روایت سفیر ایران از نقش چین در مذاکرات

لطفا تحلیل خود را به عنوان سفیر ایران در پکن در باره نقش چین به عنوان یکی از اعضای گروه 1+5 را در این مذاکرات بفرمایید.

خوشبختانه توافق هسته های وین در پرتو مقاومت مردم بزرگ ایران، رهنمودهای مقام معظم رهبری و رویکرد دولت تدبیر و امید، و تلاش تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان حاصل شد که دستاورد بزرگی برای کشور ارزیابی می گردد.  

چنانچه بخواهیم مهمترین رویدادهای کشورمان در خلال چند دهه گذشته بررسی کنیم 3 واقعه مهم تاریخی در میان آنها به چشم می خورد. نخست پیروزی انقلاب اسلامی با تمام عظمت و پیامدهای مهم در عرصه های ملی، بین المللی و جهان اسلام. دوم پایان جنگ تحمیلی و ناکامی دو پروژه شکست انقلاب اسلامی از طریق جنگ و دیگری رفع اشغال سرزمینی و حفظ تمامیت ارضی ایران. سومین رخداد بزرگ انجام توافق جامع هسته ای ایران و تصویب قطعنامه 2231 شورای امنیت جهت خروج ایران از فصل 7 منشور و پایان تحریمهای ناعادلانه علیه جمهوری اسلامی ایران. با تحقق این توافق و پیامدهای آن اولا ایران به اهداف خودش جهت استفاده صلح آمیز انرژی هسته ای نایل آمد و همچنین در بالاترین مرجع بین المللی حقوق حقه مردم ایران را به رسمیت شناخته شد.

وقتی مذاکرات ایران با غرب شکل گرفت این گفتگوها از توازن برخوردار نبود. با توجه به نقش برجسته چین و روسیه در سطح بین المللی، جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت با ورود این دو کشور توازن نسبی در مذاکرات برقرار شود. بنابر این خواسته ایران محقق و آنها به گروه مذاکره کنندگان پیوستند.

چین همواره در بین اعضای گروه 1+5 از یک موضع متوازن و منعطف برخوردار بوده و سعی می کرد که به نقش پل ارتباطی بین ایران و کشورهای مقابل که مواضع تندی داشتند ایفا کند. این نقش چین تا انتهای توافق حفظ شد.

در هنگامی که مذاکرات ایران با 1+5 از پیشرفت مناسبی برخوردار نبود، توصیه عموم کشورهای 1+5 و همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی انجام مذاکرات دوجانبه  ایران و آمریکا بود. متعاقب آن در مقطعی که جمهوری اسلامی ایران رویکرد مذاکره دوجانبه را در کنار گفتگو با 1+5 اتخاذ نمود، برخی کشورها احساس کردند نقشی در تفاهم ندارند و محوریت ایران – آمریکا برقرار شده، لذا گروهی موضع انفعالی و برخی هم موضع اعتراضی اتخاذ کردند.

اما دولت چین نه تنها چنین رویکردی اتخاذ نکرد، بلکه در خلال رایزنیهای که اینجانب با مقامات وزارت خارجه داشته و دیگر تماسها، پکن سعی می نمود به پیشرفت مذاکرات ایران و آمریکا کمک کند. تا جایی که وزیر خارجه چین علنا از آمادگی کشورش برای میانجیگری بین ایران و آمریکا جهت پیشبرد مذاکرات هسته ای سخن گفت. همزمان در مقاطع مختلف اینجانب در خلال دیدارهای مستمری که در فواصل مذاکرات با نماینده چین در گروه 1+5 داشتم، تلاشها طرف چینی برای رفع نقاط اختلافی که بعضا موجب بن بست مذاکرات می شد از طریق ابتکارات ارائه شده مشهود بود.

از جمله تلاشهای مشخص هیأت چینی، ارائه پیشنهاد فنی رای نحوه فائق آمدن بر بن بست وضعیت نیروگاه آب سنگین اراک بود. چینی های با توجه به تجربه و دانش فنی پیشرفته خود در نیروگاههای هسته ای، فرمول علمی نحوه تغییر مشخصات فنی نیروگاه اراک را ارائه کردند که با حفظ ماهیت آب سنگین، نگرانیهای طرف مقابل نیز برطرف گردد. دیگر اقدام قابل ذکر هیأت چینی پیشنهادهای سازنده ای برای تنظیم سازوکار رفع تحریمها بود.  

