آنکارا به ساز غرب می رقصد (2)

ترکیه به دنبال جایگزین نفت ایران

در پی تحریم های نفتی بر علیه ایران، صادرات طلا ترکیه به ایران افزایش یافته است، در طول پنج ماه اول امسال، صادرات طلا ترکیه به ایران، 3 میلیارد دلار بوده است که 800 درصد افزایش داشته است. آخرین تحریم های غرب بر علیه بخش مالی و نفت ایران، بر تجارت دو جانبه ایران با ترکیه تأثیرات بسیار زیادی داشته است. به گونه ای که خرید نفت از این کشور کاهش یافته و انتظار می رود  در 6 ماه آینده، این روند کاهش ادامه داشته باشد. دو ماه قبل شرکت توپراس تنها پالایشگاه نفت ترکیه اعلام کرده بود که قصد دارد واردات از ایران را تا 2 درصد کاهش دهد. در ماه ژوئن، ترکیه روزانه حدود 110000 بشکه نفت ایران را وارد می کرد در حالی که در سال 2011 میانگین واردات نفت روزانه از ایران، 180000 بشکه بوده است.

تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا بر علیه برنامه هسته ای ایران، از اول ماه جولای سال جاری آغاز شد و بر اساس این تحریم ها، خرید نفت از ایران برای برخی از کشورها ممنوع شده است. تحریم های آمریکا به بانک های ترکیه که با بانک مرکزی ایران، در زمینه پرداخت صورت حساب های نفتی در ارتباط بودند، ضربه بزرگی وارد کرده است. ماه گذشته، ترکیه و شش کشور دیگر، به مدت 180 روز از این تحریم ها معاف شدند. در حال حاضر، ترکیه در حدود 50 درصد از نفت خود را از ایران وارد می کند، اما به منظور کاهش واردات تا قبل از پایان امسال تحت فشار زیادی قرار دارد. سخنگوی وزیر انرژی ترکیه در گفتگو با رویترز اعلام کرد: پیش بینی می شود این رقم تا قبل از پایان سال، 10 درصد دیگر هم کاهش یابد.

حسن کنی استاد روابط بین الملل دانشگاه باهسشیر ترکیه در این خصوص تصریح کرد: با وجود تداوم روند نزولی واردات نفت ایران، این کشور همچنان تأمین کننده اصلی نفت ترکیه خواهد بود، چرا که قطع کامل واردات نفت از این کشور غیر ممکن است.در حال حاضر ترکیه برای جبران این کمبود واردات با عربستان و ونزوئلا در حال مذاکره است. به گفته مقامات دولتی ترکیه، این کشور در مورد توافقنامه «نفت به ازای ساخت مسکن» با ونزوئلا در حال گفتگو است.

بنا بر اظهارات استاد اقتصاد دانشگاه مرمره در استانبول، کاهش واردات نفت ایران می تواند موجب کاهش کسری حساب جاری کشور تا 5-10 درصد شود. در پی تحریم های نفتی بر علیه ایران، صادرات طلا از ترکیه به ایران افزایش یافته است. در طول پنج ماه اول امسال، صادرات طلا ترکیه به ایران، 3 میلیارد دلار بوده است که 800 درصد افزایش داشته است.در ماه می ایران بزرگترین بازار صادرات ترکیه به ارزش 1.6 میلیارد دلار بود که 1.4 میلیارد دلار آن مربوط به طلا بود.

همچنین تحریم آمریکا علیه بانک مرکزی ایران به واحد پولی این کشور صدمه وارد کرده است درحالی که ارزش لیر ترکیه افزایش یافته و این امر سبب افزایش هزینه ها برای بسیاری از اقلام ترک شده است. ترکیه به شدت به واردات انرژی از ایران وابسته است. در سال گذشته، ترکیه 70 درصد واردات نفت خود به ارزش 12.5 میلیارد دلار را از ایران انجام داده است. این کشور در پاسخ به تحریم های آمریکا، واردات خود از ایران را 20 درصد کاهش داد اما اعلام کرد که در دیگر بخش ها مانند منسوجات و مواد خام  به این تحریم ها مقید نیست. بر اساس این گزارش اگرچه ترکیه گفته است به آخرین تحریم های اتحادیه اروپا و آمریکا علیه ایران پایبند نیست اما با این حال با فشارهای آنها روبرو خواهد شد. آنکارا باید اقدامی متعادل و حساس میان هم پیمانانش در غرب و ایران انجام دهد.(15)

