اجلاس عدم تعهد و آینده سوریه

حشمت الله فلاحت پیشه*

آرمان : در شرایط کنونی طر ح های مختلفی برای سوریه در مجامع بین المللی مطرح می شود، طرح جمهوری اسلامی ایران نیز یکی از این طرح هاست، اما از این نظر که جمهوری اسلامی بیشترین نقش را در شکل دهی به واقعیات منطقه دارد و به عبارت دیگر واقعیات منطقه با عدم لحاظ ایران در مناسبات یاد شده با حلقه مفقوده جدی مواجه است، طرح ایران را برنامه ای ساخته که قابلیت عملیاتی شدن و اجرایی شدن بیشتری دارد و نکته اساسی این است که این طرح از آرمان های فارغ از واقعیت به دور است. اما درمورد اینکه طرح جمهوری اسلامی برای تاثیرگذاری بیشتر می تواند چه شرایطی را داشته باشد، می توان به نکات ذیل اشاره داشت؛ نکته اول این است که ایران و همه بازیگران منطقه باید طرحی را مهیا کنند که در آن همه گروه های تاثیرگذار در مناسبات سوریه در این طرح بگنجند و نکته اساسی در این مورد این است که این طرح باید قابلیت آن را داشته باشد که صرف نظر از آنچه تاکنون در سوریه انجام پذیرفته، گروه های مختلف بتوانند برای تصمیم گیری واحد در کنار یکدیگر قرار گیرند و در این طرح هیچ کسی در حاشیه قرار نگیرد و باید یادآور شد هر گروهی که در حاشیه طرح آشتی ملی در سوریه قرار بگیرد، تبدیل به یک گروه مخرب خواهد شد که فضای آشتی در سوریه را تحت الشعاع قرار خواهد داد. دومین بحث این است که چه در طرح ایران و چه در طرح های دیگر که قابلیت امتزاج با طرح ایران را دارند، باید آینده سوریه به دست خود سوری ها داده شود، یعنی همانطور که جمهوری اسلامی درمورد فلسطین طرح رفراندوم را ارائه داد که طی آن همه فلسطینیان در قالب رفراندوم باید سرنوشت خودشان را تعیین کنند، در حال حاضر نیز این طرح باید آینده سوریه و بشار اسد را به دست خود سوری ها بدهد، بدین معنا که اگر ایران سوریه را شریک راهبردی خود می داند، نباید از حالا پیش شرطی برای بقای بشار اسد داشته باشد و از طرف دیگر کشورهایی مثل مصر، ترکیه و عربستان و همچنین کشور هایی نظیر آمریکا نیز باید از قاعده عدم گذاشتن پیش شرط تبعیت کنند و کشور های ذی نفع، ماندن یا رفتن بشار اسد را باید به خواست همگانی و تصمیم گیری کمیته منتخب موکول کنند. در روابط بین الملل مساله راهبردی وجود دارد که تحت عنوان «مساعی جمیله» و «پایمردی» با این تعبیر که بازیگری که می خواهد برای مرتفع شدن یک بحران نقش آفرینی کند، باید نفع خود را در تحولات کشور یاد شده لحاظ نکند و به عبارت دیگر بازیگران سیاسی در عرصه نقش آفرینی در مناقشات باید نوعی «جهل مثبت» داشته باشند و جهل مثبت جهلی است که طی آن بازیگران سیاسی نفعی را برای خود مترتب نمی دانند و موضع آنها باید بر اساس مساعی جمیله و پایمردی باشد، البته این طبیعی است که کشور های مختلف راهبرد های خاص خودشان را داشته باشند، به عنوان مثال ایران راهبرد خاصی را در خط مقدم با اسرائیل دنبال می کند همانگونه که ترکیه نیز راهبرد دیگری را در این زمینه دنبال می کند. در کل باید اظهار داشت که طرح ایران می تواند، با لحاظ کردن دیگر کشور ها نظیر مصر و تشریک مساعی آنها و همچنین مبنا قرار دادن طر ح هایی مثل طرح کوفی عنان که با کنار رفتن وی و آمدن اخضر ابراهیمی شکل تازه ای به خود گرفته است، به نتیجه مطلوبی پیرامون سوریه برسد و همچنین نشست غیرمتعهد ها می تواند در این زمینه شرایطی را فراهم کند که به اجماع کلی تری از طرح ایران رسیده شود و دیدار احمدی نژاد با مرسی می تواند به این امر کمک کند که نقطه نظرات ایران و مصر در راستای منافع مردم سوریه به یکدیگر نزدیک شود.

* کارشناس مسائل بین الملل