از شعار اعتدال روحانی تا خوش بینی غربی

دیپلماسی ایرانی: پیروزی آقای دکتر روحانی در یازدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری فضای جدیدی را در صحنه بین الملل بوجود آورد و موجب گمانه زنی های جدید و احیانا مثبتی در خصوص پرونده هسته ای ایران شده است. با توجه به اینکه آقای دکتر روحانی در سالهای 2005-2003 مسئولیت مذاکرات هسته ای با کشورهای غربی و عمدتا اروپایی را به عهده داشتند، این گمانه زنی ها و انتظارات ناشی از آن از اهمیت و جذابیت بیشتری برخوردار شده است. همگان مشتاقانه منتظر این هستند ببینند بعد از مراسم تنفیذ و تحلیف دولت جدید، چه سیاست جدیدی از سوی دولت ایشان اتخاذ خواهد شد.

در این میان دو سناریو جدید قابل تصور است یکی برگزاری دور جدید مذاکرات بین جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 و دیگری مذاکرات کارشناسی و فنی بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی. هر دو این مذاکرات می تواند اهمیت و حساسیت لازم را برای طرفین داشته باشد. از طرفی بنظر می رسد گفتگوها با آژانس نسبت به گروه 1+5 حساسیت سیاسی کمتری دارد و طرفین با راحتی بیشتری می توانند به گفتگو در این زمینه بپردازند. نتایج این گفتگوها می تواند چشم انداز مذاکرات آتی با گروه 1+5 را نیز تبیین نماید. پس همگان منتظر اولین دور مذاکرات در دولت دکتر روحانی هستند.

این در حالی است که هم اکنون دو طیف قدرتمد در غرب دو رویکرد کاملا متضادی را در ارتباط با ایران و پرونده هسته ای مورد توجه دارند. یکی از این دو طیف که دیدگاه بسیار منفی و بدبینانه ای نسبت به ایران و گفتگوهای هسته ای دارد خواستار تداوم فشارها و تحریم های سخت و حتی تصویب تحریم های جدید از سوی کنگره امریکا علیه ایران شده و آنرا رویکردی درست و تاثیرگذار می داند که می تواند نتایجی را بدنبال بیاورد. این طیف در بین کشورهای اروپایی هم قاعدتا هواداران جدی دارد و بخصوص مورد توجه اسرائیل و لابی صهیونیست جهانی است. طیف دیگر موضع منعطف تر و معقول تری دارد و خواستار رویکرد تعاملی و دادن فرصتی دیگر به گفتگوهای هسته ای و در دولت آینده دکتر روحانی است. این طیف متعادل افزایش فشار و تصویب تحریم های جدید را مناسب شرایط کنونی تغییریافته نمی داند و آنرا بر خلاف نظر مردم ایران در انتخابات و دادن رای به دکتر روحانی می داند.

در این رابطه اخیرا «کیت الیسون» و «جیم مک دمورت» دو نماینده دموکرات کنگره آمریکا با انتشار یادداشتی در پایگاه خبری «پلیتیکو» تغییر رویکرد در قبال ایران را خواستار شده و نوشته اند : "دیپلماسی تنها و بهترین راه حل برای پایان پرونده هسته ای ایران است. انتخاب روحانی موقعیت خوبی است که آمریکا در سیاست هایش در قبال ایران، بازنگری کند. تعداد زیادی از مقامات امنیت ملی از هر دو حزب آمریکا، از جمله «مایکل هایدن» رئیس سابق سیا، معتقدند ایالات متحده باید با بیشتر کردن اقدامات جهت تعامل دیپلماتیک با ایران، موازنه ای در برابر تحریم های کنونی ایجاد کند. اعمال تحریم های جدید پیش از آنکه روحانی فرصتی برای عمل به وعده هایش داشته باشد، اقدامی اشتباه است."

در ادامه این یاداشت که دیدگاه طیفی از نمایندگان کنگره امریکا و همچنین کشورهای اروپایی را پوشش می دهد آمده : "آمریکا باید از موقعیت به وجود آمده استفاده کرده و روابط دیپلماتیک با تهران را از سر گیرد. اعمال تحریم جدید علیه ایران، تنها تعدی به اکثریت رأی دهندگانی است که اعتدال را به تندروی ترجیح دادند. این اقدام می تواند رئیس جمهور میانه رو در ایران را در همین ابتدای راه با مشکل مواجه کند. پیامی که این تحریم ها به آن ها می دهد این است که مهم نیست شما چه می کنید، در هر صورت ایالات متحده تنها با فشارهای خردکننده به شما پاسخ می دهد. اگر چنین پیامی به تهران برسد، آن ها دیگر هیچ انگیزه ای برای حضور بر سر میز مذاکره نخواهند داشت و در مقابل دلیل بیشتری برای توسعه برنامه هسته ای خود خواهند داشت."

