نگاه مردد غربی ها به جایگاه رئیس جمهور

دیپلماسی ایرانی: پیروزی دکتر حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، بازتاب گسترده و گاه متنوعی در محافل و رسانه های غربی داشته است. برخی این اتفاق را تحولی مهم در راستای تغییر رفتار ایران ارزیابی کرده اند و گروهی دیگر با ذکر این که رئیس جمهور در ایران اهمیتی ندارد، این تحول را ناچیز می انگارند. این ذهنیت برای آینده روابط خارجی ایران به خصوص در ارتباط با گفتگوهای هسته ای و مسئله تحریم ها بسیار اهمیت دارد. در مورد این ذهنیت به خصوص در میان اروپاییان با دکتر احمد نقیب زاده، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل اروپا گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

فضای بین المللی در مورد ایران پس از پیروزی آقای روحانی را چگونه ارزیابی می کنید؟

درحال حاضر حال وهوای انتظار در مورد امکان یک تحول اساسی در ایران بیشتر از هر وضعیت دیگر به چشم می خورد. علت این امر هم تردیدی است که در مورد میزان قدرت و کارآیی رئیس جمهور در ایران وجود دارد. محافل سیاسی اروپایی به این نتیجه رسیده اند که همه چیز به وسیله مقام رهبری برنامه ریزی می شود و ایشان مهره ها را بر حسب وضعیت آرایش می دهند ولی اینگونه تصور می کنند که ذهنیت ایشان ذهنیتی ثابت و در راستای یک برنامه از پیش تعیین شده قرار دارد که هدفش اسلامگرایی و تقویت رادیکالیسم در برابر غرب است.  درعین حال صبر  و انتظار هم برای تغییرات احتمالی در سیمای آنها مشاهده می شود.

اسرائیل و جناح های تندرو آمریکایی تلاش می کنند که نشان دهند که تغییر ریئس جمهور در ایران تاثیری در سیاست خارجی ایران ندارد. برای خنثی کردن این تلاش ها چه اقداماتی باید صورت گیرد؟

همان طور که گفتم این  ذهنیت در آمریکا و اروپا وجود دارد و اسرائیل هم با تمام توان در تقویت آن می کوشد. زیرا اگر غرب  نسبت به ایران امیدواری پیدا کند، دیگر هیچ یک از برنامه ها و تبلیغات اسرائیل کارآیی نخواهد داشت. متاسفانه پپاره ای از چهره های اپوزیسیون هم در این راستا تلاش می کنند تا مبادا تنش بین ایران و غرب کاهش یابد و موضع مخالفان ایرانی که خواب براندازی می بینند در چشم قدرت های غربی تضعیف شود. به همین دلیل می گردند و از لابلای پرونده ها و سخنان گذشته دکتر روحانی  فرازهایی پیدا می کنند تا ثابت کنند که هیچ فرقی بین رادیکال ها و میانه روها در ایران وجود ندارد. اما بهترین اقدام برای خنثی کردن این تلاشها شروع هرچه سریع تر تغییرات و پیش از همه چند اقدام نمادین مانند آزاد کردن زندانیان سیاسی همراه با سخنان امیدوارکننده رئیس جمهور جدید است.

سابقه و پیشنینه ذهنی اروپاییها از آقای روحانی چگونه است؟

سیاستمداران اروپا به چشم احترام به دکتر روحانی نگاه می کنند و اورا نقطه مقابل احمدی نژاد و کسی می دانند که بیهوده سخن نمی گوید و هیچ حرکت غیر منطقی انجام نمی دهد. اما مطبوعات اروپا ضمن برشمردن ویژگی های شخصیتی دکتر روحانی در لابلای مطالب خود تخم شک هم در مورد توانایی او می کارند. در ضمن فراموش نکنیم که اروپاییها به شخصیت های مذهبی خود احترام زیاد می گذارند و با همین عادت هم از دکتر روحانی به عنوان یک روحانی با احترام یاد می کنند. درست مانند احترامی که به جناب خاتمی قائل بودند.

نگاه اروپاییان به دولت آینده آقای روحانی چیست؟

دولت روحانی را دولتی مدارا و میانه رو می دانند اماهمان طور که گفتم  نوعی شک هم نسبت به کارآیی آن ابراز می دارند. این چیزی است که به وضوح در مطبوعات اروپا مشاهده می شود. در واقع این شک را نسبت به حسن نیت مقام معظم رهبری ابراز می دارند چنانکه گویی معظم له هیچ علاقه ای به حل مسائل بین ایران و غرب ندارند. این هم ظلمی است که طی هشت سال گذشته به ایشان رفته است.

