اسرائیل و آذربایجان، رابطه پشت پرده

آقای افشار سلیمانی به طور کلی دلایل اهمیت آذربایجان برای اسرائیل چیست؟

با توجه به موقعیت ژئو پولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئو اکونومیک جمهوری آذربایجان، این کشور برای اسرائیل از جهات مختلف حائز اهمیت است و به صور گوناگون از عنصر یهودیان در راستای منافع وتثبیت موقعیت خود استفاده می کند که می توان موارد را ذیل را برشمرد:

1. بهره‌برداری از یهودیان آذربایجان به عنوان جامعه‌ای که می‌توان به وسیله آنها در نهادهای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آذربایجان نفوذ کرد. یهودیان به عنوان حافظان منافع اسرائیل در آن کشور فعالیت می‌کنند.

 2. بزرگ‌نمایی تهدید ایران و اسلام‌گرایی. استفاده از تهدیدات مشترک دو جانبه و چند جانبه و توسل به ترفندهای سیاسی و تبلیغاتی.

3. نفوذ فرهنگی به کشور مسلمان و شیعه آذربایجان، به کارگیری ابزارها و شیوه‌های فرهنگی از جمله برگزاری فستیوال فیلم اسرائیل در باکو و همچنین برپایی نمایشگاه‌های کتاب برای کودکان و بزرگسالان به مناسبت‌های مختلف.

4. توسعه نفوذ سیاسی به کشورهای قفقاز، بهره‌ گیری از اختلافات داخلی جمهوری‌های سابق شوروی مانند اختلاف ارمنستان و آذربایجان یا اختلافات داخلی گرجستان با جدایی‌طلبان آبخازیا و... به مثابه ابزاری برای توسعه نفوذ در این کشورها.

5. جذب نخبگان اقتصادی و سیاسی این جوامع. در این زمینه می‌توان به کمک‌ها و مساعدت‌های مالی رژیم صهیونیستی، چه به صورت مستقیم چه غیرمستقیم، به برخی احزاب و روزنامه‌نگاران آذربایجان اشاره کرد. وظیفه این جراید و احزاب نزدیک‌کردن نظر مقامات کشور و افکار عمومی مردم آذربایجان به اسرائیل است.

6. بهره‌برداری از عوامل و عناصر  آمریکا و دیگر کشورهای همسو اسرائیل برای تحکیم موقعیت خود در آذربایجان. اسرائیل علاوه بر ابزارهایی که خود راسا اقدام به استفاده از آن می‌کند، از امکانات و توانمندی‌‌های امریکا نیز بهره می‌برد.

7. حضور در مرزهای شمالی ایران، یکی از مهم‌ترین اهداف اسرائیل در روابط با جمهوری آذربایجان حضور در مرزهای شمالی ایران است.

به گفته ایفریم عنبر دلایل نزدیکی اسرائیل و آذربایجان عبارتند از: ترس از ایران، ترس از اسلام رادیکال، بدگمانی نسبت به روسیه، دوستی با ترکیه و تمایل به بخشی از غرب محسوب شدن .

در حال حاضر روابط اسرائیل و آذربایجان چگونه است؟

روابط اسرائیل با آذربایجان بیش از آنچه دارای جنبه‌های آشکار باشد از جنبه‌های پنهانی باید برخوردار باشد. دوطرف در این شیوه توافق دارند. دربررسی این روابط شاهد آن هستیم که مناسبات درزمینه‌های مختلف استمرار دارد و دو طرف در زمینه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، امنیتی ونظامی با شدت متفاوت به صورت‌های شفاف و نهان همکاری دارند و هر دو درپی کسب منافع خود هستند.

آیا طرفین نیازهای خودرا از این مناسبات مرتفع ساخته اند یا خیر؟

آنچه که واقعیت دارد این است که آذربایجان از این روابط به هدف اصلی خود یعنی بازگشت اراضی اشغال شده و تعمیق مناسبات همه جانبه با آمریکا دست نیافته است. اما درزمینه‌های فرهنگی واقتصادی این همکاریها از رشد خوبی برخوردار بوده است.

آیا مقابله با نفوذ ایران می‌تواند به عنوان یکی از دلایل توجه اسرائیل به جمهوری آذربایجان تلقی شود؟

با نگرش به رویکرد سیاست خارجی ایران به رژیم اسرائیل و با درنظر داشت موارد واگرائی‌های ایران و آذربایجان درعرصه سیاست‌های خارجی و داخلی از یکسو و مشکلات موجود ایران در مناسبات با غرب بویژه آمریکا و با تعداد نسبتا زیادی از کشورهای مسلمان درخاورمیانه و خلیج فارس، عملا اتحادی نانوشته میان این کشورها علیه ایران در عرصه‌های نرم افزاری و سخت افزاری پدید آمده است.

در این میان کشور آذربایجان که نگران ترویج و رشد اسلام سیاسی و تاثیرات مستقیم وغیر مستقیم ایران در این فرایند است، با اسرائیلی که نگران توسعه نظامی وهسته ای ایران است به اهداف مشترکی می رسند و براساس محل تلاقی این اهداف می توانند همکاریهائی را برای مهار ایران انجام دهند. به ویژه آنکه می دانند آمریکا نیز پشتیبان آنها خواهد بود.