اضافه کنم طی روزهای پایانی مذاکرات نیز چین و روسیه در بحث ضرورت لغو تحریمهای تسلیحاتی ایران در کنار ما بوده و از موضع ما حمایت می کردند. بالاخره هم با همکاری این دو کشور تعدیلی در موضوع بوجود آمد.

آخرین موضوع نیز فاصله زمانی صدور قطعنامه شورای امنیت جهت تأیید توافق و لغو تحریمها پس از اعلام توافق بود که غربیهای زمان طولانی را مد نظر داشته ولی با حمایت روسیه و چین، خواسته ایران برای حد اقل فاصله زمانی تصمیم شواری امنیت محقق شد.

در مذاکراتی که پس از توافق وین با مقامات وزارت خارجه چین داشتم بر تداوم نقش این کشور در مراحل اجرای توافق یاد شده تأکید شد. در این راستا قرار است به زودی مذاکرات پیرامون تغییرات لازم در پروژه اراک و چگونگی آن با حضور مقامات ذیربط کشورمان طی روزهای آتی در پکن آغاز شود. بطور کلی ما مواضع پکن در طول مذاکرات هسته ای ایران با 1+5 را متوازن ارزیابی می کنیم.

روابط ایران و چین را پس از توافق هسته ای و لغو تحریمها چگونه ترسیم می کنید؟

در این خصوص باید گفت با لغو تحریمها، کلیه موانع تحمیلی مالی، بانکی، حمل ونقل، انرژی، مبادلات کالا و غیره بر سر راه مراودات عادی دو کشور برداشته می شود. موانعی که تا کنون اخلال زیادی در برابر همکارهای دو کشور ایجاد کرده بود. با رفع تحریمهای ناعادلانه فوق این مسیر باز و هموار گردیده و می تواند از شتاب بالایی برخوردار گردد.

می دانید که رابطه ایران و چین با تاریخی بیش از 2 هزار سال و مبادله سفیر در زمان اشکانیان آغاز شده است. جالب اینکه در طول بیش از 20 قرن همواره مناسبات دو کشور باستانی دوستانه بوده و نقطه تاریکی میان ما وجود ندارد. این میراث ارزشمند دوستی پایدار زمینه روابطی توأم با اعتماد در سطح بالای دوجانبه را فراهم آورده است.

این روابط پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل برخی همسویی ها از یک تداوم و توسعه بیشتری در ابعاد سیاسی،اقتصادی و فرهنگی برخوردار شد. در دوران جنگ تحمیلی چینی ها سعی کردند روابط خودشان را با ایران حفظ کرده و در آن دوران اقلام تسلیحاتی در اختیار ایران قرار دادند. در آن سالها همکاریهای اقتصادی دو کشور هم از وضعیت روند رو به افزایشی برخوردار شد.

این روند از آن مقطع با فراز و نشیبهایی تداوم یافت تا اینکه با انتخاب جناب آقای روحانی به عنوان رئیس جمهور و روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در فاصله نزدیک سه ماهه با آغاز ریاست جمهوری آقای شی جین پینگ، روابط شتاب بیشتری به خود گرفت. هم اکنون با گذشت حدود دوسال روسای جمهور ایران و چین 5 نوبت با یکدیگر دیدار کرده اند که یک رکورد تاریخی در روابط سطح عالی دو کشور محسوب می شود. به این رقم باید انجام دهها سفر دوجانبه مقامات ارشد و تبادل صدها هیأت طی مدت یاد شده را افزود که بیانگر گستردگی روابط و همکارهای دو کشور است. سال گذشته جناب آقای روحانی سفر رسمی به چین انجام داده و هم اکنون ما درحال برنامه ریزی برای سفر آقای شی جین پینگ رئیس جمهور چین به ایران هستیم که به نظر من این سفر سر فصلی مهم و تاریخی در گسترش روابط دوجانبه خواهد بود. 

به یاد داشته باشیم که در دوران تحریمهای ناعادلانه ای که به ایران تحمیل و موجب افت شدید روابط ما با دیگر کشورهای جهان شد، روابط ایران و چین با برخورداری از یک روند رو به گسترش در سال گذشته به 52 میلیارد دلار رسید که حدود یک سوم کل مبادلات خارجی ما بود. چینی ها در این دوران نزدیک به 50 درصد از نفت ما را خریدار می کردند. در شرایط تحریمها این حجم از همکاریها برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار بود.

