روسیه در تقلای دریافت تضمین از ایران

دیپلماسی ایرانی: سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در سفر یک روزه خود به تهران با همتای خود علی اکبر صالحی و سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی مذاکره کرد. این مقام روس که تنها چند روز پیش از مذاکرات مسکو به ایران سفر کرد، با حضور خود در تهران اما و اگرهای بسیاری را به تعبیرها و تفسیرها از نقش روسیه در مذاکرات افزود.  در حالی که علی اکبر صالحی، وزیر خارجه ایران در کنفرانس خبری پس از دیدار با لاوروف گفت که جهت گیری هر دو طرف در مذاکرات ایران و ۱+۵ تا کنون صحیح بوده است، سعید جلیلی، سرپرست گروه مذاکره کنندگان هسته‌‎ای ایران در دیدار با سرگئی لاوروف، از عملکرد کشورهای ۱+۵ در مذاکرات هسته‌ای ابراز تاسف کرده و "راهبرد فشار علیه ایران را بی منطق و غیرقانونی" توصیف کرد. سوریه نیز در زمره دو محور اصلی سفر وزیر امور خارجه روسیه به ایران بود .دیپلماسی ایرانی با  محمود شوری، کارشناس مسائل روسیه در خصوص این سفر و تبعات و تاثیرات آن گفتگویی داشت که در زیر می خوانید:

اهداف اصلی سفر لاوروف به ایران چه بوده و آیا این دیدار در مساله سوریه تاثیری داشته است؟

سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به دو دلیل مشخص به تهران آمد:

1.     کنفراسی که روس‌ها تلاش دارند تا برای حل و فصل مساله سوریه برگزار کنند و بر این اعتقادند که تمامی طرف‌هایی که می‌توانند در مساله سوریه تاثیرگذار باشند، باید در محلی کنار هم گرد آیند و راهکارهای پیشنهادی را یکی کنند. لاوروف برای رایزنی در این زمینه و عنوان این مسئله که ایران به عنوان کشوری است که می‌تواند به شکل مستقیم در مساله سوریه تاثیرگذار باشد به ایران سفر کرد. به عبارت دیگر به دلیل تاثیری که ایران بر دولت سوریه دارد، سرگئی لاوروف سفر را تدارک کرد تا به نوعی با رایزنی با ایران بتواند راه حلی را که برای گذر از بحران سوریه پیش‌بینی کرده‌اند به پیش ببرند. به نظر می‌رسد که روس‌ها در این مورد سعی می‌کنند به جای آنکه به شکل منفعل به تصمیمی که در بازی طرف‌های غربی برای سوریه گرفته می‌شود، نگاه کنند، ، سعی می‌کنند که خود تعریف کننده نوع بازی باشند. روس‌ها با اقدامات مختلفی، اگرچه موفقیت‌آمیز هم نبوده،‌ سعی دارند تا با طرح‌ها و ایده‌های متفاوت به نوعی صحنه‌ جدیدی را در مسائل سوریه باز کنند. با توجه به فعال بودن روسیه در مساله سوریه به نظر می‌رسد که ایران هم از آن استقبال می‌کند.

2.     موضوع دیگری که درباره آن دو کشور مذاکره کرده‌اند، مساله مذاکرات ایران و 1+5 بوده که قرار بر این است تا در مسکو برگزار شود. مقامات روسی با توجه به اینکه این اجلاس در مسکو برگزار می‌شود، علاقه‌مندند تا این مذاکرات نتایج مشخصی در پی داشته باشد. این انتظار وجود داشت که مقام های روس به شکل فعال‌تری سعی کنند تا پیش از آغاز مذاکرات به نوعی بر مواضع دو طرف تاثیرگذاری‌هایی داشته باشند. بنابراین سرگئی لاوروف به ایران آمد و مذاکراتی با سعید جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران و علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران داشت. به نظر می‌رسد که لاوروف بیشتر به دنبال آن بوده است تا تضمینی برای موفقیت مذاکرات ازدو طرف بگیرد.

