نگاهی به دیدار وزیر امورخارجه آمریکا از جمهوری آذربایجان
هیلاری کلینتون در چارچوب سفر خود به اروپای شرقی و قفقاز جنوبی، شب گذشته (شنبه 12/4/89) پس از دیدار از اوکراین و لهستان وارد باکو پایتخت جمهوری آذربایجان شد و در فرودگاه بین‌المللی حیدر علیف مورد استقبال المار محمد یارف همتای آذربایجانی خود قرار گرفت. وی پس از دیدار و مذاکره با الهام علیف رئیس جمهور و همتای آذری خود و نمایندگانی از نهادی غیر حکومتی جوانان و نثار تاج گل بر مزار شهدا و سرباز گمنام و همچنین شرکت در یک کنفرانس مطبوعاتی در فرودگاه باکو، عصر امروز این کشور را به مقصد ایروان پایتخت ارمنستان ترک نمود. کلینتون مقصد نهائی سفر خودرا تفلیس پایخت گرجستان در نظر گرفته است.
اهم اظهارات وزیر امورخارجه آمریکا در دیدار با مقامات آذری ،نمایندگان تشکل های غیر حکومتی جوانان و کننفرانس مطبوعاتی:
بحران قره باغ
- ضمن اظهار اینکه روند حل مناقشه در مرحله سخت خود قرار دارد گفت: برای پیدا شدن راه‌حل مناقشه قره باغ امیدوار است، وی با تاکید براینکه زمان حل این مناقشه فرا رسیده است، اصول حل بحران مذکور را به شرح ذیل اعلام نمود:
- ضرورت حل صلح‌آمیز بحران و عدم توسل به زور
- حفظ تمامیت ارضی و برخورداری مردم از حق تعیین سرنوشت
- تاکید بر برداشتن گامهای جدی از سوی دو طرف
- تاکید براینکه ملت‌های آذربایجان و ارمنستان باید در شرایط صلح و امنیت زندگی کنند.
- تاکید بر اینکه حل مناقشه قره باغ منجر به شکوفائی و تقویت ثبات منطقه خواهد شد.
- ارزیابی مثبت از دیدار اخیر روسای جمهور آذربایجان، ارمنستان و روسیه در سن پترزبورگ روسیه در خصوص بحران قره باغ
- اشاره به فعالیتهای زیاد وحصول پیشرفت در روند حل مناقشه قره باغ توسط گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و عدم ایجاد جهش در روند حل بحران و تاکید بر اینکه آمریکا می‌خواهد این جهش را مشاهده کند.
- اعلام آمادگی مجدد به منظور استمرار تلاش‌ها و کمک آمریکا به حل مناقشه قره باغ و تاکید بر اینکه حل نهائی بحران به توانائی اتخاذ تصمیم از سوی رهبران دو کشور بستگی دارد.
- ابراز تاسف از تبادل آتش در خطوط تماس در مناطق جنگی و کشته شدن سربازان (که ظاهرا در آتش بس به سر می‌برند) و تاکید بر تداوم کمک‌های انساندوستانه آمریکا به کسانی که در این درگیری‌ها دچار خسارت می‌شوند.
- تاکید بر اینکه به نماینده آمریکا در گروه مینسک دستور داده است تا در خصوص اعاده سرباز کشته شده آذری توط ارمنستان به آذربایجان تلاش نماید.
مناسبات دوجانبه
مناسبات ضروری و محکم و عمیقی میان دو کشور در زمینه‌های مختلف از جمله تجارت و تحصیل و... وجود دارد.
اصلاحات در زمینه اقتصاد و انرژی از روند بهتری برخوردار بوده و فضای تجارت در این کشور بهبود یافته است.
- در مورد الغای ماده 907 دولت اوباما نظر مثبت دارد اما تصمیم نهائی با کنگره آمریکاست.
- این نخستین سفر من به آذربایجان است، اما سفر آخر نخواهد بود. ما به فکر استمرار گفتگوها با آذربایجان هستیم.