هم اکنون ظرفیت همکاری ما با چین در ابعاد مختلف بسیار گسترده است. تحریمها در برخی زمینه ها منعی برای بالفعل شدن آنها ایجاد کرده بود که به نظر می رسد با برداشتن آن  فرصت مناسبی برای فعلیت یافتن زمینه های یاد شده فراهم آید. هم اکنون این سفارت در حال مذاکره با بخشهای مختلف چین برای فراهم آوردن بستر لازم جهت انعقاد توافقات و اجرایی شدن آنها میان دو کشور است.

وانگهی ما باید در نظر داشته باشیم که روابط ایران و غرب همواره با فراز و نشیب روبرو بوده و غربیها به دلایلی سیاسی، در خلال تحریم ها حتی از فروش اقلام انسانی مثل دارو، مواد غذایی خودداری ورزیده اند. در این مقطع چین همواره حتی از طریق کشورهای ثالث نسبت به تامین اقلام مزبور به ایران کمک نمود.

 با این وجود برخی اظهاراتی مطرح می شود که براساس آن چینی ها همکاری لازم را با ایران در دوران تحریم بنا به ملاحظاتی که با غرب دارند، انجام نداده اند. در این خصوص نظر شما چیست؟

روشن است که دولت چین در هر صورت ملاحظات خاص خودش را به دلیل ارتباطات گسترده با دیگر کشورها و همچنین عضویت دایم در شورای امنیت سازمان ملل دارد. بطور طبیعی هر دولتی بدنبال منافع ملی خودش است. بدیهی است چین نیز ملاحظات روابط چند صد میلیارد دلاری خود با دیگر نقاط جهان را در نظر می گیرد. اما یاد آور شوم با همه این ملاحظات پکن سعی می کرد مسیرهایی پیدا کند که در همکاری با دولت ایران در آن مقطع جهت رفع نیازمندیهای کشور مثمرثمر بود.

برخی حتی صحبت از سوء استفاده چین در شرایط تحریمها در مراودات با ایران و تأمین منافع حد اکثری خود در این زمینه می کنند. در این باره چه توضیحی دارید؟

همانگونه که گفتم در صحنه بین المللی هر کشوری در پی منافع خودش می باشد. ما و چین هم هرکدام منافع خودمان را تعقیب می کنیم. نکته مهم در این میان چگونگی مرتبط ساختن روابط از نقاطی است که تأمین کننده منافع هردو طرف باشد. لازم به توضیح است حجم کلی روابط تجاری چین در سال 2014 به 4303 میلیارد دلار رسید که این کشور را به بزرگترین قدرت تجاری جهان ارتقا داده است. جالب است بدانید از این رقم  ارزش مبادلات چین با آمریکا و اتحادیه اروپا، جمعا 1170 میلیارد دلار در سال  بوده در حالیکه روابط با ایران 52 میلیارد دلار است. طبیعی است که کشوری در هنگام تنظیم روابط اقتصادی با ایران نمی تواند حجم بالای روابط گسترده با دیگران را نادیده انگارد. باید واقع گرا بود. برخی در ایران انتظارات آرمانی از چین دارند. واقعیت این است که روابط با ایران 1.2 درصد از کل حجم روابط تجاری چین با جهان خارج را تشکیل می دهد.

با همه این اوصاف فراموش نکنیم در شرایطی که برخی کشورها حتی از صدور دارو و غذا به ایران خودداری می ورزیدند، چین همواره به همکاریهای خود با ایران ادامه داد که در ازای آن مشکلات عمده ای از ما حل شد. منصفانه این است که در هنگام قضاوت و تحلیل رویدادها، شرایط زمانی و مکانی وقوع آنها مد نظر قرار گیرد. به بیان دیگر برای یک ارزیابی صحیح، لازم است نگاهی تطبیقی بین رفتار چین و رفتار سایر کشورها در مقطع زمانی مورد بحث داشته باشیم.