تا چه اندازه ایران و روسیه در مساله سوریه با هم اشتراک نظر دارند؟

اشترک نظر ایران و روسیه دلایل متفاوتی وجود دارد. این اشتراک نظر غیرقابل کتمان است ولی ممکن است از مواضع واحدی صورت نگیرد. جمهوری اسلامی ایران همانطور که بارها اعلام کرده به دنبال این است که با تضعیف بشار اسد و سوریه مساله مقاومت علیه رژیم صهیونیستی تضعیف نشود. بنابراین حمایت‌هایی که از دولت سوریه می‌کند به این دلیل است که جبهه مقاومت همچنان مستحکم باقی بماند؛ اما روس‌ها از منظر دیگری به مساله سوریه نگاه می‌کنند.

اگرچه پوشیده نیست که برای روس‌ها نیز مساله فلسطین اهمیت دارد و توازنی که در منطقه پس از این شکل خواهد گرفت نیز برای آنها بسیار مهم است. اما مساله مهم‌تر برای روس‌ها در شرایط موجود این است که آمریکا و غرب با فرایندی که آغاز کردند، به دنبال این هستند که موازنه منطقه‌ای را به نفع خود تغییر دهند و عملا سوریه را که آخرین پایگاه روسیه در منطقه خاورمیانه است از جبهه متحدین سوریه خارج کند. روس‌ها با توجه به تجربه‌ای که در این زمینه دارند علاقه‌مند نیستند که دوباره تجربه لیبی را تکرار کنند چرا که با این اقدام عملا تمامی پایگاه استراتژیک روسیه در خاورمیانه ازبین می رود. بنابراین برای روس‌ها مساله مهم بیشتر نوع موازنه‌ای است که با غرب دارند، در حالی که مساله ایران بیشتر موضوع مقاومت در برابر اسرائیل است.

تحرکات اخیر روسیه را چه در زمینه پرونده هسته‌ای ایران و چه درموضوع سوریه تا چه اندازه در رقابت باامریکا باید دانست و تا چه میزان به تحریک امریکا و افزایش رقابت‌ها منجر خواهد شد؟

بحث رقابت موضوع کلی است که توضیح دهنده مساله روسیه و غرب نیست. آنچه که امروزه روسیه به دنبال می‌کند، آن است که بتواند نقش بازیگری خود را به عنوان یک قدرت بزرگ بین‌المللی حفظ کند. در واقع روسیه به دنبال این است که مواضع این کشور که پس از فروپاشی شوروی به شدت تضعیف شد و یا در بسیاری موارد حتی از بین رفت را دوباره بازپس گیرد. روسیه به دنبال این است که بتواند خود را به عنوان قدرت بزرگی که ابزارهای مختلفی در اختیار دارد از جمله عضویت در شورای امنیت و توامندی‌های نظامی و اقتصادی، مطرح کند. روسیه می کوشد این ابزارها را به نوعی نقد کند تا بتواند در صحنه بین‌الملل متناسب با این توامندی‌ها بازیگری فعال باشد. بنابراین فارغ از آنکه این رفتار روسیه تا چه اندازه می‌تواند در قالب رقابت با امریکا جای بگیرد یا خیر، آنچه که برای روسیه اهمیت دارد این است که بیشتر بتواند جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر مهم بین‌المللی مطرح کند و به عنوان کشوری که به دنبال چندجانبه‌گرایی در صحنه بین‌الملل است نقش ایفا کند.

آیا می‌توان با توجه به همین پیش‌زمینه روسیه، مسائل اخیر را نویدی برای آغاز دوباره جنگ سرد میان امریکا و روسیه دانست؟

قطعا اینگونه نیست، چراکه بحث جنگ سر مفهوم مرده‌ای است که مربوط به دوران تاریخی خاصی است. برای آنچه که امروزه وجود را دارد باید به دنبال نام تازه‌ای بگردیم که آن نیز بیشتر تلاش برای احیای موقعیت و قدرت روسیه است. این عنوان باید بیشتر توضیح دهنده رفتارهای روسیه باشد و نه به این معنا باشد که الزاما روسیه وارد جنگ سردی با امریکا شده است.