ایران و ترکیه در ویکی لیکس: کمک آنکارا به تهران برای دور زدن تحریم ها

ترکیه همسایه شمال غربی ایران است که از زمان روی کار آمدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در سال ۱۳۸۱ در آن، روابط تهران - آنکارا نزدیک و نزدیک تر شده است. در این دوره، حاکمان ترکیه همواره با استفاده از زور برای حل و فصل برنامه اتمی ایران مخالفت کرده اند. آن ها به آخرین دور از تحریم های ایران به دلیل برنامه اتمی اش که توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تصویب شد، رای منفی دادند. روابط تجاری ایران - ترکیه هم در سال های اخیر بیش از پیش توسعه یافته اما مناسبات دو کشور در ۱۵ ماه اخیر رو به سردی گذاشته است.

مهمترین دلیل این سردی، اختلاف موضع دو کشور در خصوص ناآرامی های سوریه است. دولت ترکیه از آغاز اعتراض های سوریه، سرکوب این اعتراض ها توسط نیروهای دولت بشار اسد را محکوم کرد، به هزاران آواره سوری پناه داد و سرزمین خود را در اختیار اپوزیسیون قرار داد تا جلسات و گردهم آیی های خود را در آن برگزار کند.

در مقابل ایران به حمایت های خود از نظام بشار اسد ادامه داده تا جایی که خبرهایی از کمک های ایران به نیروهای دولتی سوریه در سرکوب اعتراض ها منتشر شده است. اسنادی که درباره روابط ایران و ترکیه در سایت ویکی لیکس منتشر شده، بخشی روابط نزدیک دو کشور را به تصویر کشده و بخشی دیگر نیمه پنهان ماجرا و تبدیل شدن ترکیه به پایگاهی برای جمع آوری اطلاعات علیه ایران را نشان می دهد.

کمک برای دور زدن تحریم ها

سندی متعلق به آبان ماه ۱۳۸۸ (نوامبر ۲۰۰۹) در سایت ویکی لیکس منتشر شده که حاوی گفت و گوی های مقام های اسرائیلی با مقام های آمریکایی درباره روابط ترکیه با ایران است. برپایه این سند که روزنامه اسرائیلی هاآرتص هم گزارشی از آن را بازتاب داده است، مقام های اسرائیلی بر این باورند که ترکیه به ایران در دور زدن تحریم های سازمان ملل متحد کمک می کند.

سند منتشر شده در سایت ویکی لیکس نشان دهنده آن است که مقام های ارشد دولت اسرائیل به مقام های آمریکایی گفته اند که ترکیه به دلیل نیازش به منابع انرژی» بیش از پیش به ایران نزدیک شده است. آن ها یکی دیگر از دلایل این نزدیکی را «باز بینی مقام های ترک در استراتژی جهانی خود» دانسته اند.

بخش دیگر از این سند، به فعالیت های فرامرزی ایران پرداخته که با چشم پوشی ترکیه صورت می گیرد. اسرائیلی ها گفته اند که ترکیه چشم خود را به انتقال محموله های سلاح ایرانی از خاک خود به سوریه که به منظور رسیدن به دست حزب الله لبنان صورت می گیرد، می بندند، مگر آنکه در معرض فشارهای ویژه بین المللی باشند.

چالشهای ترکیه در واردات نفت ایران

خبرگزاری رویترز با استناد به گفته های چند منبع تجارت نفت و کشتیرانی گزارش کرده است که ترکیه برای واردات نفت از ایران طی ماه جاری، بخاطر قطع پوشش بیمه نامه نفتشکهای حامل نفت ایران توسط شرکتهای اروپایی دچار مشکل شده است و محموله های نفتی ایران  در نیمه راه خود به تانکرهای ذخیره نفت در مصر تخلیه شده است و امکان رساندن آن به ترمینالهای نفتی ترکیه وجود ندارد.

