ضربه ای به سیاست خارجی بوش در قبال ایران

رئیس جمهور بوش پائیز امسال با این هشدار خود که ایرانِ مجهز به سلاح های هسته ای ممکن است دنیا را به سمت جنگ جهانی سوم سوق دهد، توجه دنیا را به خود جلب کرد. اما هشدار صریح و بی پرده وی دست کم یک یا دو ماه دیرتر از زمانی ابراز شد که برای اولین بار به وی گفته شد نشانه های تازه ای به دست آمده مبنی بر این که ایران واقعا برنامه تولید سلاح هسته ای خود را متوقف کرده است.

گزارش اطلاعاتی [جاسوسی] جدیدی که روز سوم دسامبر (12 آذر) منتشر شد، نه تنها لفاظی ها و هشدارهای دولت در مورد بلندپروازی هسته ای ایران را تحت الشعاع قرار داد بلکه فرصت برای تحمیل تحریم بین المللی و اقدام پیشگیرانه نظامی را از بوش حداقل در یک سال باقی مانده ریاست جمهوری اش گرفت.

شاید ایران در آخرین سال باقیمانده از ریاست جمهوری بوش مهمترین موضوع سیاست خارجی  وی و شاید موضوع مبارزات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری بود. اما اکنون رهبران قوم چه در وطن و چه در خارج باید در دانسته­ هایشان در مورد مقاصد و قابلیت های تهران تجدید نظر کنند.

دانیل بنجامین یکی از اعضای شورای امنیت ملی دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون در این باره گفت: "این موضوع کمی گیج کننده است، از امروز احتمالا همه سرهایشان را می خارانند و به این فکر می­ کنند که بعد چه کار کنند."

منتقدان هم به این برآورد اطلاعات ملی National Intelligence Estimate متوصل می شوند تا دموکراتها را به باد انتقاد بگیرند. مخصوصا این جمله جان ادواردز نامزد دموکرات ریاست جمهوری که گفته بود: "جورج بوش و دیک چینی برای حمله به ایران عجله دارند". هری ام. رید رهبر اکثریت سنای آمریکا [از ایالت نوادا] که برای حل مناقشه با تهران پیشنهاد "افزایش دیپلماسی" داده بود، خود نشان از گرایش دموکرات ها  به این دارد که دنبال دوری از ستیزه جویی هستند. جون ولفزتال از صاحب نظران "مرکز مطالعات بین الملل و استراتژیک" گزارش یادشده را "پیشرفت مانع شکن و انفجاری" توصیف کرد و آن را عاملی مؤثر در "بازنگری کامل در سیاست خارجی" [در قبال ایران] دانست.

اما کاخ سفید گفته است که محتوای این گزارش به دولت حق می دهد که نگران باشد چون از این گزارش می توان نتیجه گرفت ایران واقعا برای تولید سلاح هسته ای تا پیش از توقف آن در سال 2003 برنامه داشته است و فشار دیپلماتیک به هدایت ایالات متحده موفق عمل کرده است. استفن جی.هدلی مشاور امنیت ملی گفته: "اگر متعادل به موضوع نگاه کنیم، برآوردهای این گزارش حاکی از اخبار خوبی است. از یک سو تأیید می کند که حق با ما بود در مورد تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای نگران باشیم. از سوی دیگر نشان می دهد که ما پیشرفت هایی در ممانعت از وقوع آن داشته ایم.

هدلی با این عقیده موافق نیست که برآوردهای گذشته دولت در مورد ایران اشتباه بوده، به خصوص که گردآوری اطلاعات [جاسوسی] در مورد "هدف سختی" مثل ایران بسیار دشواراست و این برای همگان واضح است. هدلی می گوید: "به دنیای واقعی خوش آمدید".

وی از اشاره بوش به جنگ جهانی سوم در ماه اکتبر دفاع کرد و خود دوباره از این واژه استفاده کرد و گفت اگر دنیا می خواهد با بمب ایرانی مواجه نشود و قصد ندارد برای توقف ایران و تمام معانی ضمنی ایران از جمله جنگ جهانی سوم به زور متوصل شود، به افزایش دیپلماسی نیازاست." او همچنین با اشاره به تداوم غنی سازی در ایران به اظهارات خود این را افزود که منتقدان دولت باید مراقب باشند.

شاید سایر کشورها موضوع را این گونه نبینند و حتی بعضی از دیپلمات ها می گویند ممکن است این گزارش مانع تصویب دور سوم تحریم های بین المللی علیه ایران شود. درست دو روز پیش از انتشار این گزارش نیکولاس برنز معاون وزیر خارجه آمریکا با همتایان خود از فرانسه، بریتایا، روسیه، چین و آلمان در پاریس ملاقات کرد تا در مورد یک قطعنامه جدید برای ایران به توافق برسند.

بروس ریدل یکی از افسران ارشد سیا، پنتاگن و شورای امنیت ملی که اکنون در مؤسسه بروکلین مشغول فعالیت است می گوید: "اولین چیزی که به ذهن می رسد این است که دیگر قطعنامه سوم مرده است و دیگر منتفی است. حالا دیگر مخالفان تحریم و قطعنامه سوم استدلال محکمی دارند که به آن متوسل شوند. آنها خواهند گفت جامعه اطلاعاتی [جاسوسی] آمریکا خودش گفته که  ایران برنامه هسته ای خود را چهار سال پیش متوقف کرده است."