در ایران برخی نسبت به کیفیت محصولات وارداتی از چین ایراداتی مطرح می کنند. از طرفی هم شاهد واردات چند صد میلیارد دلاری محصولات چینی توسط پیشرفته ترین کشورهای جهان هستیم. مشکل ایران در امر کیفیت واردات از چین کجاست؟

در این باره چند نکته قابل تأمل وجود دارد که نخستین آن عدم شناخت کافی ما در سطوح مختلف از چین است. یکی از برنامه های من جبران این نقیصه است تا روابط به گونه ای منطقی تر تنظیم گردد. نکته دوم اینکه چین حدود 4 دهه گذشته با اعلام سیاست درهای باز وارد دوران توسعه اقتصادی صنعتی شد. گرچه در یکی دو دهه نخست با اتکای به نیروی کار ارزان و بهره گیری از سرمایه های خارجی و اقتباس از تولیدات صنعتی دیگران به عنوان کارخانه جهان درآمد و هرنوع کالایی را تولید می کرد. ولی با گذشت 4 دهه، امروز صنعت چین و کیفیت محصولات آن تفاوت چشمگیری پیدا کرده است. چین امروز دومین اقتصاد جهان بوده و بزرگترین حجم تجارت خارجی دنیا را دارد. این کشور سال گذشته میلادی بیش از 160 میلیارد دلار به امر تحقیق و توسعه اختصاص داد می دهد که در خدمت بهبود کیفیت محصولات آن است. همچنین چین از نظر تعداد مرکز مطالعاتی جهان در مقام دوم با 426 موسسه مطالعاتی و تحقیقاتی در مقام دوم قرار دارد. چین موفق شده از زمان اجرای سیاست های درهای باز و اصلاحات اقتصادی تا سال 2013 بالغ بر 60 درصد مردم خود را از زیر خط فقر بالا آورده به نحوی که همین موفقیت آمار جهانی فقر زدایی سازمان ملل متحد را جابجا کرده است. یادآور می شود طی دوره 10 ساله 2003 تا 2013 درآمد سرانه مردم چین از حدود 1000 دلار به حدود 6 هزار دلار ارتقاء یافت. نکته سوم اینکه چین هم اکنون شریک اول تجاری بیش از120 کشور جهان است که از کشورهای غربی هم در میان آنها وجود دارد.  جالبتر اینکه هم اکنون چین در میان کشورهای جهان، شریک اول تجاری ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و تعدادی دیگر از کشورهای صنعتی است. از طرف دیگر چین با جمعیت 1.4 میلیارد نفر و ارتقای قدرت خرید این جمعیت عظیم، بزرگترین بازار مصرف دنیا است. باید با توجه به این ویژگیهای چین را شناخت و برنامه ریزی کرد.  

اینکه چرا اجناس بی کیفیت چین و برخی دیگر از کشورها وارد ایران می شود به نظر می رسد می بایست عمده دلایل آنرا در داخل کشور جستجو کرد. یادآور می شوم توافقاتی میان ایران و چین جهت نظارت طرف چینی بر کیفیت کالاهای صادراتی به ایران انجام شده و برخی تدابیر تکمیلی نیز در دست بررسی است. بطور کلی در تجارت انتخاب دست خریدار بوده و بویژه در چین اجناس با کیفیتهای متفاوت تولید و در عین حال ارزان ترین کالاها نیز در بازار چین قابل دسترسی است. هم اکنون بهترین برندهای جهان محصولات خود را در چین تولید کرده و به پیشرفته ترین بازارهای دنیا صادر می کنند. ما در داخل با نظارت دقیقتر و وضع قوانین و مقررات مناسب می توانیم مدیریتی موثر بر اجناس وارداتی به کشور داشته باشیم. در این خصوص نیز رایزنیهای با ارگانهای ذیربط داخلی خودمان هم داشته و برنامه ریزی برای اصلاح این نقیصه شروع شده است. امیدواریم با همکاری بخشهای مختلف به حل موضوع کمک کنیم.   از سوی دیگر فراموش نکنیم سالانه میلیاردها دلار کالای قاچاق از کشورهای مختلف وارد ایران می شود که بحش عمده ای از اجناس نامرغوب چینی نیز در میان آنها است که تقویت کنترل های مرزی می تواند به رفع این معضل کمک کند. نکته دیگر اینکه با افزایش روابط اقتصادی ما با سایر نقاط جهان و رقابتی تر شدن بازار داخلی ایران، به خودی خود می توان زمینه ورود این گونه کالاها را به حد اقل رساند و اجناس با قیمت ارزانتر و با کیفیت مرغوب دست مصرف کننده ایرانی برسد.