ترکیه که نیمی از نیازهای نفت خام خود را از ایران تامین می کند، قبلا با کاهش ۲۰ درصدی واردات نفت از ایران توانست که از تحریمهای آمریکا به مدت شش ماه معاف شود. اما بعد از اجرا شدن دور جدید تحریمهای اتحادیه اروپا، در اول ژوئیه، درست دو روز بعد از تحریم بانک مرکزی ایران توسط ایالات متحده آمریکا، شرکتهای بیمه اروپایی که ۹۰ درصد از بیمه نامه نفتکشهای جهان را پوشش می دادند، ارائه بیمه نامه به کشتی های حامل نفت ایران را متوقف کردند، موضوعی که باعث شده است واردات نفت پالایشگاه دولتی «توپراش» ترکیه از ایران بیشتر از آنچه که گمان می رفت کاهش یابد. یک منبع در شرکت کشتیرانی ترکیه به خبرگزاری رویترز گفته است که نفتکشهای خود ترکیه تا اول ژوئیه نفت ایران را به مقصد ترکیه حمل می کردند، اما بعد از تحریمهای اتحادیه اروپا این کار امکان ندارد. بگفته وی، نفتکشهای ترکیه هم اکنون تمرکز کاری خود را معطوف به  حمل نفت عربستان، لیبی و عراق کرده اند.

این در حالی است که تانیر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه به خبرنگاران گفت که مشکلی در واردات نفت از ایران نیست. در رابطه با مشکل حمل نفت ایران، شرکت توپراس از جواب دادن به سوال این خبرگزاری امتناع کرده است.

کارشناسان بر این عقیده اند که تحریم ارائه بیمه نامه، سنگینترین تحریم از سری تحریمهای یکجانبه غرب علیه ایران است که برای وادار کردن این کشور به رفع نگرانیهای غرب از برنامه مناقشه برانگیز هسته ای وضع شده است. بیش از نیمی از درآمدهای دولت جمهوری اسلامی ایران از محل صادرات نفت تامین می شود. ایران اصرار دارد که برنامه هسته ای اش صلح آمیز است. رویترز می گوید که بعد از اجرا شدن دور جدید تحریمهای غرب علیه ایران، علاوه بر قطع صادرات نفت ایران به اروپا، فروش نفت این کشور به مشتریان عمده آسیایی خود، از جمله چین، هند، ژاپن و کره جنوبی نیز دچار اختلال شده است، بطوری که صادرات نفت ایران در ماه جاری با کاهش دو برابری به ۱.۱ میلیون بشکه در روز رسیده که به معنی از دست رفتن ماهانه افزون بر ۳ میلیارد دلار درآمد نفتی این کشور است.

ترکیه طی ماه می، روزانه ۱۶۰ هزار بشکه نفت از ایران خریده بود که ۱۰۰ هزار بشکه آن در بندر «سیدی کریر» مصر تحویل نفتکشهای ترکیه شده بود و بقیه توسط خود نفتکشهای ایران از طریق کانال سوئز به ترکیه حمل شده بود. یک منبع ترک به خبرگزاری رویترز گفته است که به نفتکشهای ترکیه گفته شده است که حدالمقدور از (حمل نفت ایران) از مسیر بندر سیدی کریر مصر اجتناب کنند. بندر سیدی کریر مصر در کرانه دریای مدیترانه واقع شده است که با خط لوله «سومید» به ترمینال «عین سوخنا» در کانال سوئز وصل شده است، محلی که نفت عربستان، ایران و مصر را به بازارهای اروپایی می رساند.  یک منبع تجاری به خبرگزاری رویترز گفته است که بنا به اطلاعاتی که بدست آنها رسیده، هم اکنون ۷ میلیون بشکه نفت ایران در بندر سیدی کریر بدون مشتری مانده است و چندین «تاجر کمتر شناخته شده» این محموله نفتی را برای فروش پیشنهاد می دهند.  اخیرا مقامات ایران از تشکیل کنسرسیومی از شرکتهای خصوصی برای فروش ۲۰ الی ۳۰درصد از نفت صادراتی ایران خبر داده بودند. این کنسرسیوم، برای اولین بار وظیفه فروش بخشی از نفت خام ایران را برعهده خواهد گرفت، کاری که تاکنون بصورت انحصاری شرکت ملی نفت ایران انجام می داد.

