شما چرا روس‌های عزیز؟
ديپلماسى ايرانى: بسيارى از تحليل‌گران بين المللى همراهى روسيه با قطعنامه شوراى امنيت در زمينه نقض حقوق بشر در ليبى را سرآغاز رويکردى نوين در سياست خارجى روسيه در زمينه حقوق بشر دانسته اند که تا حد زيادى متاثر از غالب بودن نگاه حقوق بشرى به روابط بين الملل است. ديپلماسى ايرانى اين مسئله را در گفت و گو با دکتر محمود شورى، کارشناس مسائل روسیه و آسیای مرکزی در مرکز تحقيقات استراتژیک بررسى کرده است.
روس‌ها معمولا با طرح مسائل حقوق بشرى در شوراى امنيت مخالف بوده اند. اما شاهد اين هستيم که به قطعنامه شوراى امنيت در زمينه نقض حقوق بشر در ليبى راى مثبت دادند. به نظر شما چه عاملى باعث اين راى مثبت روسيه است؟
دو بحث در اين زمينه مى‌توان مطرح کرد: اول تسلط هنجار حقوق بشر در شرايط کنونى نظام بين الملل است. روس‌ها هم تحت تاثير اين هنجار مسلط، نمى‌توانند به شکلى عمل کنند که متهم شوند. اگر چه روس‌ها همواره از اين مسئله نگران بودند که طرح چنين موضوعات و مسائل حقوق بشرى، ممکن است بعدا عليه خود آن‌ها هم مورد استفاده قرار گيرد. به همين دليل معمولا به طرح موضوعات حقوق بشرى در شوراى امنيت روى خوش نشان نمى‌دهند.
اما در مورد ليبى، بحث حقوق بشر به شکل بسيار روشن و مشخص مورد نقض قرار گرفته و دولت ليبى به شکل خيلى وسيعى از مهمات جنگى عليه مردم خود استفاده مى‌کند. اين وضعيت، وضعيتى است که روس‌ها هم خيلى نمى‌توانند بازى دوگانه اى داشته باشند و مجبورند موضع شفافى بگيرند.
بحث دوم که آن هم حائز اهميت است، اين است که روس‌ها در ليبى منافع چندانى براى خود نمى‌ديدند و به دليل پيوندهايى که رژيم قذافى به ويژه در سال‌هاى اخير با غربى‌ها برقرار کرده بود، خيلى رابطه مثبت و گسترده اى با روسيه نداشت. بنابراين براى روسيه على السويه بود که با رژيم قذافى برخورد شود که اين هم عامل مهمى در راى مثبت روسيه به قطعنامه حقوق بشرى عليه ليبى است.
بنابراين روسيه رضايت داده است که شوراى امنيت به مسائل حقوق بشرى وارد شود. اما بايد اين نکته را در نظر داشت که ممکن است بنابر موضوع، موضع گيرى روسيه متفاوت باشد.
آيا اين ممکن است که روسيه بتواند على‌رغم رويه بين المللى اى که خودش هم با آن همراهى داشته است، در مواقعى متفاوت عمل کند؟
روسيه به عنوان يک عضو شوراى امنيت و يک کشور مهم در عرصه بين المللى اين توان را دارد که در مراحل مختلفى، بازى‌هاى متفاوتى را ارائه دهد. طبيعتا روس‌ها هيچ وقت در زمانى که نقض حقوق بشر به صورت واضح و آشکار و گسترده صورت گرفته، سعى نمى‌کنند که خودشان را مدافع چنين وضعيتى قرار دهند. اما در شرايطى که ابهام وجود داشته باشد، قطعا روس‌ها بازى خود را متناسب با منافع خود دنبال مى‌کنند و اگر منافعشان اقتضا نکند، به شيوه‌هاى مختلفى بحث را به تعويق اندازند يا بحث‌ها را تلطيف کنند و به شکل‌هاى مختلفى بر تصميم گيرى‌هاى نهاد‌هاى بين المللى تاثيرگذارى داشته باشند.
آيا تسلط رويکرد حقوق بشرى در نظام بين الملل باعث نشده است که روسيه در داخل و حتى در کشورهاى پيرامونى تحت نفوذ خود هم بيشتر به اين مسئله توجه کند؟
بله؛ طبيعتا. حتى کشورها و دولت‌هاى بسته‌ترى مثل قزاقستان و حتى برخى از کشورهاى آسياى مرکزى هم سعى خواهند کرد نرم‌هاى حقوق بشرى را بيشتر رعايت کنند. البته روسيه از بعد از فروپاشى شوروى هميشه يک نوع انگشت اتهامى در بحث‌هاى حقوق بشرى به سمتش بوده اما روسيه را نمى‌توان کشورى دانست که حکومتى بسته يا ديکتاتورى دارد. در روسيه انتخابات صورت مى‌گيرد و تغيير روساى جمهور اتفاق افتاده است. البته برخى معتقدند شيوه اى که در روسيه به آن عمل مى‌شود چندان با معيار‌هاى دموکراتيک همخوانى ندارد. به اين دليل که گروهى در اين کشور قدرت را در دست دارند و ابزار تبليغات را در اختيار دارند و اوضاع را کنترل مى‌کنند.
اما کسانى که با افکار و عقايد مردم روسيه آشنايى دارند، مى‌دانند که جريان‌هايى که به ويژه ديدگاه‌هاى غرب گرايانه در روسيه دارند، جريان‌هايى نيستند که آنقدر قوى باشند که بتوانند حتى در انتخابات کاملا آزاد هم در روسيه به قدرت برسند.
غرب به اين وضعيت، يعنى وضعيتى که خيلى دموکراتيک نيست، در روسيه به عنوان يک موضوع حقوق بشرى نگاه مى‌کند. در حالى که بسيارى شايد اين اعتقاد را نداشته باشند.
به هر حال به نظر من نگرانى‌هاى روسيه در داخل اين کشور، با مکانيزم‌هايى که به کار مى‌گيرد، به تدريج کمتر مى‌شود. هر چه در داخل اين نگرانى‌ها کمتر شود، موضع گيرى‌هاى روسيه در سطح بين المللى، قطعا بيشتر در جهت تثبيت سازوکارهاى حقوق بشرى مى‌شود.
به نظر مى‌رسد روس‌ها با نوع تلاش‌هايى که در داخل داشته اند که در زمان آقاى مدودف هم اين تلاش‌ها بيشتر شده است و با توجه به همکارى‌هايى که در سطح بين المللى داشته اند، خيلى به نسبت آن چه در زمان پوتين شاهد آن بوديم، خودشان را از مظان اين اتهام خارج کرده اند. به همين دليل است که راحت تر مى‌توانند در زمينه بحث‌هاى حقوق بشرى وارد شوند و به چنين قطعنامه اى راى مثبت دهند.
نظر شما :