از طرفی یکی از کارکنان عالیرتبه کنگره آمریکا اظهار داشته که کاخ سفید ممکن است از کنگره و به خصوص از سنا که دموکراتها در آن اکثریت را در دست دارند، بخواهد که اگر ایران گام های مصالحه جویانه ای مانند موافقت با درخواست های آژانس اتمی برای بازرسی های سرزده تر را بردارد، قانون تحریم های جدید علیه این کشور را تصویب نکنند. وی افزود: «اگر دولت خواستار کاهش سرعت قطار کنگره است باید گامی محسوس بردارد.»

با توجه به مذاکرات قبلی آژانس با ایران و درخواست های مکرر آژانس در دو سال اخیر برای دسترسی به سایت نظامی پارچین و مخالفت جمهوری اسلامی ایران بااین درخواست بنظر می رسد در گفتگوهای آتی که احیانا قبل از انتشار گزارش فصلی آژانس برگزار می شود، آژانس مجددا این درخواست را مطرح خواهد کرد و پاسخ ایران به آن از اهمیت بسیار کلیدی برخوردار است. گزارش آژانس در سال های اخیر همیشه همراه با نکته های منفی بوده اما لحن گزاش جدید می تواند نقش تعیین کننده ای در ادامه مذاکرات هسته ای با دولت جدید ایران داشته باشد.

بنابر خبر منتشره از سوی رویترز که به نقل از دیپلمات ها نزدیک به پرونده هسته ای ایارن ذکر شده گویا آژانس بین المللی انرژی اتمی در صدد است دور جدیدی از مذاکرات را در ماه اوت با ایران برگزار کند. هرچند تاریخ دقیقی مشخص نشده اما احتمالا این گفت و گوها پس از مراسم تحلیف دکتر روحانی در 13 مرداد خواهد بود.

بنظر می رسد جامعه جهانی منتظر است ببیند تیم جدید هسته ای ایران چه رویکردی را در پیش خواهد گرفت. نتایج حاصل از این نشست بر دیدگاهها و تحلیل های همگان قطعا تاثیر خواهد گذاشت.

در گزارش های قبلی، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی برخی تردید ها را در مورد ماهیت نظامی برنامه های هسته ای ایران مطرح کرده بود. این در حالی است که روحانی وعده شفافیت در فعالیت های هسته ای و تعامل بهتر با جامعه بین المللی را داده است. آخرین دور گفتگوهای ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی در ماه می گذشته در وین برگزار شد که هیچ نتیجه ای به همراه نداشت. این در حالی است که 10 دور مذاکره قبلی آژانس با ایران در 2 سال اخیر بی نتیجه بوده است.

به نظر می رسد با تشکیل دولت یازدهم که در راس آن دکتر روحانی مذاکره کننده سابق هسته ای و شخصیتی شناخته شده برای کشورهای غربی قرار دارد، آژانس بین المللی انرژی اتمی و گروه 1+5، علاقمند هستند زمینه های یک تعامل مثبت و سازنده با دولتی میانه رو که شعار اعتدال، دیپلماسی و مصالحه سر می دهد را مورد بررسی قرار دهند. نتیجه این تعامل هر چه باشد، تاثیری مستقیم بر جهت گیری آمریکا و متحدانش در قبال ایران خواهد داشت. لذا بنظر می رسد اولین دور مذاکرات ایران چه با آژانس بین المللی انرژی اتمی و چه با گروه 1+5 و یا حتی با برخی کشورهای تاثیر گذار این گروه بصورت دوجانبه از اهمیت فوق العاده بالایی برخوردار است. در این راستا حتی اعزام نمایندگانی از جانب دکتر روحانی برای گفتگوها با کشورهای تاثیرگذار فوق یا مقامات آژانس اتمی وین حائز اهمیت زیادی است و می تواند فضا را برای طرفین در دور آتی مذاکرات منعطف تر و شفاف تر کند. دوره ای از مذاکره و دیپلماسی فرارسیده است.

انتشار اولیه: جمعه 21 تیر 1392/ باز انتشار: سه شنبه 25 تیر 1392