ضرورت حفاظت از اتباع ایرانی

دکتر محمدجواد حق شناس*

آرمان: اتفاقاتی که با فرار و پیوستن نخست وزیر دولت و حکومت دمشق «ریاض حجاب» به معارضان و پناهنده شدن وی به کشور اردن به اوج خود رسید. این روند که پس از واقعه انفجار مقر شورای عالی امنیت ملی سوریه و کشته شدن وزیر دفاع، داماد خانواده اسد و رئیس ستاد ارتش سوریه صورت می گیرد، دومین شوک جدی به نظام مستقر و حاکم به شمار می آید. شوک اول که یک شوک امنیتی- نظامی محسوب می شود و این شوک که بیشتر یک شوک سیاسی و مدیریتی است. پناهنده شدن دومین شخصیت مدیریتی، سیاسی و اجرایی کشور را می توان به یکی از دستاوردهای مهم گروه مخالف بشار اسد تعبیر نمود که البته با جایگزینی یکی از معاونان نخست وزیر فراری توسط بشار اسد نشان از چالاکی و سرعت عمل حاکمان دمشق در رویارویی با بحران های پیش رو را دارد اما اتفاق دیگری که در دمشق روی داد و پیوندی آشکار با مسائل ایران دارد به گروگان گرفته شدن 48 زائر ایرانی است. اما گروه معارضان سوری که مسئولیت ربایش آنان را به عهده گرفته و شبکه های حامی آنها یعنی شبکه الجزیره و العربیه وابسته به دولت های قطر و عربستان سعودی تصویری غیر از موضع رسمی سفارت ایران در دمشق دارند و این اتفاق که سومین گروگان گیری مهم در سوریه پس از آغاز اعتراضات و تحولات اخیر در یک ونیم سال گذشته در سوریه برای ایرانیان به شمار می رود، و در مقایسه با آنها نیز از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است، ارتباط ایران را با مسائل سوریه آشکارتر و حساس تر کرده است. گروگان گیری اول مربوط به هفت نفر از مهندسین و کارشناسان ایرانی بود که در خصوص تاسیس و راه اندازی نیروگاه تولید برق در مراکز مرکزی سوریه در حال ماموریت اداری بودند، و گروگانگیری دوم مربوط به مسافران اتوبوس زائران ایرانی بود که از طریق مرز ترکیه به سوریه سفر کرده و در مناطق مرزی ترکیه و سوریه به اسارت گروه های معارض درآمدند و تعدادشان حدود 30نفر ارزیابی می شد و اینک 48 ایرانی که به اسارت گروگان گیرهای مسلح درآمدند که هم از نظر تعداد و هم از نظر زمان و مکان گروگان گیری که در شهر دمشق صورت گرفته حائز اهمیت تلقی می شود. اتفاق مهم تر آن است که گروه گروگانگیر خبر از شهادت سه نفر از آنان داده و در موضع گیری های بعدی نیز احتمال تداوم برخورد و به شهادت رساندن آنها را در صورت تداوم حملات ارتش سوریه به معارضین در شهر حلب خبری نموده است. اگر در کنار این ماجرا گروگان گرفتن هفت نفر از کارکنان سازمان هلال احمر در لیبی توسط گروهی مسلح در آن کشور را قرار دهیم، به ابعاد ماجرا افزوده می شود. موضوعی که به نظر بسیار مهم ارزیابی می شود، آن است که دولت ها یکی از وظایف ذاتی شان حمایت همه جانبه از اتباع شان در داخل مرزها و خارج از مرزهای شناخته شده بین المللی است. هنگامی که در مناطقی از جهان بحرانی شکل می گیرد و یا امکان به خطر افتادن منافع ملی و یا منافع اتباع حقیقی و حقوقی کشورها افزایش می یابد، یکی از ابتدایی ترین وظایف دولت ها و مشخصا وزارت امور خارجه آن است به اتباع خود هشدارهای لازم را ارائه داده و آنها را از سفر به مناطق بحرانی برحذر دارد. یا سازمان های مسئول در این خصوص به وظایف خود با دقت و حساسیت بیشتری توجه نمایند که در این میان نقش سازمان حج و زیارت درخصوص مسافرت زائران به کشور سوریه و عراق به شدت حائز اهمیت تلقی می شود و همین طور نقش سازمان هلال احمر در رابطه با کارکنانش در کشور لیبی که جای سوال و پرسش دارد وزارت امور خارجه، سازمان حج و زیارت، سازمان هلال احمر و دیگر دستگاه های مرتبط برای پیشگیری از چنین وقایعی که در چند سال اخیر تعدادشان رو به افزایش بوده است، چه اقدامات پیشگیرانه ای را به انجام رسانده اند؟ انتظار می رود که سازمان های نظارتی به ویژه مجلس در این خصوص هرچه سریع تر به مسائل ورود نموده و قصور احتمالی دستگاه های مجری را مورد بررسی و نهایتا به اطلاع عموم برساند و البته دستگاه دیپلماسی نیز گرچه با احضار کاردار سفارت سوئیس در تهران به عنوان حافظ منافع آمریکا وارد عمل شده و حتی در خبرها نیز تماس تلفنی صالحی با همتاهای قطری و ترکیه ای حاکی از پیگیری ماجرا توسط وزارت خارجه را دارد اما به نظر می رسد که این تحرکات برای حفاظت جان اتباع ایرانی کفایت نمی کند و دستگاه دیپلماسی باید تمامی ظرفیت های خود را برای حفاظت از جان و امنیت ایرانیان در خارج از کشور به کار گرفته و در عین حال برای پیشگیری از وقوع چنین اتفاق هایی که علی القاعده توسط دشمنان انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی برای تاثیرگذاری بر سیاست های اتخاذی صورت می گیرد را به حداقل برساند. ما باید بتوانیم درخصوص پیگیری سیاست های خاص منطقه ای که توسط دستگاه دیپلماسی در حال عملیاتی شدن است و حفاظت از جان و مال و اتباع جمهوری اسلامی در خارج از کشور و پیشگیری از حوادثی اینچنینی در آینده ارتباطی منطقی و دقیق برقرار کنیم که پیگیری این سیاست ها لطمه ای به منافع، امنیت و پرستیژ مردم و ایرانیان وارد نسازد.

*استاد دانشگاه