یک منبع تجارت نفت به این خبرگزاری گفته است که مطمئن است که تلاشهایی برای فروش محموله نفت ایران  به کشورهای غیراروپایی انجام خواهد شد، اما به اعتقاد وی، بخاطر تحریمها این کار «بسیار مشکل» خواهد بود. وی می گوید  بخاطر اینکه محموله نام ایران را یدک می کشد، چند روز پیش نتواستم به حساب یک مباشر کشتی در اروپا پول واریز کنم. بگفته وی، بانکها از تحریمهای وضع شده علیه ایران به شدت هراس دارند. مرکز مطالعات جهانی انرژی، سی جی ای اس، برآورد کرده است که ایران تنها خواهد توانست برای سال جاری میلادی ۴۲ میلیارد دلار از محل فروش نفت درآمد داشته باشد. ایران در سال گذشته میلادی ۷۲ میلیارد دلار نفت خام فروخته بود.(17)

رویترز  در خبری به نقل از منابع آگاه در ترکیه و عربستان سعودی می نویسد که با وجود تحریم های بین المللی ، آنکارا قصد ندارد واردات نفت خام از ایران را کاهش دهد. رویترز می نویسد: ترکیه با این اقدام، به مشتری بی نظیر نفت ایران تبدیل شده است زیرا با وجود افزایش فشارها علیه تهران به دلیل تحریم های بین المللی ، همچنان به حفظ میزان واردات نفت از ایران پایبند است. براساس این گزارش، دولتمردان ترکیه پس از اعزام هیاتی به ریاض این موضوع را گفته اند. مقامات ترکیه پس از این تبادل نظر با مقامات سعودی، با ادامه واردات نفت خام از ایران به همان میزان قبلی تاکید کردند. در این سفر مقامات ترکیه تصمیم گرفتند از عربستان سعودی ، درخواست نفت بیشتری نکنند.این شرایط باعث می شود از اعمال فشار بیشتر علیه ایران، جلوگیری شود و این در حالی است که اتحادیه اروپا به تازگی واردات نفت خام از ایران را متوقف کرده است.

یک مقام مسئول در وزارت نفت عربستان سعودی نیز گفت: مسئولان بخش انرژی ترکیه در هنگام سفر به ریاض، خواهان دریافت نفت بیشتری از عربستان سعودی نشدند. وی افزود: ترکیه، خواهان نفت بیشتری نیست و قصد ندارد واردات نفت خام از ایران را متوقف کند.یک مقام مسئول در بخش انرژی ترکیه هم گفت: تا زمانی که شورای امنیت سازمان ملل متحد، خرید نفت ایران را ممنوع نکند؛  آنکارا به خرید نفت ایران ادامه می دهد. رویترز می نویسد: تحریم نفت ایران توسط سازمان ملل متحد ، اقدامی بسیار بعید است به ویژه پس از آنکه روسیه و چین-  بزرگترین مشتری نفت ایران- تایید قطعنامه علیه سوریه را در شورای امنیت ناکام گذاشتند. ترکیه روزانه حدود 200 هزار بشکه نفت خام از ایران وارد می کند که حدود 30 درصد از نیاز ترکیه به نفت خام را تامین می کند. این میزان، هفت درصد از نفت صادراتی ایران را تشکیل می دهد.

ترکیه قرارداد واردات نفت خام از ایران را برای سال 2012 نیز تمدید کرد. بسیاری از کارشناسان پیش بینی می کنند چین و ترکیه به روند واردات نفت خام از ایران در حجم های قبلی ادامه بدهند.  این در  حالی است که پیش از این ، شرکت هایی در چین و ترکیه از کاهش واردات نفت ایران و افزایش واردات نفت از عربستان سعودی خبر داده بودند. رویترز می نویسد: به نظر می رسد این اقدامات در راستای ، چانه زنی ترکیه و چین با ایران برای خرید نفت ایران با قیمت ارزان تر، صورت گرفته است.(18)

طلای سیاه در برابر طلای زرد

به گفته برخی منابع با توجه به تحریم های غرب علیه ایران این کشور بخشی از پول نفت صادراتی خود را در قالب طلا دریافت می کند. انجام مبادلات پایاپای و حذف دلار و یورو از دیگر راهکارهای ایران برای مقابله با تحریم های یک جانبه غرب است. اداره آمار ترکیه اعلام کرد ایران در ماه آوریل سالجاری  1.2 میلیارد دلار طلا و فلزهای گران بها از این کشور خریداری کرد که معادل 80 درصد کل صادرات طلای ترکیه در این ماه بوده است. ارزش سهام «کوزال» معدن طلای ترکیه و «گلدز» تولیدکننده جواهرات در این کشور پس از اینکه صادرات ترکیه در فلزهای گران بها در ماه گذشته افزایش یافت، رشد کردند.  ارزش سهام «کوزال» 7 درصد رشد داشت و به 33.70 لیر ترکیه رسید که بزرگ ترین افزایش از ماه فوریه 2010 است. «گلدز» نیز با افزایش 1.9 درصدی به 54 لیر قروش ترکیه رسید.

