بگذاريم آرامش ادامه پيدا کند

سيد محمد صدر معاون وزارت خارجه ايران در دوره رياست جمهورى محمد خاتمى است. به جز تجربه طولانى مديريتى در امور سياست خارجى، آقاي صدر از کارشناسان خبره امور خاورميانه است که وابستگى هاى خانوادگى اش به خاندان نامدار صدر نيز به عمق اطلاع وى در باره اين حوزه جغرافايى مى افزايد.

 آقاى صدر درباره اوضاع منطقه توصيه مى کند که در اين شرايط بهتر است در دامى که بريتانيايى ها از سال ها پيش پهن کرده اند نيفتيم و بگذاريم آرامش ادامه پيدا کند.

از بحرین شروع کنیم. منوچهر متکی وزير امور خارجه ايران  به بحرین رفت تا درمورد سرمقاله يکى از روزنامه ها توضیح بدهد  و سوء تفاهم برطرف شود. به نظر شما نظر يک نويسنده چرا تا اين حد واکنش ايجاد مى کند؟ آيا بحرينى ها به دنبال ايجاد تنش هاى بيهوده و مصنوعى هستتند؟

بحثی در آزادی، مطبوعات و دیپلماسی وجود دارد. اگر درست توضیح داده شود مسائل روشن می شود. مطبوعات چند دسته هستند. اول اينکه مطبوعات مستقل. مطبوعاتی که مواضع خودشان را اعلام می کنند.

دوم مطبوعات وابسته به دولت. هم به لحاظ بودجه و هم به لحاظ خط فکری.

مثالی بزنم روزنامه کیهان اگر در زمان آقای خاتمی این مقاله را منتشر می کرد به دلیل اینکه مواضع روزنامه کیهان با مواضع دولت خاتمی هم سو نبود مشکلی پیش نمی آمد.

نکـته ای کـه الان وجـود دارد آن اسـت کـه مـواضـع روزنامه کیهان بسیار نزدیک به دولت آقاى  احمدی نژاد است. یعنی این دو در واقع دارای موضع واحد تلقی می شوند. به این دلیل دولت بحـریـن عـکس الـعمل شدیـد نـشان داد و اتـفـاقـات بـدی هـم افتاد.

یعنی غیر از اینکه کشورهای عربی، دبیرکل شورای همفکری خلیج فارس و روزنامه های بحرین، حتی خود مردم بحرین عکس العمل هایی خیلی شدیدی نشان دادند.

بسیاری از کارشناسان و اهل نظر می گویند مقاله کیهان درمقابل ادعای کشورهای حوزه خلیج فارس و شورای هماری خلیج فارس درمورد 3 جزیره ایرانی است و صحیح است.

ما در شرایطی زندگی می کنیم که به هیچ وجه صلاح نیست در رابطه با کشورهای همسایه تنش ایجاد کنیم. دوباره تکرار می کنم احزاب و روزنامه های هم سو با دولت باید اظهار نظرهایی بکنند که برای دولت ایجاد مشکل نکند و تشنج بوجود نیاورد.

زمانی که همه صاحبنظران و کارشناسان در مطبوعات، دولت به این موضوع اشراف کامل دارند چرا چنین مقاله ای باید منتشر شود تا وزیرامورخارجه ایران به بحرین برود و عذرخواهی کند و سوء تفاهمات برطرف شود؟

دولت تاوان موضع گیری روزنامه کیهان را می پردازد. به نظر من باید به این موضوع توجه شود تا در آینده مشکلی به وجود نیاید.

جناب دکتر، شما وارد شده به مباحث تاريخى تعلق جزاير به ايران و نوع مالکيت بحرين را پيشنهاد مى کنيد؟

من فکر میکنم نباید درمورد بحرین و سه جزیره وارد بحث تاریخی شد. چون به نفع هیچ کس نیست. وقتی به عمق مساله می رسید مسائل اختلاف برانگیز بیشتر و بیشتر می شود.

در ثانی هر مرحله که پیش می رویم ادعای جدید مطرح می شود. درمقابل طرف دیگر هم یک ادعایی دارد. بنابراین بهتر است که وارد موضوع نشویم. این مشکلات خط مشی قدیمی بریتانیا درمنطقه است. آنها از زمان های دورخاورمیانه را به صورت لانه زنبوری درست کردند تا هر زمان که بخواهند تولید بحران کنند.

