سردى روابط ترکیه و امریکا به گرمی منتهی شد
سفر باراک اوباما، رییس جمهور امریکا به ترکیه از مهمترین و خاصترین سفرهایی است که وی در اولین دور از سفرهای خارجی خود انجام دادهاست. ترکیه به عنوان کشوری مسلمان در گذرگاه بین شرق و غرب قرار گرفته است و در سالهای اخیر دیپلماسی فعالی را نیز با توجه به درگیریهای منطقهای در برنامه دارد. دکتر هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بینالملل، در گفتوگو با دیپلماسی ایرانی زوایای گوناگون این سفر را مورد بررسی قرار داده است.
سفر باراک اوباما به ترکیه را چگونه ارزیابی میکنید؟
ترکیه یکی از اعضای شورای اروپاست. همچنین عضو ناتو و سازمان همکاری و امنیت اروپا هم هست. بنابراین در بسیاری از نهادها اروپایی عضویت دارد و در نهایت داوطلب ورود به اتحادیه اروپا نیز هست. بنابراین پیش از این ترکیه با رییسجمهور امریکا در اجلاسهای ناتو حضور و مشارکت داشته است. منتها سفر اوباما به ترکیه با توجه به برودتی که در روابط ترکیه و امریکا هنگام عملیات نظامی علیه عراق و در مورد مسئله کردهای شمال عراق به به دلیل اینکه امریکا ترکیه را از اقدامات نظامی گسترده برحذر میکرد، به وجود آمده بود، انجام شد. این سفر سبب شد که آن برودت و سردی روابط به گرمی منتهی بشود. امریکا از ورود ترکیه به اتحادیه اروپا پشتیبانی کرد و درخواستهای ترکیه هم مبنی بر جایگاه رفیعتر ژنرالهای ترکیه در ساختار ناتو داشته باشند، نوید داده شد. به دیگر سخن نقش ترکیه به عنوان کشوری که بین شرق و غرب قرار گرفته و جایگاه ژئوپلیتکی که دارد و میتواند نقش موثری ایفا کند نیز تاکید شد.
اما از این جهت که پدر خود اوباما مسلمان بوده و نسبت به اسلام و جهان اسلام از نظر شخصی به ظن قالب احساساتی دارد که با سایر امریکاییها متفاوت است. در برنامه دولت خود نیز بنا شدهاست که بین جهان اسلام و غرب هیچ گونه نقطه تنشی نباید وجود داشته باشد، بنابراین اوباما برآن است که اگر تنشی هم بوده با این مسافرت آن را بیرنگ کند و لذا این سفر از این لحاظ نیز اهمیت دارد. چراکه یکی از هدفهای اوباما برقراری یک رابطه دوستانه با جهان اسلام است.
تاثیر این سفر در پرونده ترکیه در اتحادیه اروپا چیست؟
این مسئله به اتحادیه اروپا بستگی دارد. البته قبلا هم امریکا از ورود ترکیه به اتحادیه اروپا حمایت کرده بود. حتی کلینتون و بوش نیز حمایت کرده بودند. با توجه به نقشی که ترکیه اخیرا به عنوان میانجی گرفته است و سعی کرده بین سوریه و اسراییل صلح برقرار کند، و یا برآن است که با ایران و امریکا هم اگر بتواند چنین نقشی را در پیش بگیرد، نکات مثبتی به نفع ترکیه است و ورودش را به اتحادیه اروپا تقویت میکند.
بزرگترین نگرانی ترکیه در سفر اوباما، مسئله ارامنه بود. آیا اوباما از این حادثه به عنوان نسلکشی یاد خواهد کرد؟
روسای جمهور همواره از کلمه نسل کشی پرهیز کردهاند، چراکه نظرات روسای جمهور در سیاست خارجی اثر ویژهای دارد. چرا که شخصیتی است تصمیم گیرنده، و مسوول نهایی است. ولی کنگره از نگرشهای مختلف چپ و راست، چه از حزب دموکرات و چه از حزب جمهوری خواه تشکیل شدهاست بنابراین موضعگیری کنگره شاید اثر ویژهای نداشته باشد. بنابراین رییس جمهور از موضعگیری در این خصوص پرهیز میکند. اما آنچه که اخیرا مطرح شدهاست، به خصوص پس از ترور هراند دینک، نویسنده و شاعر ارمنی به نظر میرسد که ترکیه به تدریج این آمادگی را پیدا خواهد کرد که از آنچه که به عنوان کشتار ارامنه یاد میشود معذرت خواهی کند و ارامنه نیز خواستار چنین چیزی هستند تا این روابط بسیار محدود و سردی که وجود دارد بتواند فعال شود. ارمنستان و ترکیه هم مرزی دارند و نزدیک هستند قسمتهایی از ارمنستان بزرگ در ترکیه واقع شدهاست. بنابراین ارمنستان هم مایل است که با ترکیه روابطی داشته باشد و ترکیه با یک معذرت خواهی و اظهار تاسف از آنچه که انجام گرفته میتواند تعاملاتی را با ارمنستان در پیش بگیرد.
اوباما اعلام کرده بود که از یک پایتخت اسلامی با جهان اسلام سخن خواهد گفت. آیا سخنانی که وی روز گذشته در پارلمان ترکیه گفت همان پیام بود؟
بله، در حقیقت آنچه که به عنوان تروریسم بینالمللی از آن صحبت میشود، بد یا خوب فعلا در جهان اسلام است. ریشه القاعده از عربستان است. سلفیها هستند. طالبان و گروهی که در جنوب فیلیپین یا در اندونزی هستند جزو تروریسم بینالمللی به حساب میآیند. در هر حال آن چیزی که امروز به عنوان تروریسم بینالمللی مطرح شده است در جهان اسلام است و بنابراین تعارضی به وجود آمده است بین این تروریسم بینالمللی و نیاز به بهبود رابطه با جوامع اسلامی. دولت بوش سعی کرد برخوردی مانند تداعی جنگهای صلیبی و اسلام بکند ولی بعدا سعی کرد این اظهار نظر را ترمیم کند. اوباما که خودش یک ریشه اسلامی دارد با حسن نیت بیشتری برآن است تا این نقاب درونی را با جهان اسلام حتی اگر برطرف نکند بی رنگ کند. این نکته را باید یادآوری کنیم که پایگاه اکثریت تروریستهای بینالمللی در جهان اسلام است.
نظر شما :