مایل روبین از صاحب نظران مؤسسه امریکن انترپرایز و یکی از مخالفان سرسخت ایران هم با این استدلال موافق است و می­ گوید: "قطعا کار دیپلماتیک را دشوارتر خواهد کرد و به برلین، پکن و مسکو بهانه خواهد داد که با قطعنامه سوم موافقت نکنند."

آژانس بین المللی انرژی هسته ای که دو ساعت قبل از انتشار گزارش اطلاعاتی ایالات متحده در جریان اوضاع قرار گرفت آن را تأییدی بر قضاوت آن سازمان مبنی بر این که "هیچ مدرکی" دال بر وجود برنامه هسته ای اظهار نشده در ایران دانست. یکی از مقام های ارشد آژانس که نخواست نامش فاش شود گفت: " این گزارش همچنین تأیید می کند ارزیابی محمد البرادعی [دبیر کلی آژانس] درست بوده که بارها در اظهارات علنی اش گفته بود هیچ خطر آشکار و علنی وجود ندارد و زمان زیادی برای مذاکره در اختیار است."

به عقیده بعضی از تحلیلگران زبان این گزارش به نحوی است که دولت آمریکا می تواند ادعای پیروزی کند. پال آر. پیلار، از افسران پیشین سیا که منتقد دولت بوش در حمله به عراق بود در باره افشاگری توقف برنامه هسته ای ایران می گوید هرچند "شگفت آور و بهت انگیز بود اما دولت بوش می تواند بگوید که ایران در دوران آنها برنامه هسته ای خود را متوقف کرده است و این یکی از موفقیت های آنها بوده و دلیل آنها هم قانع کننده خواهد بود."

عده ای دیگر که طرفدار رویکرد رویارویی با ایران هستند متقاعد نشده اند که ایران واقعا فعالیت هایش را متوقف کرده باشد. جان بولتون فرستاده سابق بوش به سازمان ملل می گوید: "وقتی من در دولت بودم مشاهده کردم که سازمان اطلاعات خیلی زود تغییر عقیده می دهد و هیچ دلیلی هم وجود نداشت که در مدت زمان کوتاه تغییر موضع بدهند. من هرگز دیدگاهم را بر اساس گزارشی که این هفته منتشر شد بنا نمی گذارم."

با وجود این دولت می داند که این گزارش تا چه حد می تواند جنجالی باشد به همین دلیل به آن دامن نمی زند. هدلی گفت اول بار نتایج این گزارش در ماه های اوت و سپتامبر [منظور شهریور] به اطلاع بوش رسید اما به او توصیه شد که برای ارزیابی این نتایج کمی زود است. چینی، هدلی و سایر سران دولت یک هفته قبل از انتشار این گزارش جلسه ای برای هماهنگی داشتند، روز بعد هم صحبت هایشان را یکی کردند و بوش را در جریان انتشار گزارش گذاشتند.

بعد از انتشار گزارش، دولت روال همیشگی که کاخ سفید و وزارت خارجه در جریان خلاصه ای از وقایع قرار می گرفت، متوقف کرد و در عوض هدلی را فرستاد تا از جانب دولت به دفاع بپردازد. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که بوش کنفرانس خبری خواهد داشت. مشاوران می گویند مدتی است که دولت خود را برای این کار آماده می کند.

نامزدهای ریاست جمهوری هم واکنش نشان دادند ادواردز و سناتور باراک اوباما از موقعیت به وجود آمده استفاده کردند تا به تضعیف هیلاری رودهم کلینتون بپردازند چون هیلاری بیشتر از سایر دموکرات ها تمایل داشت از سیاست دولت بوش در قبال ایران حمایت کند، هرچند او هم به طور طبیعی به انکار پرداخت. اوباما هم از فرصت استفاده کرد تا کنایه ای به هیلاری کلینتون بزند. او گفت: "اعضای کنگره باید به دقت متن منتشره را بخوانند پیش از آن که به رئیس جمهوردستاویر لازم برای استفاده از نیروی نظامی را بدهند" منظور او از این جمله به وضوع، کنایه زدن به کلینتون بود چون پیش از جنگ عراق در جلسه ای در همین زمینه حضور داشت و اطلاعات جاسوسی در اختیارش قرار گرفته بود اما متن کامل را نخوانده بود.

اکثر نامزدهای جمهوری خواه که بارها در مورد حمله به ایران اعلام آمادگی کرده بودند ساکت ماندند. فقط رودولف جیولیانی شهردار سابق نیویورک و نامزد از حزب جمهوری خواه گفت: "تحریم وسایر فشارها بر ایران باید ادامه و افزایش یابد تا این کشور به توقف غنی سازی نیز گردن نهد طوری که امکان تأیید آن فراهم باشد."

بعضی از افراد میانه رو در واشینگتن هم ابراز نگرانی کرده اند که نتایج حاصل از این گزارش یک سویه و در یک جهت تفسیر شود همان طور که یافته های گذشته مخدوش شده است. برد شرمان نماینده دموکرات از کالیفرنیا رئیس کمیسیون منع گسترش سلاح های کشتار جمعی از زیرشاخه های کمیسیون وزارت خارجه گفت غنی سازی اورانیم در ایران هنوز نگران کننده است و به هیچ وجه بستگی به نتایج به دست آمده در سازمان اطلاعات ایالات متحده و گزارش اخیر آن ندارد. ایران هم به آن اذعان دارد.

رابین رایت و پیتر بیکر ستون نویسان روزنامه واشگنتن پست هستند