مرحله جدید سوریه با کوفی عنان

دیپلماسی ایرانی: تحولات سوریه گام به مرحله جدیدی گذاشته است. ناکام ماندن اقدامات منطقه ای و بین المللی برای حمایت تسلیحاتی از مخالفان دولت بشار اسد که نقطه عطف آن در عدم توافق اجلاس دوستان مردم سوریه در تونس بود و به دنبال آن هجوم گسترده نظامیان ارتش سوریه به مناطق مرکزی کشور یعنی بخش هایی از شهر حمص که مدت ها در اختیار ارتش آزاد و نیروهای مسلح غیرقانونی بود، دست به دست هم داد و تحولات سوریه را وارد فاز جدیدی نمود.

محور اختلاف و مایه دو دستگی طرف های شرکت کننده در اجلاس تونس موضوع ارسال سلاح و تجهیزات نظامی برای مخالفان بود که از سوی قطر و عربستان سعودی به شدت پیگیری می شد. اما هم برخی از دولت های عربی و هم امریکایی ها روی خوشی به این خواسته نشان ندادند و این مسئله نهایتا منجر به ترک اجلاس از سوی سعود الفیصل و متعاقب آن صدور بیانیه کاخ سفید گردید که در آن موضوع حمایت تسلیحاتی از مخالفان دولت سوریه دور از عقل و حکمت خوانده شد. همین اختلاف در صفوف معارضین سوریه نیز نمود واضحی داشت. به هر حال یک هفته بعد از برگزاری این اجلاس ارتش سوریه بر حمص تسلط یافت. نظامیان روحیه جدیدی یافته و دولت سوریه از این مرحله با پیروزی خارج شد. اما این امر هرگز به معنای پایان یافتن بحران داخلی در سوریه نبود. فراز و نشیب درگیری های داخلی حتما ادامه خواهد یافت و احتمالا از گوشه ای دیگر سر بر خواهد آورد.

در شرایطی که نظام آقای بشار اسد در پی تثبیت وضعیت موجود و کسب دستاوردهای بعدی است، اما جریان غرب و جبهه مخالف دولت فعلی سوریه احتمالا برنامه های جدیدی را در برخورد آینده با سوری ها تدارک خواهند دید. به نظر نمی رسد علی رغم مشکلات موجود در این جبهه، غرب از راهبرد برخورد با سوریه عقب نشینی کند بلکه سناریوی استمرار فشار و تشدید اقدامات علیه نظام آقای بشار اسد، در خلال مرحله آینده را شاهد خواهیم بود. به عبارت روشن تر، گرچه غالب ناظران منطقه ای بر این عقیده اند که راه حل نظامی پاسخ نخواهد داد و سناریوی لیبی در این کشور به دلایل مختلف قابل تکرار نیست، اما بسیار بعید است جبهه مخالف راهبرد برکناری بشار اسد را با به کارگیری همه امکانات موجود رها کند. آن چه غرب پی می گیرد حفظ توازن استراتژیک در کل منطقه در جهت منافع و مصالح اسرائیل است. کشمکش های موجود صرفا برای حمایت از مردم سوریه و اعمال دموکراسی در این کشور نیست، و شاید بی معناست. آن چه مطمح نظر غرب است برقرار نمودن مجدد توازن استراتژیک در خاورمیانه پس از خروج مصر از جبهه حامیان اسرائیل است که با ساقط نمودن نظام حاکم در سوریه در جبهه مقابل تحقق خواهد یافت.

بر این اساس مرحله آینده،‌ مرحله ای حساس تر است که با محاسبات دقیق تر و یک سو تر دنبال خواهد شد. ویژگی مرحله جدید، در چند محور قابل بررسی است:

1.              فعال شدن مجدد سازمان ملل و البته این بار با انتخاب چهره ای مشهور و صلح طلب به عنوان نماینده دبیر کل در امور سوریه و برای بازکردن باب مذاکره با سوری ها و تلاش برای اقناع آن ها به دادن امتیازات بزرگ از جمله پذیرش ابتکار عربی که در انتهای آن کناره گیری بشار اسد را پیگیر خواهد بود. کوفی عنان در ابتدای امر اظهارات مثبتی را در مخالفت با نظامی کردن بحران سوریه و توقف خشونت از سوی دو طرف درگیری مطرح نمود که موجب ناخرسندی و برخورد شورای ملی معارضه علیه اظهارات وی شد. اما به هر حال ماموریت تعریف شده آقای کوفی عنان، پیگیری مصوبات مجمع عمومی سازمان ملل و طرح موسوم به ابتکار عربی است.

2.              مذاکره با روسیه و چین؛ مدت ها بود که در محافل سیاسی منطقه این انتظار از جبهه عربی محخالف دولت سوریه از جمله اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس وجود داشت که با روس ها وارد مذاکره شوند. شرایط این مرحله، دیدار لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه با اعضای اتحادیه عرب را در قاهره فراهم نمود. نتایج غیر رسمی این دیدار حکایت از نرمش مقطعی اعراب نسبت به تحولات سوریه دارد. این امر می تواند صرفا در راستای کمک به پیروزی ماموریت کوفی عنان در دمشق ارزیابی گردد. چرا که مواضع تند وزرای خارجه عربستان و قطر در همین اجلاس و حتی بعد از این اجلاس هم چنان گویای  اختلاف نظر فاحش در دیدگاه های دو طرف نسبت به تحولات داخلی سوریه است؛ تعارضاتی که در آینده نزدیک مجددا بروز کرده و خود را نشان خواهد داد.