بر اساس گزارش اداره آمار ترکیه، صادرات طلا، جواهر و فلزهای گران بها در ماه آوریل 1.5 میلیارد دلار افزایش یافته و بیشتر این میزان به ایران وارد شده است. ایران 1.2 میلیارد دلار طلا و جواهر در این ماه از ترکیه خریداری کرده است که معادل 80 درصد کل صادرات ترکیه در این ماه بوده است. به گفته برخی منابع با توجه به تحریم های غرب علیه ایران این کشور بخشی از پول نفت صادراتی خود را در قالب طلا دریافت می کند. انجام مبادلات پایاپای و حذف دلار و یورو از دیگر راهکارهای ایران برای مقابله با تحریم های یک جانبه غرب است. ترکیه سال گذشته در ماه آوریل 282 میلیون دلار طلا و فلزگران بها صادر کرده است.(19)

رویترز در گزارشی از استانبول می گوید فروش طلا از ترکیه به ایران در ماه مارس سالجاری افزایشی ۳۰ برابری نشان می دهد و شرکت های فعال در معاملات طلا می گویند ایرانی ها در شرایطی که تحریم های غرب علیه برنامه اتمی تهران سخت تر شده است، ممکن است برای پس انداز و احتمالا تجارت، سراغ طلا رفته باشند.

شبکه بی بی سی فارسی با اشاره به  گزارش 2 ژوئن رویترز تحت عنوان «راه حل زرین ایران برای دور زدن تحریم ها» چنین گزارش داد: ایران همچنان به انباشتن طلا ادامه می دهد. فقط در فروردین ماه سال جاری حدود ۲۳ تن طلا و فلزات گرانبها به ارزش یک میلیارد و دویست میلیون دلار از ترکیه خریداری کرده است. خرید این حجم طلا تا چه حد به تحریم ها مربوط است؟ طلا فلز محبوب و مقبول بازار بوده، چه به وقت رونق و رشد و چه به وقت جنگ و بی سامانی، ایران هم ذخیره طلای قابل توجهی دارد؛ ذخیره ای که مدت هاست به دنبال افزایش آن است. در ابتدای سال جاری ایران حدود یک و دو دهم میلیارد دلار تنها از ترکیه طلا و فلزات گرانبها وارد کرده است. یعنی تقریباً ۹۵% طلای صادراتی ترکیه، سر از ایران درآورده است. بی بی سی ادامه داد: «به نظر می رسد ایران از طلا به عنوان ارز استفاده می کند. ارزی که مشمول مقررات هیچ دولتی نیست و تحریم مبادله اش از ارزهایی چون دلار و یورو بسیار مشکل تر است. غربی ها هم به خوبی این را دریافته اند. تا پیش از این، ایران از سوئیس هم طلا وارد می کرد. همین حالا هم هند و چین برای خرید نفت در برابر طلا علاقه نشان داده اند. طلا می تواند از واحد پولی چین و هند برای ایران بهتر باشد چرا که تهران را به خرید اجناس این کشورها محدود نمی کند.(20)