با این نگاه در پاسخ به سوال شما می توانم اینگونه بگویم که اسرائیل از همه امکانات وابزارهای خود در سطح جهان، منطقه وکشورهای هم مرز با ایران برای مقابله با نفوذ ایران استفاده خواهد کرد. اینکه آذربایجان تا چه حدودی با این کشور همکاری کند جای سوال است. به نظر من این همکاریها نمی تواند گسترده باشد، چرا که آذربایجان می داند که ایران همسایه این کشور با مرزهای طولانی است و وابستگیهائی در زمینه‌های اقتصادی به ایران دارد و از منظر مسائل امنیتی نیز به این موضوع توجه می کند.

آذربایجان از همکاری خود با اسرائیل چه می خواهد؟

به طور کلی می‌توان گفت که اسرائیل در همکاری خود با آذربایجان اهداف زیر را دنبال می‌کند:

-استفاده از لابی یهودی آمریکا در جهت تاثیر گذاری بر آمریکا و حل مناقشه قره باغ، استفاده از توامندیهای تکنولوژیکی اسرائیل درزمینه‌های ارتباطات، بهداشت وامورپزشکی ودیگر موضوعات موردنیاز، مشارکت اسرائیل در تامین امنیت خط لوله نفت باکو-تفلیس –جیحان و محتملا خط لوله گازباکو- تفلیس –ارزروم، تقویت بنیه نظامی آذربایجان با استفاده از امکانات اسرائیل، استفاده از پتانسیل سرویس‌هاس امنیتی اسرائیل در جهت شناسائی عوامل ارمنی تروریست مستقر در لبنان و دیگر عواملی که درپی وارد نمودن ضربه‌های امنیتی به آذربایجان هستند، مهار روابط تهران-ایروان، استفاده از اسرائیل درراستای تاثر گذاری بر رفتار روسیه، اخذامتیاز در دریای خزر، ممانعت از تاثیر ایران از جهات دینی ومهار اسلام سیاسی، جلوگیری از تاثیرات رسانه ای وسیاسی ایران در آذربایجان، مهار نگرانی‌های ناشی از تاریخ گذشته.

هدف اسرائیل از روابط با آذربایجان چیست؟

اهداف اسرائیل از برقراری روابط با آذربایجان را می‌توان این گونه ارزیابی کرد: ارائه نمونه والگوئی از داشتن روابط با یک کشور مسلمان بمنظور تاثیرگذاری در سایر کشورهای مسلمان و افزایش تعداد کشورهای مسلمان که این رژیم را مورد شناسائی قرارمی دهند، افزایش شکاف درمیان کشورهای مسلمان در قفقاز ،خاورمیانه وخلیج فارس، کنترل ومهار ایران درراستای کاهش نفوذ ایران در آذربایحان و تضغیف ایران بمنظور کاهش سطح ارتباط وهمکاری ایران با حماس، حزب الله و سوریه، تاثیر بر رفتار روسیه، تامین بخشی از نیازهای نفتی وگازی،  تاثیر گذاری بر ترکیه با توجه به بروز سردی در مناسبات اسرائیل – ترکیه (دراین شرایط اسرائیل بیش از گذشته به آذربایجان احسای نیاز میکند.چرا که با یکی از بزرگترین و با نفوذترین کشورهای مسلمان دچار چالش گردیده و این اتفاق می تواند در میان سایر کشورهای اسلامی به زیان اسرائیل تمام شود)، تاثیر گذاری بر روسیه جهت بهره برداری در رابطه با جالشهایش درخاورمیانه و ایران، اتحاد وتقویت جمعیتهای یهودی درمنطقه و اتصال آن به شبکه‌های یهودی جهانی درراستای افزایش نفوذ صهیونیسم.

اسرائیل چه نقشی در برخی حرکت‌های ضد ایرانی در آذربایجان دارد؟

آنچه مسلم است اسرائیل بصورت مستقیم نمی تواند نقشی در حرکتهای ضدایرانی درآذربایجان داشته باشد، اما به احتمال زیاد این رژیم در پشت صحنه و با عناصر واسطه در تنظیم واجرای برنامه‌های خود علیه ایران ایفای نقش می کند.

به نظر شما در این شرایط ایران باید چه اقدامی انجام دهد؟

جمهوری اسلامی ایران باید اعتماد سازی را سرلوحه سیاست خارجی خود در سطوح کلان وخرد قراردهد و دررابطه با آذربایجان اعتماد افکارعمومی این کشور را به سوی خود جلب نماید. علاوه بر این با دولت آذربایجان مذاکرات شفاف و سازنده انجام دهد و دو کشور دوستانه و برادارنه انتظارات از یکدیگر را مطرح نمایند، دو کشور باید نگرانیهای یکدیگررا رفع کنند، همکاریها را بر بنیان منافع مشترک قراردهند و به مرور اختلافها را مرتفع سازند.