نیم نگاه آنکارا به غرب در مواجهه با تهران

دیپلماسی ایرانی: این روزها آسمان روابط ایران و ترکیه ابری است. ترکیه طی ماه اخیر بیست درصد از واردات نفت از ایران را کاهش داده است. گرچه شاید دلیل ترکیه از این کار معافیت از تحریم های یک جانبه امریکا بوده باشد اما نشان از همراهی نسبی ترکیه با غرب نیز دارد. پس از موضع متفاوت ایران و ترکیه در مسائل منطقه به نظر می رسد پیوند این دو کشور از استحکام سابق برخوردار نیست. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر بهرام امیراحمدیان بررسی کرده است:

به طور کلی موضع ترکیه درباره تحریم هایی که درباره ایران وضع شده چیست؟

به نظر می رسد موضع ترکیه، منافع ملی ترکیه است. آن چه که الان در ترکیه در حال وقوع است، مبنی بر تصمیم برای خرید کمتر نفت از ایران یا مسائل دیگر حتما بر اساس منافع ملی این کشور گرفته شده است. حتما این مقدار نفت توسط منبع دیگری مانند عربستان و یا عراق تامین خواهد شد. خصوصا با توجه به این که بحث صادرات نفت عراق و به خصوص کردستان به ترکیه وارد فاز جدی تری شده است، احتمال این که ترکیه بتواند از منابع دیگری این نیاز خود را تامین کند وجود دارد.

از طرف دیگر ترکیه می خواد روابط با غرب را هم چنان خوب نگه دارد. این مسئله نیز باعث می شود که ترکیه نیم نگاهی هم به غرب داشته باشد و تلاش کند تا حدی خواسته های غرب را نیز برآورده کند. بحث های اخیر ترکیه برای هماهنگی با اتحادیه اروپا نیز می تواند در این تصمیم تاثیرگذار باشد. بنابراین همه این عوامل دست به دست هم داده و ترکیه را به اتخاذ چنین تصمیمی در صحنه مناسبات خود با ایران وادار کرده است.

ترکیه در ابتدا اعلام کرده بود که تحریم های یک جانبه را علیه ایران به رسمیت نمی شناسد و اجرا نمی کند. آیا این مسئله می تواند مورد نقضی از اجرای تحریم های امریکا علیه ایران توسط ترکیه باشد؟

مقامات ترک اعلام کرده بودند که از تحریم های یک جانبه علیه ایران حمایت نخواهند کرد اما در شرایط کنونی در صورت صحت این خبر و کاهش واردات نفت ترکیه از ایران، عمل ترکیه نشان می دهد که خلاف وعده ای که داده بوده است عمل کرده و به تبعیت از امریکا و اتحادیه اروپا که گفته شده از مان ژوئن خرید نفت را از ایران کاهش می دهند یا آن را به کلی قطع می کنند، اقدام کرده است.

خبری منتشر شده مبنی بر این که امریکا چند کشور را به دلیل این که خرید نفت خود را از ایران کاهش داده اند مورد تحریم قرار نمی دهد. یکی از این کشورها ترکیه است. آیا می توان گفت که معامله ای بین این کشورها و امریکا در جریان است؟

بله؛ به نظر می رسد چنین معامله ای در جریان است. به این دلیل که امریکا ناگزیر است که برخی محدودیت هایی که این کشورها برای قطع مبادلات خود با ایران دارند بپذیرد.

فضای روابط دو جانبه ایران و ترکیه در همراهی ترکیه با غرب تا چه حد تاثیر گذار بوده است؟

من فکر می کنم که تحولات اخیر در منطقه به نحوی نیست که جمهوری اسلامی ایران روابط خود را با همسایه قدیمی خود که سالیان دراز روابط اقتصادی قابل توجهی با هم داشته اند قطع کند. ممکن است عکس العملی نسبت به اقدامات ترکیه نشان داده شود اما این عکس العمل به همان اندازه ای خواهد بود که ترکیه اقدامات خود را پیگیری کرده است. کاهش بیست درصدی خرید نفت ترکیه از ایران می تواند منجر به ضرر و زیان هایی برای ایران شود. بنابراین ایران برای جبران این مافات و حتی مقابله به مثل حتما ابزارهایی در اختیار دارد. ایران می تواند به طور مثال واردات خود از ترکیه را کاهش دهد. طبیعی است که وقتی ترکیه از ایران نفت نمی خرد،‌ منابع اقتصادی که به ایران در بانک های خود برای گشایش اعتبار تخصیص می داده، کم خواهد شد و متقابلا ایران نیز در گشایش اعتبار برای خرید محصول از ترکیه سخت گیرانه تر عمل می کند. به همین سبب به نظر می رسد این اقدام در معاملات بین دو طرف جبران خواهد شد و به نظر من ترکیه هم در این مورد زیان می کند.

تا قبل از جریانات مربوط به سوریه و بعد عراق به نظر می رسید که به ترکیه به عنوان منفذی برای فرار از تحریم ها نگریسته می شود. به نظر شما این نگرش هم چنان ادامه دارد یا این تحولات بر روی این نگاه تاثیرگذار بوده است؟

اعمال تحریم های بانکی،‌ مشکلات زیادی را برای گشایش اعتبار برای سیستم بانکی ایجاد کرده است. ایران با کشوری مانند هند که سطح مناسبات در حد گسترده ای قرار دارد، توافق کرد که راهی برای فرار از این وضعیت پیدا کنند. یکی از راه حل هایی که مورد نظر قرار گرفت مبادله پایاپای و یا حتی مبادله با طلا بود. از اول ژوئن نیز تحریم های جدیدی اضافه خواهد شد. به همین سبب در دستگاه دیپلماسی به این مسائل فکر شده است. بنابراین ایران می تواند با شرکای اقتصادی خود راه حل هایی برای فرار از این تحریم ها پیدا کند.

اما ترکیه به عنوان یک همسایه و محلی برای کاهش اثرات تحریم های بین المللی، نقش مهمی در این روند دارد. من فکر می کنم که گامی که الان برداشته شده، نمی تواند تاثیر جدی بر سطح مناسبات اقتصادی ایران و ترکیه داشته باشد. به این دلیل که به هر حال این دو کشور همسایه هستند. می توانند به صورت پایاپای یا از طریق راه های دیگر مبادلات اقتصادی خود را ادامه دهند. به نظر من نه تنها ترکیه بلکه دیگر کشورهای همسایه ایران نیز می توانند مفری برای شکستن تحریم ها علیه ایران باشند.

از طرف دیگر ایران باید در داخل به بحث تولید توجه بیشتری داشته باشد. ایران یک بازار مصرف هفتاد و پنج میلیونی دارد که در صورتی که کالاهای تولید داخل بتواند در این بازار جایی پیدا کنند، ایران از واردات بی نیاز خواهد شد. علاوه بر این به نظر من رسانه ها نقش اساسی برای کم کردن اثرات و تبعات سیاسی این تحریم ها دارند. به این دلیل که همان طور که امسال سال تولید ملی از سوی مقام معظم رهبری اعلام شده، رسانه ها نیز می توانند با تقویت انسجام ملی و تبلیغ تولید داخلی تحریم ها را خنثی کنند.