دمو کراسی و انتخابات
در آذربایجان دموکراسی پیشرفت کرده اما در مقایسه با سایر کشورهای مستقل و آزاد مشکلاتی در این زمینه وجودارد.
از انتخابات آتی پارلمانی در آذربایجان (ماه نوامبر سالجاری ) حمایت می‌کنیم و آماده همکاری در این خصوص هستیم.
- وظیفه من کمک به توسعه دموکراسی، آزادی و فعال شدن جوانان است. تکنو لوژی‌های امروز در حال تغییرند اما آمریکا تصور می‌کند که آزادی بیان تغییرناپذیر و تامین شدنی است. در این زمینه آذربایجان پیشرفت جدی نموده است اما هنوز کارهای انجام نشدنی(ناتمام ) زیادی مانده است که باید انجام شود.
- دموکراسی تنها آزادی انتخابات نیست بلکه آزادی فعالیت نهادهای حقوقی و احزاب نیز ضروریست. آمریکا در این زمینه هم آماده کمک به آذربایجان است.
من به توانمندی‌های آذربایجان بسیار خوش‌بین هستم. آذربایجان دارای تاریخی فوق‌العاده و منابع عظیم است و اینها شرایط لازم را برای توسعه هرچه بیشتر این کشور فراهم نموده است.
آمریکا آماده کمک به دولت و ملت آذربایجان برای شکوفائی دولتی دموکراتیک، مستقل و برخوردار از حاکمیت ملی است.
مبارزه با تروریسم
- نیروهای نظامی آذربایجان و آمریکا دوشادوش یکدیگر در کوزوو، افغانستان وعراق همکاری می‌کنند. ما به تعمیق هر چه بیشتر روابط دو کشور می‌اندیشیم. من آذربایجان را کشوری با توانمندی‌های بزرگ می‌بینم.
ملاحظات:
- الهام علی‌اف؛ رئیس جمهوری آذربایجان در کنفرانسی مطبوعاتی با حضور هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه امریکا اعلام کرد: ما انتظار داریم که دولت امریکا برای حل و فصل مناقشه باکو و ایروان بر سر منطقه جدایی طلب قره باغ با دو کشور و دیگر طرف‌هایی که برای حل این مسئله تلاش می‌کنند، همکاری نماید. وی گفت: مسئله قره باغ برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که اختلاف بر سر این مسئله مهمترین تهدید برای امنیت منطقه به شمار می‌رود. علیف افزود: ماخواستار آن هستیم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای مناقشه قره باغ یک راه حل مبتنی بر قوانین بین‌المللی پیدا شود. رئیس جمهور آذربایجان اضافه کرد: مردم کشور ما از این مناقشه و پیامدهای ان رنج می‌برند.
هیلاری کلینتن در واکنش به سخنان الهام علیف گفت: مشکلاتی که شما از آن رنج می‌برید برای ما نیز حائز اهمیت است.
- نمايندگان گروه "مينسک " سازمان امنيت و همکارى اروپا در شرایطی روز شنبه (12/4/89) درايروان پايتخت ارمنستان نشست برگزار کردند که ظرف دو هفته اخیر،تنش ها پيرامون اين منطقه به شدت افزايش يافته است. نمايندگان روسيه، آمريکا و فرانسه (روسای گروه مينسک) در اين ديدار روند حل و فصل مسئله قره باغ را مورد بحث قرار دادند. آنها همچنین با رئیس جمهور خودخوانده قره باغ نیز در خانکندی مرکز قره باغ دیدار و گفتگو نمودند.
- روسای گروه مینسک قراربود 14تیر عازم باکو شوند اما به دلیل سفر وزیر خارجه آمریکا به باکو در روز یکشنبه و به منظور دیدار با وی یک روز زودتر از موعد مقرر وارد باکو شدند. برنارد فاسیه رئیس فرانسوی، ایگور پوپوف رئیس روسی و رابرت براکه رئیس آمریکائی گروه مینسک قرار است با رئیس جمهور و وزرای امور خارجه و دفاع آذربایجان دیدار و گفتگو نمایند.