ما و کشورهای عربی باید سعی کنیم در دامی که بریتانیا آماده کرده نیفتیم و بگذاریم آرامش ادامه پیدا کند.

ایران، فرانسه و عربستان گروهی تشکیل داده اند و سعی در حل بحران لبنان دارند. اما به نظر می آید عربستان به گروه های سنی در عراق و لبنان کمک می کند درمقابل کمکی که به گرو ه های شیعه می شود. فکر می کنید عربستان برای کمک به حل بحران عراق و لبنان صداقت دارد یا براى جلوگيرى از قدرت شيعيان به بحران دامن می زند؟

باید عملکرد عربستان را تقسیم کرد. عملکرد عربستان در فلسطین خیلی خوب بود. این کشور کنفرانس مکه را تشکیل داد. اسماعیل هنیه و ابومازن دراین کنفرانس شرکت کردند و به دنبال آن دولت وحدت ملی در فلسطین تشکیل شد. در آن جا مشخص بود که عربستان به دنبال حل مشکل بحران فلسطین است که البته متاسفانه به هم خورد و از بین رفت.

ما هم موافق بودیم چون در داخل فلسطین حماس و فتح حرف اول و آخر را می زنند و می توانند فلسطین را اداره کنند و از خطری که فلسطین را تهدید می کند نجات دهند.

درمورد موضوع جنگ 33 روزه لبنان، عربستان مرتکب اشتباهی شد که بسیاری دیگر مرتکب شدند. آمریکا واسرائیل به گونه ای تبلیغ کردند که جنگ 23 روزه یعنی پایان حضور سیاسی و نظامی حزب الله در لبنان.

البته آن اشتباه را مصر و اردن هم کردند. آنها تحلیل شان آن بود حالا که اسرائیل با اراده خودجنگ را شروع کرده با توجه به اینکه تجربه جنگ دیگری هم با حزب الله دارد پس طومار حزب الله این دفعه بطور کامل پیچیده می شود و به قول خانم رایس خاورمیانه جدیدی تشکیل می شود.

خب این اتفاق نیفتاد. 17 روز از جنگ گذشته بود که مصر، عربستان و اردن فهمیدند تحلیل شان اشتباه بوده و مواضع شان را اصلاح کردند. نکته دوم اینکه عربستان پشتوانه استراتژیک سنی های لبنان و هم دوست بسیار صمیمی و نزدیک رفیق حریری بود.

درنتیجه بعد از ترور رفیق حریری خیلی طبیعی بود که به دلایل فوق سعودی ها از جناح حریری سینیوره حمایت کنند و درمقابل جناح دیگر که حزب الله بود قرار گرفت.

طبیعی بود که در آن شرایط عربستان نمی توانست نقش جدی بازی کند به دلیل اینکه حامی یک طرف مناقشه است.

البته برداشت کلی من این است که علی رغم حمایت هایی که از یک بخش از فرق لبنانی عربستان انجام می دهد درعین حال علاقه مند است بحران لبنان خاتمه پیدا کند . به همین دلیل هم بعضاً با ایران و فرانسه گفت وگوهایی می کند اما موثر وتاثیر گذار نیست.

 آلن جانسون حدود يک ماه پیش در غزه آزاد شد .حماس نقش عمده ای در آزادی او داشت، با گروه جیش الاسلام مذاکره کرد و اولتیماتوم داد. آیا گروه جیش الاسلام در ربودن و آزاد کردن خبرنگار بی بی سی مستقل عمل کرد. اهل نظر می گویند حماس این کار را کرد تا با آزادى جانسون وجهه ای برای خودش در غزه بدست آورد.

این نظر را قبول ندارم که حماس در ربودن خبرنگار بی بی سی نقش داشته. حماس گروه اسلامی سیاسی بسیار قوی است . رهبرانشان آدم های سیاسی بسیار قوی هستند ومصالح و منافعشان را درک می کنند. آنها دنبال دشمن تراشی نیستند. این اقدامات یک نوع بی عقلی نیاز دارد که فقط از افراطیون مثل القاعده و فتح الاسلام و... بر می آید که افکار سلفی گری دارند. بنابراین معتقدم حماس در آزاد کردن این خبرنگار فعال بود.

