ترکیه بر سر دوراهی ایران و امریکا

دیپلماسی ایرانی: گرچه خبر اولتیماتوم دادن اوباما به اردوغان مبنی بر توقف گسترش روابط این کشور با ایران و رفع کدورت با اسرائیل، هم توسط منابع ترک و هم به وسیله امریکایی‌ها تکذیب شد، اما کمتر کسی می‌تواند باور ‌کند که ترکیه این روزها فشاری را از طرف امریکا و اسرائیل احساس نمی‌کند.

ترکیه بعد از امضای بیانیه تهران به همراه برزیل برای مبادله سوخت هسته‌ای و رای منفی به قطعنامه 1929 علیه ایران به شدت از طرف متحدان غربی‌اش مورد غضب قرار گرفته ‌است. البته ترکیه هم دل خوشی از اسرائیل و امریکا ندارد. علت ناراحتی ترکیه واضح است: حمله اسرائیل به کاروان آزادی که حامل کمک‌های بشردوستانه به مردم غزه بود و کشته شدن نه ترک در جریان این حادثه.

بعد از امضای بیانیه تهران بود که حمله اسرائیل به کشتی حامل کمک‌های انسان‌‌دوستانه ترک‌ها به غزه رخ داد و در پی این اتفاق روابط آنکارا ـ تل‌آویو به شدت تیره شد. این اقدام اسرائیل موجب شد ترکیه سفیر خود را در اسرائیل احضار کند و روابط ترکیه و اسرائیل متشنج شود. تیرگی در روابط اسرائیل و ترکیه با رای منفی ترکیه به قطعنامه 1929 علیه ایران همزمان شد که این رای منفی موجبات دلخوری امریکا را هم فراهم آورد.

این روزها با توجه به نزدیک شدن زمان مذاکرات 1+5 و ایران درباره مسئله هسته‌ای به نظر می‌رسد فشارها بر ترکیه برای کمرنگ کردن رابطه این کشور با ایران از طرف امریکا و اسرائیل افزایش یافته است. خبرهای مربوط به فشار بر ترکیه از طرف امریکا بیشتر غیررسمی است و بعد از طرح شدن در رسانه‌ها با تکذیب طرفین مواجه می‌شود. امریکا تنها برای بهبود روابط آنکارا ـ تل‌آویو بر ترکیه به طور رسمی و علنی فشار می‌آورد که این البته فشار کمی نیست.

اما داستان فشارها بر ترکیه از طرف اسرائیل متفاوت است. گرچه مسئله محاصره نوار غزه و نزدیک شدن کاروان آزادی به سواحل غزه به نظر دلیل حمله اسرائیل به این کشتی‌ها بود اما بسیاری از تحلیل‌گران این اقدام اسرائیل را هم با توجه به شرایط زمانی (قبل از صدور قطعنامه علیه ایران) در راستای سیاست اسرائیل مبنی بر فشار بر ترکیه برای قطع حمایت از ایران ارزیابی می‌کنند. به هر حال فشار اسرائیل به ترکیه که از زمان حمله به کاروان آزادی شروع شده‌ است، همچنان ادامه دارد و با نزدیک شدن به زمان مذاکرات 1+5 و ایران هم شدت یافته است.

سفر نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به یونان، رقیب منطقه‌ای ترکیه و کشوری که اختلافات تاریخی با ترکیه دارد، نشان می‌دهد که اسرائیل قصد دارد با ارتقای همکاری‌ها با یونان، آنکارا را برای بهبود روابط با تل‌آویو ترغیب کند. از طرفی، روز گذشته فردی در اقدامی مشکوک به سفارت ترکیه در اسرائیل حمله کرده و دو نفر را در این سفارت گروگان گرفته است. این اقدام گرچه ممکن است پیرو برنامه‌ریزی معینی از طرف اسرائیل نبوده باشد اما می‌تواند بیانگر این مسئله باشد که در سایه تنش در روابط آنکارا ـ تل‌آویو، امنیت تبعه‌های ترکیه به خطر افتاده است. بحث احتمال رابطه پ ک ک ترکیه با اسرائیل هم، عاملی است که موجب نگرانی مقامات ترک می‌شود.

گرچه ترکیه تاکنون با تاکید بر روابط استراتژیک با امریکا، جانب ایران را فرو نگذاشته است و با سیاستی ظریف در کنار دو طرف متخاصم ایستاده است، اما باید دید در روزهای آینده و احتمالا افزایش فشارها بر این کشور و همچنین رویکرد ایران نسبت به مسئله هسته‌ای، ترکیه چه سیاستی را برای برخورد با متحد استراتژیک خود یعنی امریکا و همسایه مهمش یعنی ایران انتخاب خواهد کرد؟