فروش طلا از ترکیه به ایران در ماه مارس افزایشی ۳۰ برابری نشان می دهد و شرکت های فعال در معاملات طلا می گویند ایرانی ها در شرایطی که تحریم های غرب علیه برنامه اتمی تهران سخت تر شده است، ممکن است برای پس انداز و احتمالا تجارت، سراغ طلا رفته باشند. رسانه دولتی امریکا به نقل از رویترز اضافه کرد: «ارقامی که روز پنجشنبه توسط مرکز آمار ترکیه منتشر شد، نشان می دهد صادرات طلا از ترکیه به ایران در ماه مارس به حدود ۹ تن رسید، حال آنکه در ماه مشابه سال قبل، این رقم فقط ۲۸۶ کیلوگرم بود. ارزش طلای صادراتی ترکیه به ایران در ماه مارس قریب 480 میلیون دلار بوده است. میلیون دلار برآورد شده است. در ادامه گزارش سایت صدای آمریکا آمده است: «رویترز می گوید تجارت ترکیه با ایران با حساسیت های سیاسی روبروست. به گفته مدیر یکی از شرکت های فروشنده طلا که خواسته است معرفی نشود، طلا با توجه به سخت تر شدن تحریم ها -که نقل و انتقال های پولی معمول و رایج را دشوار کرده است- می تواند در انجام معاملات تجاری به عنوان ابزاری برای پرداخت مورد استفاده قرار گیرد. وی می گوید بعید نیست که در تجارت با ایران، طلا جایگزین پول شده باشد.(21)

همکاری بانکهای ترکیه وایران

بانک های ترکیه برای پرداخت پول محصولات کشاورزی وارداتی ایران همکاری نزدیکی را با سیستم بانکی این کشور دارند.  شرکتهای خصوصی و دولتی ایران برای پرداخت پول غلات وارداتی از کشورهای مختلف و تسهیل عملیات بانکی و مالی به منظور دور زدن تحریمهای غرب از سیستم بانکی ترکیه استفاده می کنند و بانکهای ترکیه همکاری خوبی را با سیستم بانکی ایران انجام می دهند. در حالی که آمریکا و اروپا قصد دارند از ماههای آینده تحریمهای بیشتری را بر ضد ایران اعمال کنند  ، تهران طی ماههای اخیر میزان واردات غلات به خصوص گندم را افزایش داده است و برای پرداخت پول اقلام وارداتی از طریق سیستم بانکی ترکیه اقدام کرده است. گر چه تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی جزء تحریمهای غرب بر ضد ایران نیست ولی آمریکا و اروپا موسسات مالی و بانکهای ایرانی را با تحریمهای یک جانبه ای روبرو کرده اند و بانکها و موسسات مالی که با بانکهای ایرانی همکاری داشته باشند با تحریمهای غرب روبرو خواهند شد.

یک تاجر آگاه در بازارهای بین المللی در این باره تاکید کرد، ایران برای پرداخت پول کالاهای واردتی با مشکلی روبرو نیست و از طریق بانکهایی که از سوی غرب تحریم نیستند پول کالاهای وارداتی را پرداخت می کند. وی تصریح کرد، شرکت بازرگانی دولتی ایران تا کنون از طریق بانکهای ترکیه ای پول کالاهای وارداتی خود را پرداخت کرده است.

بر این اساس ایران طی ماه گذشته بیش از 2 میلیون تن گندم از کشورهای روسیه ، آلمان ، کانادا ، برزیل و استرالیا خریداری کرده است . منابع آگاه اعلام کردند ایران تا کنون پول محصولات کشاورزی وارداتی خود را با یورو و دلار از طریق بانکهای تحریم نشده پرداخت کرده است. برخی منابع آگاه نیز اعلام کردند ، علاوه بر بانکهای ترکیه ایران عملیات بانکی و مالی خود را از طریق بانکها و موسسات مالی سوییس انجام داده است و برای پرداخت پول معاملات کوچکتر خود از طریق طلا اقدام کرده است. یک مقام آگاه تجاری نیز به رویترز گفت، هم اکنون بیش از 12 فروند کشتی بزرگ در بندر امام پهلو گرفته اند تا غلات مورد نیاز ایران را به این کشور تحویل دهند.

به سختی می توان میزان گندم خریداری شده از سوی ایران از کشورهای مختلف را ارزیابی کرد ولی بر اساس برآوردهای کارشناسان و تجار بین المللی ایران در حال خریدار ی 1.5 تا 2 میلیون تن گندم از بازارهای بین المللی است و قرار است محموله های خریداری شده طی هفته های آینده به بنادر ایران وارد و ترخیص شوند. اوایل ماه جاری میلادی ایران محموله 180 هزار تن گندم از آمریکا خریداری کرده است. ایران همچنین پیشنهاد خرید یک میلیون تن گندم به صورت پایاپای را به پاکستان ارائه کرده است. (22)