اخیرا بحثهای تازه ای با عنوان اموال بلوکه شده ایران نزد چین در رسانه های داخلی به چشم می خورد، لطفا در این خصوص  ما صحبت کنید.

تجربه تاریخی نشان داده که تحریم ها پیامدهای زیانباری برای ملت ها داشته و ایران هم از این قاعده مستثنی نیست. هر چند با استقامت مردم و اقتصاد مقاومتی به جنگ تحریم های رفتیم و از آن سربلند خارج شده و سعی کردیم زیان های آن را به حداقل برسانیم، اما بالاخره اثرات آن روی پیکره اقتصاد را نمی توان نادیده گرفت. در دوره تحریم اموال ایران در کلیه کشورها توقیف شده و  پول حاصل از فروش نفت قابل بازگشت نبود. بنا به پیشنهاد دولت وقت ایران مقرر شد از اموال موجود نزد چین بتوانیم به عنوان وثیقه جهت اجرای طرح های بزرگ اقتصاد ملی فاینانس شده ایران توسط آن کشور استفاده شود. حتی در این دوران به پولها ما نزد دولت چین سود سپرده هم تعلق می گیرد. بنابر این برخی گفته ها که چین حاضر نیست بعد از تحریم ها اموال ایران را برگرداند به دور از واقعیت است. این در زمانی بود که تمام خارجیها از ایران بیرون رفته و حتی بعضا طرح های در حال اجرا را نیمه تمام رها کرده بودند. البته شکی نیست که چین هم از این وضعیت سود خود را برده است. ولی این امر تنها موردی در میان کشورهای دارنده پولهای ایران بود که امکان بهره مندی کشور از سپرده های چندین میلیاردی خودمان را یافتیم.

این ادعا که چین با رفع تحریمها دارایی های ایران را آزاد نمی کند، فاقد صحت است. طبق توافق دولت وقت ما با طرف چینی آن بخش از پولهای ما نزد چین به عنوان وثیقه برای اجرای طرح های بزرگ ملی اقتصادی فاینانس شده ایران توسط چین  قرار دارد. این منابع مالی به تدریج و متناسب با بازپرداخت اقساط طرح ها ی های اجرا شده به چین، قابل برداشت خواهند بود.

سئوال: آیا در بازار داخلی چین مزیتی برای صادرات محصولاتی ایرانی وجود دارد؟ 

حتما و قویا. همانطور که توضیح داده شد چین در عین حال که بزرگترین صادر کننده جهان است ، بزرگترین بازار مصرفی جهان هم می باشد. این کشور در سال گذشته میلادی بالغ بر 1960میلیارد دلار کالا از کشورهای دیگر وارد کرده است.

چین هم اکنون بزرگترین مشتری کالاهای صادراتی نفتی و غیر نفتی ایران است. به قول وزیر خارجه چین در اظهارات اخیرشان، اقتصادهای ایران و چین مکمل یکدیگرند. بزرگترین رقم صادرات و درآمد ملی ما را  نفت تشکیل می دهد که چین اصلی ترین مقصد و بزرگترین خریدار نفت ایران می باشد. فراموش نکنیم که چین تنها کشوری بود که در دوران سخت تحریمها بیشترین نفت را از ایران خریداری می کرد.

اکنون بازار چین آمادگی خریداری عمده کالاهای صادراتی غیرنفتی و پتروشیمی ایران را دارد. صادر کنندگان عزیز ایرانی بدانند که در چین برای ورود کالاهای ایرانی تعرفه ای همانند اعضای سازمان تجارت جهانی دریافت می شود در حالیکه ایران هنوز عضو این سازمان نیست. در واقع مردم و نخبگان سیاسی و اقتصادی ایران باید به چین به عنوان فرصتی برزگ برای صادرات محصولات ایرانی مانند: فرش دستباف و ماشینی، خشکبار، داروهای گیاهی و انواع فراورده های غذایی نگاه کنند. البته نوع ارائه باید مطابق ویژگیهای محل باشد. نکته اینکه کشورهای بزرگ دنیا برای ارائه کالاهای خود در چین در واقع پایگاههای فروش در قالب فروشگاههای زنجیره ای بزرگ با نام تجاری خاص ایجاد کرده و از شبکه توزیع شناخته شده ای برای جلب اعتماد و برند سازی نزد خریداران 1.4 میلیارد نفری چین برخوردار شده اند.

