آن روی سکه در طرح هسته ای لاوروف

ورشنین فرستاده ویژه وزیر خارجه و مدیر کل خاورمیانه و خلیج فارس روسیه است و ماموریت دارد تا رایزنی های سیاسی کشورش را در زمینه طرح جدید روسیه، انجام دهد و زمینه مذاکراتی تازه را میان تهران و اروپا فراهم آورد. او حامل طرحی است که تهران فعلا روی خوش نسبی به آن نشان داده و امیدوار است بتواند گره های پیشانی غرب را هم باز کند.

نکته جالب این است که امریکا و اروپا هنوز واکنشی به این طرح و استقبال نصفه و نیمه ایران از آن نشان نداده اند. یک تحلیل حاکی از این است که آن بخش از جامعه بین الملل که شامل روسیه و چین نمی شود، خود را دخیل در این طرح ندانسته است تا منتظر عکس العمل ایران در قبال آن بنشیند و آن گاه به دعوت مسکو پشت میز مذاکره بیاید. در این صورت بن بست مجدد در مذاکرات، به معنی شکست طرح روسیه تلقی می شود و راهبردهای تحریم و فشار را مشروعیتی بیش از پیش می بخشد و حتی ممکن است مسکو را هم به یک دید تازه برساند. تحلیل دیگر این است که اساسا طرح آقای لاوروف، رنگ و بوی کاملا بومی دارد و این کشور می خواهد پس از شکست مذاکرات استانبول و نیز بر زمین ماندن منویات روسیه در قبال انقلاب های عربی و جا ماندن این کشور از دیپلماسی پرسرعت و باکیفیت ترکیه، به نوعی ابتکار عمل را در قضیه هسته ای ایران برعهده بگیرد و اجازه ندهد تا نقش های منطقه ای و فرامنطقه ای تمام و کمال عاید ترکیه شود.

ورشنین که برای تسلیم پیام سرگی لاوروف به تهران آمده، در دیدار با مقام های وزارت خارجه کشورمان، به تحولات خاورمیانه و تعیین سرنوشت مردم منطقه توسط خود آنها بدون دخالت دیگران اشاره کرده و خواستار حل و فصل مسائل منطقه ای توسط خود کشورهای منطقه شده است. ایران نیز همواره بر این نکته تاکید داشته و خواهان خروج ایده ها و راه حل های غربی از تحولات خاورمیانه ای بوده است.

اگرچه ترکیه نیز که تاکنون محوریت گفتگوها درباره فعالیت هسته ای ایران را برعهده داشته و در زمینه مسائل منطقه اعم از لیبی و مصر و سوریه و عراق و حتی افغانستان، به میزبانی فعال و مطمئن تبدیل شده است، اما با توجه به بن بستی که در مذاکرات پیشین با ایران حاصل شد، این انتظار می رود که نگاه ایران به طرح لاوروف با امیدواری و خوشبینی بیشتری توام باشد. به هر حال ترکیه همواره اعلام می کرد که فقط "میزبان" نشست های هسته ای میان ایران و 1+5 است و دخلی در محتوای مذاکرات و سمت و سوی طرح ها و نظرات حاضران ندارد، اما حالا مسکو هم می خواهد طراح باشد و هم میزبان. این یعنی میزبان و طرحی که ارائه شده، غربی نیست. تهران هم همیشه به صورت زبانی اعلام کرده که به دنبال راهکار منطقه ای برای حل مشکلات می گردد. از این رو اگرچه نمی توان انتظار آب شدن یخ های میان و اروپا را در آینده نزدیک داشت اما می توان امیدوار بود که در طراحی مذاکرات و روند گفتگوها، خواسته های ایران بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد.

طرح گام به گامی که روسیه مطرح کرده است می گوید، ایران در ازای برداشتن هر گام در راستای برآوردن خواست جامعه جهانی در مورد برنامه اتمی خود از کاهشی متناسب در تحریم های وضع شده بین المللی برخوردار می شود.

علی اکبر صالحی وزیر خارجه و محمود احمدی نژاد، طبق آنچه سیاست کلان جمهوری اسلامی به شمار می رود، اعلام کرده اند که ایران حاضر به برگشت به وضعیت گذشته و هرگونه تعلیق فعالیت هایش نیست، با این وجود صالحی از طرح روسیه استقبال و آرزو کرد که این طرح جدید زمینه ساز عادی شدن روابط میان ایران و اروپا شود. محمود احمدی نژاد نیز با ادبیات کنایی و دوپهلوی خود گفت: "حالا شما گام خود را بردارید بیایید با هم یک برنامه تنظیم کنیم، یک گام شما بردارید، یک گام هم ما." شاید ترجمه لحن احمدی نژاد و سپس تفسیر صحیح آن برای غربی ها کمی دشوار باشد – کما اینکه برای ما ایرانی ها هم چنین است – اما خاصیت صحبت های اخیر رئیس دولت این است که با کنایه و شوخی توام است و از صراحت و لجاجت، تهی.

باید دید خیز تازه روس ها برای بازیگری فعال در منطقه و پس گرفتن نقش سابق و تاثیرگذارشان از ترکیه، تا چه اندازه به ایران برای خروج از انزوا و شکستن حصر تحریم ها کمک می کند و چقدر به مذاق اروپا و امریکا خوش می آید و نتایج و روند مورد انتظار آنها را پوشش می دهد. آقای لاوروف سعی کرده است یک قدم از همتای ترک اش پیش باشد و با ابتکار عمل و طرحی تازه وارد کارزار هسته ای ایران و غرب شود. دیپلماسی روسی که طی هفته ها و ماه های اخیر در قبال لیبی و تحولات عربی جواب نداده و نتوانسته به گرد ترکیه و ناتو برسد، حالا می خواهد از موضوع هسته ای ایران به عنوان یک محل آزمون تازه استفاده کند و خودی نشان دهد. اما این موضوع که امریکا و اروپا – طرفداران فشار بر ایران – هنوز واکنشی نسبت به طرح مزبور نداشته اند، نقطه تاریکی است که به زودی از سایه درخواهد آمد و ابهام های کنونی را برطرف خواهد کرد.