گروه بیست به‌دنبال حفظ نظام سرمایه‌داری

گرد همایی سران ۲۰ کشور بزرگ دنیا در لندن، نقطه اوج تلاش‌هایی بود که از سال پیش توسط دولت‌ها و مراکز عمده مالی جهان به منظور نجات اقتصاد آزاد، به موقع اجرا گذاشته شد.

گفت و گوی دیپلماسی ایرانی با محمد کهن دل، عضو هیات علمی دانشگاه و تحلیل گر مسائل اقتصاد بین الملل:

آیا می توان برگزاری اجلاس گروه بیست را گامی در جهت اصلاح ساختار نظام سرمایه داری و راهی برای خروج این نظام از بحران کنونی تلقی کرد؟
این اجلاس حرکتی جدید محسوب می شود. چند عامل در ایجاد بحران اقتصادی جهان موثر بود. یکی از این عوامل نوع سیاست های تعریف شده در نظام مالی جهان و مدیریت آن بود که از ابتدای تاسیس نظام سرمایه داری تاکنون بلا تغییر مانده بود، البته در ارتباط با موسسات و ساختارهای مالی برخی کشورها همچون آلمان اکنون شاهد تحولاتی هستیم. در این تحولات، قانون ملی شدن بانک ها دنبال می شود که تا حدودی به معنای فاصله گرفتن از نظام سرمایه داری در حوزه ساختارهای مالی تلقی می شود.

با این حال هیچ یک از تغییر و تحولاتی که اکنون در برخی کشورهای اروپایی در حوزه مسائل مالی دنبال می شود به معنای زیر سوال بردن موضوع نظام سرمایه داری نیست.

برگزاری اجلاس گروه بیست متشکل از کشورهای قدرتمند اقتصادی و سرمایه داری برای چاره اندیشی پیرامون بحران فعلی، خود حاکی از آن است که کشورهای عضو خواهان فاصله گرفتن از نظام سرمایه داری نبوده بلکه در جستجوی نحوه تامین منافع اقتصادی و سیاسی خود در چهارچوب این تصمیم گیری های جمعی برای نجات نظام سرمایه داری هستند. با این وجود اگر نظام سرمایه داری بسوی تجدید نظر در اهداف و برنامه و قوانین خود حرکت نکند، محکوم به شکست خواهد بود.

نظام سرمایه داری مدت هاست که هزینه ادامه حیات خود را به صورت غیر عادلانه از منابع کشورهای مختلف پرداخت می کرد، در شرایط فعلی ادامه این فرایند امکان پذیر نیست. هژمونی اقتصادی امریکا به عنوان پیش روی نظام سرمایه داری کم رنگ شده است و دلار دیگر یک ارز سنگین و یکه تاز در عرصه نظام پولی جهان نیست، در دیگر ابعاد نیز امریکا محافظه کار تر شده است.

این عوامل نشان می دهد که دیگر نمی توان به راحتی هزینه ادامه حیات اقصاد سرمایه داری را از جیب سایر کشورها و ملل مختلف تامین کرد، اقتصاد امریکا نیز به تنهایی قادر به تامین هزینه های ادامه حیات این نظام نخواهد بود چراکه اقتصاد این کشور بدهکارترین اقتصاد در جهان است.

بنابراین روند رشد در ساختار نظام سرمایه داری، روندی نزولی است و با وجود دوره هایی از صعود، بیش از دو دهه است که شیب نزولی شروع شده است. ساختار اقتصادی امریکا برای تامین بخشی از هزینه های حیات نظام سرمایه داری به بخش مسکن روی آورد تا بخش از منابع مالی مورد نیاز را از این بخش تامین کند اما با مشکل مواجه شد و نقطه آغازی برای بحران اقتصاد جهانی شد.

ارزیابی شما از توافق هزار میلیارد دلاری گروه بیست برای کمک به اقتصاد جهان چیست؟
هزار میلیارد دلار رقمی قابل توجه برای نجات سیستم سرمایه داری نیست، کارشناسان اقتصادی چنین برآورد کرده اند که پیش از آغاز بحران فعلی رقمی در حدود 12 هزار میلیارد دلار از سوی اقتصاد جهان به اقتصاد امریکا بابت حفظ و ادامه حیات اقتصاد سرمایه داری سرازیر می شد که با ایجاد اختلال در تامین این میزان از منابع، امریکا به بخش مسکن روی آورد و به این ترتیب زمینه های بحران آشکار شد.

به همین دلیل توافقات هزار میلیاردی رقمی قابل توجه نیست. در شرایط عادی چنین ارقامی چندان کارساز نبوده حال که شرایط غیر عادی و بحرانی است، البته نمی توان تاثیر این توافقات را نادیده گرفت، این تصمیمات تا حدودی از شیب بحران جهانی کنونی می کاهد اما در مقایسه با ارقامی که برای نجات اقتصاد امریکا و دیگر کشورهای صنعتی مورد نیاز است، قابل توجه نخواهد بود.

برخی معتقدند که چین نقش موثری در تصمیم گیری های نهایی این اجلاس داشت، آیا این مسئله نشانه ای از اعلام حضوری جدید چین در اقتصاد جهان است؟
چین یکی از بزرگ ترین طلب کار از اقتصاد امریکاست. بعید نیست که چین درصدد فراهم ساختن شرایطی باشد که طلب های خود را دریافت کند، علاوه بر این از اواخر دهه هشتاد میلادی جهت اقصاد خود را به سوی نظام سرمایه داری سوق داد با گره خوردن اقتصاد چین به ساختار سرمایه داری جهانی ناچارا باید شرایطی از سوی این کشور دنبال شود که تامین کننده منافع آن باشد.