که تجار ما باید از این تجربیات استفاده کنند تا بتوانند در بازار پررقابت چین سهم مهمتری داشته باشند. هم اکنون اتاق بازرگانی ایران و چین و کمیسیون مشترک اقتصادی در این خصوص فعالند، علاوه بر آن بخش بازرگانی سفارت ما وظایفش بازتعریف شده تا در جهت مشورت دادن به تجار ایرانی فعال گردد. مضافا اینکه سفارت ما در حال طی کردن مراحل تشکیل و ثبت قانونی شورای بازرگانان ایرانی در چین است.

با توجه به روند تصاعدی سفر گردشگران چینی به خارج ، ما چه جایگاهی به عنوان مقصد این گردشگران داریم یا می توانیم داشته باشیم؟

چین هم اکنون نخستین کشور گردشگر فرست جهان به خارج است. در سال 2014 آمار رسمی چین رقمی نزدیک به 107 میلیون سفر خارجی را برای شهروندان این کشور نشان می دهد. مضافا اینکه هم اکنون در جهان معروف است که چینی ها به دلیل ارتقای درآمد سرانه، درآمد زا ترین گردشگران جهان برای کشورهای مقصد هستند. در سال پیش میلادی گردشگران چین بالغ بر 117 میلیارد دلار فقط برای خرید کالاهای لوکس در سفرهای خارجی هزینه کرده اند. طی سالهای اخیر در شهرهای مهم آمریکا از جمله نیویورک هتلهایی ویژه پذیرایی از چینی ها اختصاص یافته تا از سود بزرگ سفر گردشگران یاد شده بهر مند گردند. همچنین آمریکا و برخی دیگر کشورها برای جذب بیشتر مسافرین چینی سازوکار صدور ویزای 2 تا 5 ساله را برای اتباع چینی به اجرا گذاشته است. همینطور یکی از محورهای اصلی مورد پیگیری مقامات غربی در ملاقات با همتایان چینی یافتن راهکارهای مناسب برای جذب هر چه بیشتر گردشگران چینی است. به عنوان مثال فرانسه جذب 5 میلیون توریست چینی را طی سالهای آینده به عنوان هدف خود اعلام کرده است.

یادآور می شوم دولت چین ایران را به عنوان یکی 10 از مقصد تأیید شده گردشگری شهروندان خود اعلام کرده است. توریسم فرهنگی در چین پر طرفدار بوده و جهانگران چینی عموما نسبت به برخی دیگر گردشگران خارجی بدون حواشی مغایر با هنجارهای فرهنگی و دینی ما به بوده و به دیدار از اماکن باستانی و خرید صنایع دستی علاقه وافری دارند. برنامه ریزی لازم جهت توسعه زیرساختهای گردشگری و تبلیغات مناسب می تواند منبع درآمد و اشتغالزایی قابل توجهی برای شهروندان ما گردد.  هم اکنون ارتباطات بخش های توریستی دو کشور برقرار بوده و آژانس های گردشگری ایران در نمایشگاه های مختلف این صنعت در چین مشارکت فعالی دارند. در ظرف چند ماه گذشته تعداد پروازهای میان ایران و چین از افزایش خوبی برخوردار بوده و هم اکنون در هفته حداقل 12 پرواز منظم بین ایران و شهرهای پکن، شانگهای و گوانگجو انجام می شود که این روند نیز در حال تقویت است.