همه بانکهای ایران درترکیه تحت تحریم نیستند

وزیر توسعه ترکیه گفت: همه بانکهای ایران در ترکیه تحت تحریم نیستند و اگر آنها قصد داشته باشند گامهایی در جهت گشایش بانک در این کشور داشته باشند با آنها برخورد تبعیض آمیز نخواهد شد. سورت ایلماز در دیدار با گروهی از خبرنگاران درباره روابط تجاری با کشورهای همسایه به مساله تحریم بانکهای ایران اشاره و تاکید کرد که برخی بانکهای ایران مشمول تحریم نیستند و برای ورود به بازار ترکیه ابراز تمایل و تلاش کرده اند. وی گفت: مادامی که فعالیت های آنان مغایر حقوق بین الملل نباشد این بانکها آزادند تقاضاهای خود را به آژانس مقررات و نظارت بانکی ترکیه ارائه نمایند. وزیر توسعه ترکیه افزود : اگرچه در حال حاضر هیچ مشکلی در روابط مالی میان ترکیه و ایران وجود ندارد، اما دخالت کشورهای ثالث ممکن است این ثبات را به خطر اندازد. وی ادامه داد: از تجارت طلا به عنوان روشی برای پرداخت در نتیجه دشواریهای مربوط به دسترسی به ارز خارجی که منجر به تاخیر در پرداختها شد، استفاده شده است.(23)

نتیجه گیری

با بررسی وامعان نظر به روند تحولات دوسال اخیر درروابط تجاری، مالی واقتصادی دوکشور ایران و ترکیه پر واضح است که تحریم ایران تاثیر خود را بر کم وکیف مناسبات دوکشور برجای گذشته است. هرچند که این وضعیت به ضرر ترکیه نیز بوده اما زیانهای بیشتری را نصیب ایران کرده است.

خسارات وارده به ترکیه از ناحیه تحریم ایران را باختصار می توان چنین برشمرد:

1-      کاهش صادرات اقلام تولیدی ترکیه به ایران

2-      کاهش سفرهای توریستی از ایران به ترکیه

3-       افزایش نسبی مواد سوختی درترکیه

4-      مواجه شدن با مشکلات ناشی از انتقال نفت ایران به ترکیه بواسطه عدم امکان کشتیهای حامل نفت ایران به مقاصد خود من جمله ترکیه از سوی شرکتهای معتبر بیمه اروپائی و مواج شدن با پرداخت وجه به ایران به دلیل تحریم بانک مرکزی ایران توسز آمریکا

سودهای حاصله ترکیه از قبل تحریم ایران

1-      تحویل طلا به ایران درقبال خرید نفت واخذ سود ناشی از از انتقال طلا

2-      وابسته شدن ایران به ترکیه بمنظور استفاده از فرصتهای ممکن برای دور زدن تحریمها که اهرمی را دردستان آنکارا قرار می دهد.

3-      افزایش نقش منطقه ای ترکیه به علت مشغولیتهای ایران دررابطه با تحریم

4-      افزایش تماس ونیاز آمریکا و غرب به ترکیه  در رابطه با مسائل منطقه ای و دریافت امتیازات بیشتر از غرب بواسطه شرایط خاص موجود.

زیانهای ایران ناشی از تحریم در ارتباط با ترکیه

آنچه مسلم است این است که تحریم علیه ایران سودی عاید کشورنخواهد کرد. کسانی که مخالف این نظر هستند باید بتوانند به این سوال پاسخ روشن ومنطقی بدهند که آیا در شرایطی که تحریم نباشد مگر عقل انسان تعطیل است که درپی کسب علم وکشف واختراع و دستیابی به تکنولوژیهای نوین  درراستای نیازهای کشور نمی رود؟ بویژه آنکه وقتی تحریم نباشد با برنامه ریزی منسجم واستفاده از همه توانائیهای مادی ومعنوی که درشرایط غیر تحریم بیشتر است بهتر می توان در مسیر نیل به نیازهای علمی وتکنولوزیک در عرصه های مختلف گام برداشت. بدیهی است در شرایط عادی که تحریم نباشد و فروش نفت و صادرات کشورکه با مشکل مواجه نمی شود بهتر می توان دراین راستا حرکت نمود.