- روسای گروه مینسک با توجه به برگزاری نشست قریب الوقوع وزرای امورخارجه سازمان امنیت وهمکاری اروپا در آلماتی قزاقستان( 16 و17 جولای سالجاری ) در ایروان و باکو در خصوص کم وکیف مذاکرات وزرای خارجه آذربایجان و ارمنستان در زمینه مناقشه قره باغ که قراراست درحاشیه اجلاس مذکور و با مشارکت آنان برگزار شود بحث وتبادل نظر کرده‌اند.
- روساى جمهورى روسيه، فرانسه و آمريکا در اجلاس اخير سران گروه‌های هشت و بیست کشور در کانادا از رهبران ارمنستان و آذربايجان خواستند، در زمينه پذيرفتن اصول حل و فصل مناقشه قره باغ به منظور تنظيم موافقتنامه صلح ميان دو کشور تلاش کنند.
- رهبران گروه‌هاى مسلح قره باغ اعلام کرده‌اند در صورت آغاز جنگ، خط لوله نفت باکو- تفليس-ارض روم و خط لوله گاز باکو-تفليس- جيحان را که از نزديکى منطقه قره باغ عبور مى‌کند، مورد حمله قرار خواهند داد.
- قره باغ در سال 1988 به صورت يکجانبه از آذربايجان اعلام استقلال کرده و اين مسئله منجر به مناقشه خونينی شده که بر اثر آن شمار زيادى از نيروهاى ارمنستان و آذربايجان کشته شدند و اين منطقه و هفت استان همجوار آن در کنترل جدايى طلبان قره باغ قرار دارد.
- در آستانه سفر هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه امریکا به باکو، اقدام کنگره امریکا در تخصیص کمک مالی بلاعوض به جدایی طلبان قره باغ برای سال 2011 موجب اعتراض تشکل‌ها و شخصیتهای سیاسی جمهوری آذربایجان شد.
- سازمان آزادی‌بخش قره باغ (قات) با انتشار بیانیه‌ای این اقدام امریکا را حمایت ازتجزیه‌طلبی و نشان دهنده دروغ بودن شعارهای واشنگتن برای مقابله با تروریسم خواند. در بیانیه سازمان آزادی‌بخش قره باغ آمده است امریکا با اینگونه اقدامات به دنبال وادار ساختن باکو به پذیرش طرح صلح ننگین درباره قره باغ است. قات با درخواست از مقامات جمهوری آذربایجان برای خودداری از دیدار با هیلاری کلینتون خواهان برکناری امریکا از جمع روسای گروه مینسک برای حل مناقشه قره باغ شد.
آیدین میرزاده از نمایندگان حزب حاکم ینی آذربایجان در پارلمان این کشور نیز گفت امریکا عمدا از جدایی طلبان قره باغ حمایت می‌کند. وی با طرح این سوال که آیا امریکا نمی‌داند که با این روش احیای تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان ممکن نخواهد بود؟ از مقامات باکو خواست به هیلاری کلینتون در این خصوص تذکر دهند.
- راسیم آقایف از کارشناسان سیاسی نیز با اشاره به سابقه سیاست‌های امریکا و انگلیس در حمایت از ارامنه، افزود حمایت محافل صهیونیستی امریکا از قره باغ و تخصیص کمک مالی به جدایی طلبان تعجب آور نیست. در ادامه سیاست‌های حمایتی امریکا از قره باغ، کنگره امریکا اخیرا کمک ده میلیون دلاری بلاعوض به جدایی طلبان قره باغ برای سال 2011 را تصویب کرد.
- نوروز محمداف رئیس بخش روابط بین‌الملل نهاد ریاست جمهوری آذربایجان طی مصاحبه‌ای با شبکه آ.ان.اس آذربایجان پیش از ورود کلینتن به باکو ودر واکنش به تخصیص کمک مالی آمریکا به ارامنه قره باغ گفته بود بهتر است واشنگتن مسائل را ( در خصوص مناقشه قره باغ ) دقیق‌تر مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد.