فوری ترین اقدامات آقای روحانی در سیاست خارجی چه باید باشند؟

مهمترین و فوری ترین اقدامات باید در داخل و تغییر رفتار دولت نسبت به مخالفان و معترضان صورت گیرد. این اقدامات باید با سروصدا و به گونه ای چشمگیر صورت گیرد تا تاثیر لازم را بر جای گذارد. برای مثال آزادی زندانیان سیاسی در اولین روزهای انتقال قدرت خیلی موثر است. در واقع غربی ها آموخته اند که سخت گیری و تندروی در داخل مقدمه تندروی در خارج است. از سوی دیگر اعتبار هر دولتی بسته به مقبولیت آن از طرف مردم همان دولت است و کسی که مورد قبول مردم خود نباشد نه از اقتدار برخوردار است و نه تصمیماتش از قوام و قوت. دور کردن افراط گرایان از مراکز تصمیم گیری و به حاشیه راندن کسانی که رانت خود را از شعارهای واهی و تند اخذ می کنند، نشان دهنده عقل گرایی دولت خواهد بود. تحلیل گران مسائل ایران بخوبی می دانند که گروه های متنوع و مختلفی در عرصه سیاست ایران وجود دارند و هرکدام قدرت بیشتری داشته باشند کشور را در جهت اهداف خود هدایت خواهند کرد.

به هر صورت در روزهای اول اقدامات نمادین از اهمیت خاصی برخوردار خواهند بود. مثلا اگر دستور تعطیلی یک سایت کم اهمیت اتمی هم  صادر شود خود معنی مدارا در پرونده هسته ای را خواهد داد. ما در عصری به سر می بریم که بیشتر مراودات در عرصه های نمادین صورت می گیرد و زبان خود مهمترین رکن این عرصه است. کاربست ادبیات جنگ سرد در سی سال گذشته یکی از موانع مهم گفتگو بین ایران و غرب بوده است خصوصا که چنین رویکردی اساسا در بنیان های  فکر و عمل مسولان وجود و حضوری جدی دارد که باید به تدریج اصلاح شود. ما درعصر جهانی شدن زندگی می کنیم و بسیاری از مولفه های اندیشه در باب روابط بین الملل از بیخ و بن دگرگون شده اند. مصادیق قدرت دیگر در سلاحهای مخوف و مخرب جستجو نمی شود و معنای استقلال و حاکمیت ملی هم دگرگون شده است. اینکه فکر کنیم کسی یا کسانی پیوسته در حال توطئه علیه ما هستند حتی اگر واقعیت هم داشته باشد بیان آن با فرهیختگی هم آوا نیست.

 در نهایت برای اینکه رئیس جمهور جدید بتواند نقشهای ضروری را ایفا کند باید مجموعه نظام از وی حمایت کند. همانطور که خود ایشان هم در یکی از سخنان خود گفت در بعضی امور همکاری سه قوه و تایید رهبری ضروری است. اساسا به نظر من زمان آن فرا رسیده که رئیس جمهور از سیمای یک تدارکاتچی به نماد اراده ملی و مظهر خرد سیاسی نظام و زبان گویای مردم خود  تغییر کاربری دهد (البته با پرداخت جریمه به شهرداری). در یک کلام هنر حکومت ورزی که آشکارا از میان دولتمردان ما رخت بربسته است باید رجعتی چشمگیر داشته باشد. شاید پراکندگی دستگاههای اجرایی زمینه ساز چنین فقدانی بوده است وگرنه هنر نزد ایرانیان کم نیست.                              

برخی انتظار دارند که بالافاصله پس از شروع به کار دولت آینده تحریم ها بر داشته شوند. این انتنظار تا چه اندازه منطقی است؟

این انتظار منطقی نیست ولی ما می دانیم که دست کم 30% مشکلات و مسائل در ایران افواهی و روانی است و همین میزان می تواند امیدواری لازم را بوجود آورد تا دولت برای گام های بعدی وقت پیدا کند. مثلا صرف اعلام نامزدی آقای رفسنجانی  کاهش در درصدی قیمت ارز را به دنبال داشت. همین الآن هم قیمت مسکن و پاره ای از اقلام کاهش یافته است. به هر صورت مردم باید احساس کنند که مسئله در جهت حل به پیش می رود و نه در جهت وخیمتر شدن اوضاع.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: یکشنبه 16 تیر 1392/ باز انتشار: جمعه 21 تیر 1392