خسارات ایران ناشی از تحریم درارتباط با ترکیه

1-      دریافت طلا بجای ارز سبب افزایش هزینه های مربوطه می شود. یعنی با فروش مجدد طلا مبالغی کمتر از ارز نصیب ایران می شود.ضمن اینکه انتقال ،نگهداری وفروش آن زمانبر وهزینه براست.

2-      ایران وابستگی بیشتری به ترکیه پیدا میکند و لاجرم باید امتیازاتی عندالوقت به طرف ترک واگذار کند.

3-      قیمت کالاهای وارداتی ایران از ترکیه  افزایش می یابد و فشاری مضاعف بردوش مصرف کننده ایرانی وارد می سازد.

4-      هرچند که کاهش خروج ارز از کشورا به دلیل کاهش صادرات ترکیه به ایران و کاهش تعداد سفرهای توریستی از ایران به ترکیه می توان مثبت تلقی نمود اما با توجه به تاثیر منفی چنین وضعیتی بر چرخه کشور از حیث کاهش میزان خرید وفروش و بیکاری ناشی از این روند از جنبه های منفی موضوع محسوب می شود.

سخن آخر:

بنابر آنچه گذشت می توان گفت که ترکیه تا آنجا که آمریکا وغرب اجازه بدهد در مورد دور زدن تحریمها با ایران همکاری خواهد کرد. نیاز ترکیه به انرژی و بازار ایران از دلایل عمده ماندن ترکیه درصحنه است. البته اگر ترکیه انرژی خود را از منابع دیگری تامین کند ( که می کند) و آلترناتیوهای بیشتری برای این امر بیابد (که درپی آن است) اوضاع واحوال تفاوت خواهدکرد. ترکیه حتی برای جایگزین کردن بازارایران هم تلاش می کند چرا که کارتجاری با ایران درشرایط تحریم سختتر وهزینه برتر شده است.

باید توجه کرد که با توجه به اختلافات ایران وترکیه در زمینه های مربوط به سپر دفاع موشکی ناتو، مسائل سوریه وعراق، مسائل کردها، مسائل اسرائیل وفلسطین از یکسو و همگرائی ترکیه با اروپا و آمریکا از سوی دیگر و همچنین تلاش برای الگو شدن در میان کشورهای مسلمان و اختلافات ایدئولوژیک بین ایران وترکیه، مناسبات تهران- آنکارا از این پس از ثبات مورد انتظار برخوردار نخواهد بود. درصورتی که بشار اسد در سوریه سقوط کند (که با توجه به جمیع شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی احتمال آن اندک نیست) رویکرد کنونی ترکیه درقبال ایران تغیییر یافته و در هماهنگی بیشتر باغرب قرار خواهد گرفت که دراین صورت در صورت عدم حل بحران موجود میان ایران و غرب حول محور هسته ای، کاهش همکاری ترکیه با ایران در راستای دور زدن تحریم ها نیز دور از انتظار نخواهدبود. /16

پی نوشت ها:

1-آفتاب نیوز- 10 فروردین 1389

2-ایسنا - 16 بهمن 1390

3-مهر -22بهمن 1390

4-عصرایران به نقل از خبرگزاری آناتولی ترکیه – 22بهمن 1390

5-فارس - 6  اسفند 1390

6-فارس – 17 اسفند 1390

7-بخش اقتصادی تبیان به نقل از تودی زمان ترکیه – 18 اسفند 1390

8-خبرگزاری فارس به نقل از بلومبرگ -3فروردین 1391

9- فروردین 1391 پانا – به نقل از نشریه وال استریت ژورنال 9-

10-فارس –به نقل از رویترز11فروردین 1391

11-عصر ایران -14فرورین 1391

12-فارس- رویترز23خرداد 1391

13-اقتصادتبیان به نقل از تودی زمان-18 اسفند 1391

14-فارس – 13خرداد 1391

15-بازار خبر به نقل از حریت ترکیه 24تیر1391

16-فارس17 تیر 1391

17-رویترز-24تیر1391

18-عصرایران به نقل از رویترز- 29تیر1391

19-فارس– به نقل از بلومبرگ 13 خرداد 1391

20-بی بی سی  به نقل از رویترز-14  خرداد1391

21-صدای آمریکا به نقل از رویترز-14 خرداد1391

22-رویترز- 6فروردین 1391

23-بینا به نقل از روزنامه زمان ترکیه -16خرداد 1391