقوط نمی کند. سقوط آن فقط مرهون به عملیات نظامی خارجی است که تا کنون حاصل نشده است. جواب داد: «با بیشتر تحلیل تو موافقم. ناآرامی های سوریه ادامه دارد. اما مخالفانی که این ناآرامی ها را هدایت می کنند خود به کاری که می کنند اعتقاد ندارند. جدا شدگان از ارتش هنوز به عنوان یک ارتش سازماندهی و منظم نشده اند. سازماندهی آنها نیاز به زمان دارد. اما با گذشت زمان منظم می شوند. قطعا ما هنوز تصمیمی برای حمایت مالی و تسلیحاتی از آنها نگرفته ایم. دیگران این کار را می کنند و این مساله باعث می شود تا در برابر نظام سوریه قرار بگیرند. اما آنها نیاز به مکانی برای سازماندهی خود نیز دارند. چنین مکانی تا کنون فراهم نشده است. شاید در آینده فراهم شود، شاید نیاز به دخالت خارجی (ترکیه ای مثلا) یا داخلی باشد. اوضاع سوریه یا از داخل یا از خارج به انفجار خواهد رسید.»

گفتم: منظورت چیست؟ گفت: «انفجار از داخل (Imlode) یعنی اتفاقی داخلی رخ دهد که روند تحولات را در یک حد و جای معینی متوقف کند و کشور را به وضعیت آرامش برساند. مثل کودتا از داخل نظام یا مثل ترور مقام های بزرگ یا چیزی از این قبیل یا اتفاقی دیگر رخ دهد. اما منظور از انفجار در خارج (Explode) به این معنا است که مثلا ایران که تلاش می کند همه  گونه حمایتی از نظام سوریه کند، تغییری در سیاست هایش در قبال سوریه بدهد.»

پرسیدم آیا گمان نمی کنی که یک عملیات نظامی اسرائیلی ضد سوریه یا یکی از هم پیمانانش به معنای نوعی انفجار خارجی (Explode) باشد؟ جواب داد: «بنیامین نتانیاهو اخیرا برای نخستین بار درباره سوریه صحبت کرده است و گفت آن چه در آن جا می گذرد، خطرناک است. بهتر بود او این حرف را نمی زد. به نظرم به هیچ وجه به مصلحت او نیست که یک عملیات نظامی در سوریه انجام دهد. هر گونه تحرکی از این دست باعث تقویت اسد خواهد شد. بشار مثل پدرش نیست. تعاملش با کسانی که با پدرش کار می کردند، فرق می کند.»

پرسیدم: آیا او هم پیمان ایران است یا مجبور به همکاری و هم پیمانی با ایران شده است؟ جواب داد: «سوال خوبی است، او از هم پیمانی ای که پدرش میان سوریه و ایران ایجاد کرد، حفاظت می کند و آن را گسترش داده، شاید این مساله سبب شده است که به این هم پیمانی وابسته شود. بیشتر از این چیزی نمی دانیم.»

از او درباره اردن پرسیدم، گفت: «سوریه همیشه بر اردن تاثیر گذاشته و این تاثیر از گذشته هم وجود داشته است. نمی دانیم این بار هم، چه بر نظام آن چه بر انقلابیون اردن، تاثیر خواهد گذاشت یا نه.»

نظر دادم: در میان مخالفان سوریه اسلام گرایان مهمی وجود دارند که این اسلام گرایان قدرت خود را در اردن افزایش داده اند و توانسته اند از سوریه علیه حکومت اردن استفاده کنند، نمی توان به سادگی به اوضاع سابق بازگشت به خصوص اگر دایره درگیری های سوریه به ابعاد مذهبی برسد و از سوریه فراتر رود. جواب داد: «در اردن همانند مصر و سوریه فساد بزرگی در همه زمینه ها وجود دارد. پادشاه هم از همه این مسائل خبر دارد، تلاش می کند که حدی برای آن در نظر بگیرد و او عزم خود را جزم کرده که به راه حل واقعی و جدی ای در این زمینه برسد. اما آیا موفق می شود؟ نمی دانیم.»

نظر دادم: «اسلام گرایان اردنی به طور گسترده ای هر جمعه تظاهرات می کنند و به طور مستقیم به دولت حمله کرده و به عملکرد نظام اعتراض می کنند. آیا این مساله تهدیدی برای او ]ملک عبدالله اردن[ محسوب نمی شود؟ جواب داد: «نمی دانیم. شاید.» سپس به موضوع تلاش های جریان های اسلامی در شرق کشور اردن و فلسطینی ها و موفقیت آنها در از بین بردن یا به حداقل رساندن حساسیت های آنها میان یکدیگر و امکان احیای نظریه اردن کشوری فلسطینی صحبت شد. در این باره جواب داد: «شاید این آرزوی اسرائیلی ها باشد. اما فراموش نکنیم که اهالی شرق اردن همچنان به جایگاه و وضعیت و کشورشان پایبندند. آنها از امتیازهایی که فلسطینی ها برخوردارند، می ترسند به خصوص آن دسته از کسانی که صاحب سرمایه و پروژه های اقتصادی هستند و به اندازه کافی در این زمینه کفایت دارند.»