ظرفیتهای روابط فرهنگی و علمی ایران با چین را چگونه ارزیابی می کنید؟

مراودات فرهنگی و مردمی میان ایران و چین نیز از جمله عرصه های دیرینه مناسبات ما است. این دو تمدن چند هزار ساله مطرح جهانی با وجود آشنایی ذکر شده، از ویژگیها و توانایی های معاصر همدیگر آگاهی اندکی دارند. چین پس از توفیقات اقتصادی بزرگ، بودجه های کلانی را به امور علمی،فرهنگی و هنری اختصاص داده و در این عرصه همکاریهای گسترده ای را با جهان آغاز کرده است. به عنوان مثال سال قبل میلادی این کشور 142 میلیون یورو به فعالیتهای فرهنگی خود در خارج از کشور اختصاص داده است. در سال 3013 میلادی 475 شعبه مؤسسه کنفوسیوس در 126 کشور فعال شده است. تا پایان سال 2014 حدود 23 هزار سینما در چین فعالیت داشته که یکی از پردرآمد ترین بازارهای سینمایی جهان و مورد توجه فیلم سازان بزرگ دنیا است. ما بطور نوبتی سالانه هفته فرهنگی دو کشور را تهران و پکن برگزار می کنیم  و همچنین موافقتنامه همکاریهای فرهنگی و علمی دو کشور جهت به روز کردن در حال بازنویسی است تا جهت امضای مقامات دو کشور فراهم گردد.

هم اکنون تعدادی از دانشگاههای چینی در رتبه بندی جهانی دانشگاههای از موقعیت های بالایی برخودار شده اند. طبق آخرین آمار در چین 377 هزار دانشجوی خارجی از کشورهای مختلف جهان مشغول به تحصیلند. که در مقیاس کشوری بیشترین دانشجویان اول از کره جنوبی و دوم از ایالات متحده آمریکا(36 هزار نفر) در این کشور تحصیل می کنند. از اروپا بطور کلی 67 هزار دانشجو به چین اعزام شده اند. هرچند جوانان ایرانی نیز در سالهای اخیر توجه خود را به دانشگاههای چین افزایش داده ولی تا کنون آمار دانشجویان ایرانی در چین زیر یک هزار نفر است. یادآور می شود که ظرفیت های بیشتری وجود دارد که با تقویت همکاریهای دانشگاهی و توافقی که برای افزایش بورس تحصیلی در حال رایزنی است. زمینه فعال شدن این ظرفیت ها فراهم گردیده است. اضافه می نماید کرسی زبان فارسی در دانشگاههای چین با تلاش این نمایندگی رو به افزایش است و به طور منظم دانشجویان چینی زبان فارسی برای طی دوره های تکمیلی شش ماهه به ایران اعزام می شوند. از طرف دیگر آموزش زبان چینی نیز در ایران در مراکز دانشگاهی ما رو به افزایش است.

   جالب است که بر اساس آمار سازمان ملل متحد هم اکنون جمعیتی بالغ بر یکصد میلیون نفر در جهان مشتاق آموزش زبان چینی به عنوان زبان دوم هستند. هم اکنون 4 میلیون و یکصد هزار دانشجوی چینی در خارج از این کشور مشغول به تحصیل هستند. ما هم به دنبال ارائه بورس و شناساندن دانشگاههای ایرانی برای جذب دانشجویان چینی هستیم.

اخیرا آقای وانگ یی وزیر خارجه چین از نقش محوری ایران در راه ابریشم باستانی و همینطور جایگاه مهم جاری کشورمان سخن گفته است.تحلیل شما از این سخن و مشارکت ایران در طرحهای مختلف راه ابریشم نوین چیست؟

