یک دلیل برای پذیرش پیشنهاد اشتون

خانم اشتون در این نامه تاکید کرده که ایران مثل سابق با پیش شرط وارد نشود و اگر می خواهد چنین کند، گفتگوها ثمربخش نخواهد بود و شاید اساسا گفتگویی در کار نباشد. ولی تهران بارها اعلام کرده که این طرف اروپایی است که برای مذاکرات پیش شرط می گذارد و از تعلیق غنی سازی سخن می گوید. به هرحال هر دو طرف می گویند، نفر مقابل می خواهد دست پیش را بگیرد و حاضر نیست ذره ای از اصول خود برای دست یافتن به تفاهمی دوجانبه کوتاه بیاید.

کاترین اشتون در نامه اش به جلیلی تاکید کرده که اگر ایران به صورت جدی آماده مذاکره است، آنها نیز آماده اند تا ظرف چند هفته پای میز مذاکره بنشینند. این حرف به معنی آن است که آنها مذاکرات پیشین را شکست خورده و غیرجدی قلمداد می کنند و معتقدند شیوه گفتگوها و نگاه ایران در جریان گفتگوها باید تغییر یابد. غرب مذاکراتی را مفید می داند که طی آن ایران حرف شنوی مطلوبی داشته باشد و بپذیرد که برای توقف تحریم ها و فشارهای بین المللی راهی جز توقف غنی سازی و شفاف سازی در بازرسی تاسیسات هسته ای ندارد.

ایران چنین خواسته ای را خط قرمز خود می داند و چنانچه تا امروز نیز نشان داده است، پای هزینه های این ایستادگی و اصولگرایی اش می ایستد و در ادامه راه هم حاضر نیست کوتاه بیاید و با برداشتن قدمی به عقب، قدم های بعدی را نیز ناچار بردارد. تهران در سکوت رازآمیز غرب دل به طرح روسیه نیز بسته بود و تصور می کرد این طرح بتواند گره ای از گره های موجود باز کند و حاوی ابتکاری باشد که تحریم ها را کم کم از دوش اش بردارد.

ظاهرا طرح گام به گام روسیه که با بی اعتنایی غربی ها مواجه شد، قابلیت اجرایی نداشته و یا منوط به شروطی است که تهران باید بپذیرد، که معمولا نشان داده نمی پذیرد. حالا کاترین اشتون و سعید جلیلی مکاتباتی را انجام داده و برای گفتگوهای احتمالی آینده، اقدام به شناسایی فضا و حال و هوای طرف مقابل کرده اند. دو طرف معمولا پیش از هر مذاکره فضای بین المللی و نقاط ضعف و قوت یکدیگر را به خوبی می سنجند و همین شناختشان از یکدیگر سبب شده است تا هیچ کدام حاضر به امتیاز دادن یا کوتاه آمدن از هدف خویش نباشند و تلاش کنند طرف مقابل را به انعطاف یا حتی عقب نشینی وادارند.

درحال حاضر اشتون پیشنهاد داده که در صورتی که ایران مذاکراتی متفاوت از دفعات پیش را دنبال کند، حاضر است ظرف هفته های آتی مکان و زمانی را برای انجام مذاکرات تعیین و پیشنهاد کند. این نکته از آنجا حائز اهمیت است که قرار است ظرف هفته های آینده (حدود یک ماه دیگر) گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره فعالیت های ایران منتشر شود. خبر رسیده که طی این مدت آژانس زیر فشار امریکایی ها قرار داشته تا مدارک و اسنادی را که مدعی جهت گیری نظامی فعالیت های هسته ای ایران است، منتشر کند. از سوی دیگر پیش فرض هایی مطرح شده که می گوید گزارش در دست تهیه، حاوی محتوای تندی درباره فعالیت های هسته ای ایران خواهد بود.

به نظر می رسد اروپایی ها امیدوارند که پیشنهادشان به تهران پذیرفته شود چرا که تهران دوست ندارد گزارشی تندتر و رک تر از قبل منتشر شود و زمینه های لازم را برای اعمال فشارهای جدید آماده کند. نامه اخیر کاترین اشتون در شرایطی به دست جلیلی داده شده که آنها انتظار دارند تهران لااقل به قصد کاستن از بار روانی فشارها و جلوگیری از طرح گمانه های تندوتیز در گزارش آژانس، مذاکره را بپذیرد و بتواند از زهر گزارش یوکیا آمانو در مقطع فعلی بکاهد.

با این وصف باید پرسید اروپایی ها در این مقطع چه منفعتی از پیشنهاد مذاکره با تهران می برند؟ آنها امیدوارند تهران زیر فشار ناشی از پرونده های تازه ساخته شده ای که با آن درگیر است، قصد فرار موقت از اتهام زنی های جدید آژانس را داشته باشد و به همین منظور پیشنهاد مذاکرات با غرب را چونان چتری در میان باد و توفان بالای سر بگیرد و به تب راضی شود و این مسئله به چماق و هویج تازه ای تبدیل شود که اگر تهران نخواهد تسامح به خرج دهد، باید چتر را پس بدهد و چنانچه می خواهد در امان بماند، باید شیوه گفتگو را تغییر دهد.

شاید کارشناسان غربی انتقاد کنند که پیشنهاد اخیر برای تهران که استاد کش دادن ماجرای هسته ای است، مثل یک نعمت است و دودستی به آن خواهد آویخت. اما اروپایی ها قطعا از مواضع و خواسته های ایران مطلع اند و می دانند که برای آنها بالاتر از سیاهی رنگی نیست و بنابراین بعید است آنطور که خانم اشتون خواسته، شیوه و رفتار خود را در مذاکرات تغییر دهند. باید گفت در حال حاضر اگرچه به ظاهر اروپایی ها دست بالا را دارند و تهران را در منگنه قرار داده اند ولی فراموش نکرده اند که تداوم این وضع سودی عایدشان نمی کند و یا باید رادیکال شوند و یا ایران را به نرمش و چرخش وادارند.

اگر تهران ورود به مذاکرات جدید را بپذیرد و ظرف هفته های آتی گفتگو میان طرفین کلید بخورد، این امید وجود دارد که دست کم صدای گزارشگر آژانس کمی آرام تر و مودبانه تر باشد و آنها را با این انتظار که ممکن است نتیجه ای از گفتگوهای هسته ای حاصل آید، از صرافت تهدید و فشارهای تازه به ایران بیندازد.

محمود احمدی نژاد در تازه ترین گفتگوی خارجی خود با سی ان ان درباره آمادگی اتحادیه اروپا برای از سرگیری مذاکرات با ایران گفت: جمهوری اسلامی همواره از گفتگو و مذاکره استقبال کرده و آن را تنها راه حل رفع مسائل می‌داند.