- کنگره امریکا سال گذشته نیز برای سال جاری میلادی کمک هشت میلیون دلاری به قره باغ اختصاص و همزمان کمک‌های مالی بلاعوض به جمهوری آذربایجان را ( به استناد ماده 907 کنگره) متوقف کرد.
اقدام اخیر کنگره امریکا در شرایطی است که جمهوری آذربایجان پیش از این به حمایت‌های امریکا از جدایی طلبان قره باغ اعتراض کرده است که با بی‌اعتنایی واشنگتن همراه بوده است.
اختصاص کمک مالی برای جدایی طلبان قره باغ از سوی کنگره امریکا چند روز قبل از سفر وزیر خارجه آمریکا به باکو قابل تامل بوده و حاکی از ارسال پیامی از سوی این کشور به آذربایجان می‌تواند تلقی شود.
- همزمان با حضور وزیر خارجه امریکا درباکو دیوید هریس رئیس کیته یهودیان آمریکا نیز در این کشور به سر می‌برد. وی برخلاف هیلاری کلینتن که از محل دفن حیدر علیف در محل موسوم به فخری خیابان (محل دفن شخصیتهای سیاسی، فرهنگی مشهور آذربایجان) بازدید نکرد، به این مکان رفته و تاج گلی بر مزار حیدر علیف نثار کرد.
- یکروز پیش از ورود هیلاری کلینتن به باکو، رئیس جمهور آذربایجان با ارسال پیامی به همتای آمریکائی خود ضمن تبریک فرا رسیدن روز ملی این کشور (روز استقلال ) توسعه، تحکیم و تعمیق روابط دو کشور در ابعاد دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی به ویژه در زمینه تامین امنیت انرژی، تهدیدها وهشدارهای جهانی، تقویت ثبات منطقه‌ای مبارزه علیه تروریسم را از زمینه‌های موفقیت‌آمیز همکاری‌های دو کشور دانسته و بر استمرار این روابط بر پایه تداوم وتحکیم دوستی فی مابین تاکید کرده بود. الهام علیف همچنین در این پیام با اشاره به اینکه خدشه به تمامیت ارضی کشورش دردناک‌ترین مشکل ملت آذربایجان است، خواستار کمک آمریکا به عنوان یکی از روسای گروه مینسک در حل سریع صلح آمیز و عادلانه مناقشه قره باغ و آزادسازی اراضی اشغالی این کشور براساس قواعد شناخته شده بین‌المللی وحفظ تمامیت اراضی آذربایجان شده بود.
- المار حمد یارف در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آمریکائیش در فرودگاه باکو ضمن اشاره به پیشرفتهای آذربایجان در زمینه دموکراسی از گامهای مهمی که این کشور در زمینه تقویت ثبات و اصلاحات و توسعه کشور برداشته سخن گفت. وی همچنین با تاکید بر نقش مهم امریکا در تامین امنیت جهانی و محیط بین‌الملل، آمریکا را نمود قدرت و صلح و ثبات جهانی قلمداد کرد.
- از فضای حاکم بر سفر کلینتون و سخنان مطرح شده از سوی وی و مطالب مندرج در رسانه‌های آذربایجان و عدم انتشار محتوای مذاکرات وزیر خارجه آمریکا با رئیس جمهور آذربایجان و عدم طرح مسائل تنش‌زا و حساس در خصوص مسائل منطقه و ایران، چنین می‌توان احتمال داد که مذاکرات پشت درهای بسته مقامهای دو کشور شامل مسائل مربوط به ایران به ویژه موضوع تحریم‌های جدید شورای امنیت سازمان ملل و کنگره آمریکا علیه ایران ومسائل مربوط به قره باغ، اوضاع گرجستان، همکاری باکو-مسکو، وضعیت پایگاه راداری قبله در آذربایجان که تحت اجاره روسیه بوده و محتملا به صورت مشترک با واشنگتن مورد استفاده قرار دارد، مسائل دریای خزر، انتقال انرژی از آذربایجان، مناسبات باکو–آنکارا، انتخابات آتی مجلس ملی در آذربایجان و وضعیت زندانیان سیاسی آذربایجان و فعالیتهای مخالفان دولت باکو از محورهای مهم مذاکرات هیلاری کلینتن والهام علیف بوده است.