راه ابریشم باستانی در واقع نماد ارتباطات متنوع تجاری و فرهنگی در شرایطی برابر و بدون تهدید یا تحمیل فرهنگی بوده است. هم اکنون پس از خیزش دوباره چین ارتباطات گسترده شرق با غرب از مسیر خشکی و دریا اهمیت پیدا کرده است. همانگونه که ایران دوران باستان هم در هر دو مسیر یاد شده به علت موقعیت ژئوژلتیک خودش پل شرق و غرب و چهارراه بین المللی بوده، این ویژگی در قرن 21 نیز به قوت خود باقی است. به همین دلیل است که آقای وانگ یی وزیر خارجه چین نیز آنرا مورد توجه قرار داده اند. در ابتکار رئیس جمهور چین مبنی بر «یک کمربند- یک راه » مرکز ثقل طبیعی آن جهت ارتباط چین با با بخش اعظم خشکی جهان، آسیای مرکزی، آسیای غربی و خاورمیانه بوده که نقطه تلاقی همه اینها کشور ما است. ایران با دارا بودن زیر ساختهای مناسب مانند راه آهن، جاده ها، منبع سرشار نفت و گاز، آمادگی دارد در چهار چوب برنامه های توسعه ای ملی و گسترش ارتباطات زیرساختی با کشورهای منطقه همکاری لازم را با چین در طرح های راه ابریشم قرن 21 بعمل آورد. بنیادهای مالی مانند صندوق راه ابریشم و بانک سرمایه گذاری زیر ساختهای آسیایی( AIIB) نیز توسط چین جهت کمک به اجرای طرح های عمرانی زیرساختی ایجاد شده اند که می توان از ظرفیت آنها برای اجرای طرح های یاد شده در ایران بهره مند شد. در این راستا کمیته ای در کشورمان با حضور ارگانهای ذیربط برای برنامه ریزی و ارائه پروژه های مد نظردر چهار چوب جاده ابریشم تشکیل شده است. تاکید می کنم دکترین جاده ابریشم صرفا به اتصال شبکه های مواصلاتی خلاصه نمی شود و در واقع جاده ابریشم نوین بسترساز چین فردا به عنوان یک قدرت همه جانبه بین المللی است. چین درصدد تحقق جایگاه منطقه ای و بین المللی خود به عنوان یک بازیگر جهانی در ابعاد بسیار گسترده است. عملی شدن برنامه های ابتکار جاده ابریشم نوین تاثیرات گسترده ای در همکاریهای منطقه ای و امنیت آسیایی به دنبال خواهد داشت. بنده هم تاکنون مذاکرات گسترده ای با ارگانهای ذیربط چینی برای سازماندهی همکاری بیشتر میان دو کشور در خصوص طرحهای جاده ابریشم داشته ام و معتقدم برداشتن تحریم ها زمینه مشارکت فعال ایران و چین را در پیشبرد این پروژ مهم در پی خواهد داشت. به یاد داشته باشیم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای بنیانگذار بانک سرمایه گذاری زیر ساخت های آسیایی (AIIB) بوده و می تواند از ظرفیت ها این بانک و همچنین صندوق توسعه راه ابریشم چین جهت جذب سرمایه های لازم برای اجرای پروژه ها زیرساختی بهره مند گردد.

به عنوان آخرین سئوال شما در خصوص راهبرد نگاه به شرق چه تحلیلی دارید؟

ایران از جایگاه ژئوپلتیک منحصر به فردی برخوردار است. همچنین سیاست خارجی ما پس از پیروزی انقلاب اسلامی مستقل از قطب های موجود آن زمان و نفی بلوک شرق و غرب شکل گرفته است. ایران با این جایگاه، فرهنگی، تمدنی، آرمانهای انقلاب اسلامی، باید روابط خارجی خود را با تمام کشورهای جهان- بجز موارد استثناء- بطور متوازن تنظیم نماید. ایران نباید روابط خود رامحدود به شرق یا غرب نماید. باید متناسب با منافع ملی و ظرفیت های همکاری با کشورهای مختلف بتوانیم روابط خود را از طریق این توازن به نحو حد اکثری تأمین نماییم. اساسا در همین چهارچوب هرقدر روابط ایران با مراکز قدرت مهم دنیا از گستردگی و دیالوگ افزونتری برخودار شود، زمینه تحقق حد اکثری منافع ملی و مانور سیاست خارجی ما بیشتر فراهم می گردد. برقراری روابط از روی اضطرار با یک بخش از جهان نمی تواند تأمین کننده منافع ملی کشور بوده و قدرت مانور ما را جهت کسب اهداف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی محدود می کند. گسترش روابط ما با کشورهای شرق بویژه روسیه و چین می تواند بخش مهمی از اهداف ما را تامین نماید. علاوه بر آن باعث توازن روابط ما با غرب شده و قدرت چانه زنی ما با غرب بالا ببرد. متقابلا بازسازی روابط با اروپا و غرب می تواند موجبات بهره مندی ما را از ظرفیت های همکاری با این کشورها فراهم آورده و توازن بخش روابط ما با کشورهای شرقی باشد. نقش چین را در سیاست خارجی ایران به هیچ وجه نمی توان نادیده انگاشت. چین در شرایط جدید بازیگر مهم جهانی است و دوران پس از تحریم ها نیز فرصتی برای دو کشور فراهم آورده تا بتوانیم روابط دوجانبه را در کنار روابط ایران و غرب بازتعریف تا حداکثر منابع ملی را تامین نماییم.