ضرورت هوشیاری سیاست خارجی ایران در قبال افغانستان

ایران و افغانستان از دیرباز روابط گسترده و محکمی با یکدیگر داشتند. این روابط هرچند در سالهای مختلف با فراز و فرودهایی همراه بوده است، اما پیوسته در جریان بوده و قطع نشده است. تنها مقطعی که روابط ایران و همسایه شرقی اش یعنی افغانستان به تیرگی گرایید، دوران تسلط طالبان بود که چند دیپلمات و یک خبرنگار ایرانی در مزار شریف به دست طالبان به قتل رسیدند.

پس از سقوط طالبان و استقرار دولت در این کشور افغانستان بارها تلاش کرد تا تیرگی موجود در روابط با ایران را که حاصل دوران طالبان بود به شفافیت تبدیل کند و ایران نیز در یک برنامه بلند مدت، افغانستان را فرصت مناسبی برای تقویت قدرت منطقه ای خود و همچنین بازار بزرگی برای محصولاتش در نظر گرفت.

با روی کار آمدن حامد کرزای و در دست گرفتن قدرت اجرایی در افغانستان توسط او و همچنین نزدیکی اش به ایران برای بهره مندی از فرصت‌های سرمایه گذاری اقتصادی این کشور، رفته رفته حضور ایران در صحنه معادلات سیاسی و همچنین اقتصادی افغانستان را پررنگ تر کرده است. از سوی دیگر آمریکا نیز می کوشد تا فرصت حضور در افغانستان را از دست ندهد و به همین دلیل هر از چند گاهی با طرح اتهاماتی علیه ایران سعی می کند نگرانی حمایت ایران از طالبان افغانستان را جدی تر نشان دهد.

ایران هراسی در افغانستان

بسیاری از تحلیلگران معتقدند که تاثیرگذاری و نفوذ ایران در معادلات سیاسی افغانستان پروسه ای رو به افزایش است که نشانه های آن را می توان در جای جای سیاست داخلی افغانستان مشاهده کرد. آن زمان که گفته می شد 18 وزیر کابینه دوم کرزای طرفدار ایران بودند و به همین دلیل رای اعتماد کسب نکردند و زمانی که انتقاد به حضور ایران در افغانستان جدی تر از گذشته مطرح شد و اکنون که شاهد برگزاری دو تظاهرات ضد ایرانی در برابر سفارت ایران در کابل بودیم می توان به این جمع بندی رسید که پروسه ایران هراسی و ضدیت با نقش و نفوذ ایران در منطقه به افغانستان نیز رسیده است. این شرایط نشان دهنده این است که وضعیت ایران در افغانستان در حال تبدیل شدن به یک بحران جدی است و مسوولان سیاست خارجی ایران باید در این زمینه در صدد چاره اندیشی باشند.

این در حالی است که آمریکا و پاکستان در باره حضور ایران در افغانستان سیاست دیگری را در پیش گرفته اند. آمریکایی ها معتقدند ایران پشتوانه طالبان علیه منافع ایالات متحده در منطقه است. در مقابل این فرآیند ضد ایرانی رو به افزایش و تلاشهای تاثیرگذار آمریکا در این خصوص شاهدیم که تهران همواره بر روابط دوستانه با کابل و اسلام آباد تاکید دارد و در مورد اعتراضات اخیر افغانها مقابل سفارت ایران در کابل سکوتی سوال برانگیز را در پیش گرفته است.

اعتراض ایران

پس از تظاهرات در کابل، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با احضار کاردار سفارت افغانستان در تهران، نسبت به "تحرکات مشکوک" علیه ایران در افغانستان رسما اعتراض کرد. مدیرکل آسیای غربی این وزارتخانه در ملاقات با کاردار سفارت افغانستان، تحرکات اخیر علیه ایران در افغانستان را "مشکوک" دانست و نسبت به اظهارات غیر سازنده برخی مسئولان افغان که استناد به اخبار برخی منابع خبری صورت گرفته است، ابراز نگرانی کرد.

این در حالی است که مجلس نمایندگان افغانستان وزیر خارجه این کشور را برای توضیح گزارشهایی مبنی بر اعدام چند نفر از مهاجران افغان در ایران، فراخوانده است.

از سوی دیگر، رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تظاهرات علیه ایران در افغانستان را حاصل توطئه حامیان یک گروه مخالف دولت معرفی کرده و علیه اقدامات برخی رسانه های افغان هشدار داده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه ایران گفت که مقامات افغان معتقدند فشارهایی برای مخدوش ساختن روابط خوب تهران و کابل در حال انجام است.

وی گفت: معلوم است تحرکاتی توسط افرادی که مایل به رابطه خوب ایران و کشورهای همسایه ای چون افغانستان نیستند در حال طرح ریزی است.

سخنگوی وزارت خارجه ایران در این مورد اظهار داشت که برخی از کشورهای فرا منطقه ای به دنبال شکست هایی که در منطقه متحمل شده اند دست به جوسازی و غبارآلود کردن فضا زدند که در این رابطه، دو کشور باید با هوشیاری از تحقق این تلاش ها جلوگیری کنند.

مهمانپرست از کشورهای خاصی به عنوان عاملان مخدوش کردن روابط ایران و افغانستان و دست داشتن در تظاهرات اعتراضی در برابر سفارت ایران در کابل نام نبرد اما این تظاهرات را به بازداشت رهبر گروه جندالله، از گروه های مخالف جمهوری اسلامی، مرتبط دانست.

جا دارد که مسوولان سیاست خارجی ایران با تدابیری موثر، هوشیاری بیشتر در تنظیم سیاست خارجی در برابر افغانستان را ضروری بدانند.