- تا لحظه تهیه این گزارش، خبری درخصوص دیدار وزیر خارجه آمریکا با رهبران احزاب مخالف دولت از جمله جبهه خلق، مساوات، دموکرات و... منتشر نشده است. قبل از سفر کلینتون به باکو خبری در خصوص دیدار وی با نمایندگان احزاب مخالف دولت در برخی از رسانه‌ها منتشر شده بود. به نظر می‌رسد این دیدار با مخالفت دولت باکو مواجه شده و دیدار وزیر خارجه آمریکا با نمایندگان تشکل‌های جوانان از قبیل دالقا (یعنی موج )، کلوپ جوانان وایرلی (یعنی رو به جلو رفتن )و... جایگزین دیدار وی با نمایندگان احزاب مخالف شده است. سخنان کلینتون در دیدار با جوانان در خصوص مسائل مربوط به دموکراسی و انتخابا ت آتی پارلمانی در آذربایجان این احتمال را تقویت می‌کند.
- همزمان با دیدار کلینتون از باکو عده‌ای از مخالفان دولت آذربایجان تلاش کردند تا با تجمع در مسیر تردد وی، نظر وزیر خارجه آمریکا را به خود جلب کنند که با مخالفت نیروهای پلیس آذربایجان مواجه شده و موفق به انجام آن نشدند. علیرغم اینکه به احتمال زیاد کلینتون از این حادثه توسط عوامل خود در سفارت این کشور درباکو مطلع بود واکنشی ازخود نشان نداد.
- عضو آمريکايى گروه مينسک سازمان امنيت و همکارى اروپا مدعى شد اعضاى اين گروه هيچ اختلافى با يکديگر نداشته و موضعى واحد درباره حل مناقشه قره‌باغ دارند. "رابرت براتکه "، عضو آمريکايى گروه مينسک سازمان امنيت و همکارى اروپا، اظهار داشت بين کشورهاى ميانجى عضو گروه مينسک موضع واحدى در زمينه مسئله حل و فصل مناقشه ناگورنو- قره‌باغ وجود دارد. رابرت براتکه در اين باره گفت: روش واحدى در رابطه با اين مسئله بين کشورهاى عضو گروه مينسک سازمان امنيت و همکارى اروپا وجود دارد. بين ما هيچگونه اختلافى، از جمله اختلاف عقيده وجود ندارد. همکارى‌هاى تنگاتنگى بين ما برقرار است.
وزیر خارجه‌آمریکا در پایتخت ارمنستان تاکید کرد: «بازگشت به خشونت پذیرفتنی نیست. وی افزود: «رفع منازعه قره‌باغ تنها ضامن آینده‌ای مطمئن و صلح‌آمیز است.
«ادوارد نعلبندیان»، وزیر خارجه‌جمهوری ارمنستان نيز در ديدار با کلينتون وعده داد که ارمنستان برای دستیابی به صلح، به مذاکرات خود با جمهوری آذربایجان ادامه خواهد داد.
آذربایجان پیش از اين ایالات متحده آمريکا را متهم کرده بود که در مناقشه بر سر قره‌باغ، موضعی بی‌طرفانه ندارد.
- رابرت گیتس، وزیر دفاع آمریکا در اواسط خرداد ماه سال جاری طی سفری به باکو ضمن دیدار با مقامات آذری از سفر کلینتون به آذربایجان خبر داده بود. برخی معتقدند وی در این سفر نتوانسته بود بدبینی ایجاد شده از سوی آذربایجان را نسبت به مواضع آمریکا در قبال قره باغ از میان ببرد. با توجه به اظهارات وزیر خارجه آمریکا در باکو به نظر نمی‌رسد وی توانسته باشد در از میان برداشتن این بدبینی موفقیت قابل توجهی کسب نموده باشد.
- برخی ناظران سیاسی معتقدند که سفر وزیر خارجه آمریکا به جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی، برای جلب اعتماد بیشتر این کشورها به سیاست‌های آمریکا صورت می‌گیرد. به‌گفته برخی از تحليل‌گران این سفر حاوی پیامی روشن است: از نزدیکی آمریکا به روسیه نترسید.
نظریه :
با نگرش به اخبار مربوط به سفر وزیر خارجه آمریکا به آذربایجان ومحتوای اعلام شده از مذاکرات وی با مقامات آذری به نظر می‌رسد:
-در نشست قریب الوقوع وزرای خارجه سازمان امنیت و همکاری اروپا در آلماتی قزاقستان و دیدار و مذاکره وزرای خارجه آذربایجان وارمنستان در حاسیه این نشست با مشارکت گروه مینسک در خصوص حل بحران قره باغ ( که احتمالا پیرامون طرح بازبینی شده مادرید صورت خواهد گرفت) نتیجه قابل توجهی حاصل نگردد. با توجه به نوع و جنس موضع‌گیری‌های وزیر خارجه آمریکا نه تنها این پیش‌بینی به احتمال زیاد صحیح خواهد بود، بلکه چشم انداز مثبتی که برای آینده نزدیک بتوان تصور نمود دراین خصوص مشاهده نمی‌شود. کمک نقدی واشنگتن به ارامنه قره باغ و عدم کمکش به باکو و تاکید بر ضرورت تعیین سرنوشت قره باغ توسط ساکنان این منطقه چشم انداز مثبتی را که به نفع آذربایجان باشد نشان نمی‌دهد.
طرح تکراری برخی موضوعات قدیمی مانند حضور نیروهای بین‌المللی در محور قره باغ- ارمنستان ( شهر لاچین ) و نیز در میانه خطوط تماس نیروهای نظامی دوکشور درگیر و آزادسازی مرحله‌ای شهرهای اشغالی آذربایجان به استناد طرح تجدید نظر شده موسوم به طرح مادرید که از سوی گروه مینسک تدوین گردیده و عدم پاسخ طرف ارمنی به این طرح علیرغم اعلام امادگی طرف آذری و برخی عوامل دیگر که به صورت مستقیم وغیر مستقیم در این بحران تاثیرگذار است از اهم عواملی است که سبب می‌شود تا چشم‌انداز حل بحران را نتوان امیدوار کننده و مثبت ارزیابی نمود.
- در بعد داخلی بسیار بعید به نظر می‌رسد که آمریکا بخواهد و بتواند از مخالفین دولت آذربایجان حمایت نماید. احزاب مخالف دولت باکو پس از سفر وزیر خارجه آمریکا به آذربایجان بیش از گذشته دچار سرخوردگی شده و از میزان امیدواریشان به واشنگتن بیش از پیش کاسته خواهد شد. آمریکا همواره به منافع ملی خود اولویت قائل بوده و دموکراتیزه کردن کشورها را ابزاری برای نیل به آن می‌داند و در کشورهائی که منافعش تامین باشد اساسا موضوع دموکراسی صرفا ابزاری بیش نیست. به تعبیر دیگر دموکراسی باید به نفع آمریکا باشد، اگرنه حتی کشور دموکراتیک هم باشد مورد پسند و حمایت آمریکا نخواهد بود.
- و بالاخره می‌توان در مجموع سفر رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا به آذربایجان هرچند که از حیث حل بحران قره باغ ( ان هم به نفع آذربایجان ) به احتمال زیاد نتیجه‌ای نخواهد داشت. اما با توجه به شرایط موجود در منطقه و مشغولیت‌های آمریکا در عراق، افعانستان، پاکستان، خاورمیانه و مسائل مربوط به ایران، این سفر را می‌تواند در برخی ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی به نفع آذربایجان ارزیابی نمود.
*در تهیه این گزارش از اخبار مندج در سایت خبرگزاری آپا ( جمهوری آذربایجان ) که بزبان آذری می‌باشد و همچنین از مطالب مندج در سایت ایراس ،خبرگزاریهای ایلنا ،ایرنا و برخی سایتهای دیگر بهره برداری شده است.
نظر شما :