نيکولا سارکوزی رئیس جمهور فرانسه فعالیت های جدیدی درخاورمیانه انجام داده است . آیا دولت سارکوزی موثرتر از دولت شیراک می تواند درخاورمیانه فعالیت کند. این فعالیت ها درطول زمان ادامه خواهد داشت؟

فرانسه به طور سنتی لبنان را مال خودش می داند. بعد از قرار داد (سایکس پی کو) سوریه، لبنان و شامات به فرانسه داده شد و آن بخش دیگر را انگلیس ها برداشتند. حضور فرانسه همیشه جدی بوده و می توانم بگویم که 30 سال پیش در لبنان و سوریه زبان دوم فرانسه بود.

بنابراین فرانسه در لبنان برای خودش حق آب و گل قائل است. مشکلی که این اواخر پیـش آمـد روابط شخصی ژاک شیراک و رفیق حریری است. آنها با هم دوست بودند و رفت وآمد خانوادگی داشتند و گفته می شود آقای ژاک شیراک خیلی از هزینه های انتخاباتی اش را از طریق آقای رفیق حریری تامین می کرد. یعنی در واقع به مرور زمان رابطه شیراک حریری تبدیل شده بود به رابطه فرانسه لبنان.

 بعد از اینکه رفیق حریری ترور شد به خاطر رابطه عاطفی که آقای شیراک با حریری داشت رابطه اش را با تمام بخش های لبنان قطع کرد درحالی که به هیچ وجه کار درستی نبود.

 درمجموع آقای شیراک خود را درگروه حریری، سینیور و جنبلاط قرار داد. درحالی که رئیس جمهور کشور بزرگی مثل فرانسه که نباید بیاید در لبنان مثل حزب عمل کند. او باید از موضع بالاتر به قضیه نگاه کند.

 البته تا آنجا که اطلاع دارم وزارت خارجه فرانسه هم سیاست آقای شیراک را قبول نداشت و به نفع فرانسه نمی دانست منتها قدرت پیشبرد نظارتش را نداشت. احساس ام این است که بعد از اینکه آقای سارکوزی آمد یک تغییرات و تحولات در استـراتـژی به وجود آمده که قصد دارد همه لبنان را پوشش دهد. درمورد ادامه این سیاست ها فکر می کنم اگر درجهت موفقیت پیش برود آمریکا در مسیر پیشرفت اش مانع ایجاد می کند.

چندی پیش رسانه ها و تحليل گران خاورميانه اى اعلام کردند که شاهزاده بندربن سلطان سفیرسابق عربستان در آمریکا و دبير شورای امنیت ملی عربستان به گروه های سنی درعراق و فتح الاسلام کمک مالى می کند تا از نفوذ گروه هاى شيعى کاسته شود. نمونه اش همين فتح الاسلام در مقابل حزب الله است.

همیشه عادت دارم وقتی نظر قطعی بدهم که اطلاعاتم دقیق و مستند باشد. آن چیزی که الان  در رسانه ها وجود دارد آن است که مواضع شاهزاده بندربن سلطان با مواضع ملک عبدالله متفاوت است. گفته می شود که ایشان همفکر نو محافظه کاران آمریکا و از دوستان نزدیک جورج بوش است.

گفته می شود او تئورسین تزهای ضد ایران است و درعین حال یکی از مبتکران بحث هلال شیعی. واقعیت آن است تصویری مثبت در جهان اسلام و جهان عرب از آقای بندربن سلطان در رسانه ها وجود ندارد.

اما چون نمی خواهم غیرمستند صحبت بکنم، می گویم که الان نظر خاصی ندارم. ولی این تلقی وجود دارد که حرکاتی ضد منطقه، ضد جهان عرب و ضد جهان اسلام انجام میدهد که امیدواریم درست نباشد.

الان در لبنان گروه میشل عون وحزب الله متحد شده اند. حزب الله وزرایش را از دولت بیرون کشیده و مدتها است که نیروها با مردم طرفدار حزب الله مقابل نخست وزیری تحصن کردند. گروه چهارده مارس می گوید حزب الله و گروه های طرفدار سوریه اجازه نمی دهند دادگاه قاتلان رفیق حریری برگزار شود. موضوع چیست؟

حزب الله با تشکیل دادگاه و پیگیری رفیق حریری کاملاً موافق است. این را اعلام کرده است. اما ماهیت دادگاه برایش مهم است.

یک موقع دادگاه، دادگاهی  لبنانی است  تحت اشراف دولت، یک موقع دادگاهی بین المللی است که دولت لبنان هیچ نقشی در آن ندارد و در واقع تحت نفوذ آمریکا و . . .  است. حزب الله با دادگاه بین المللی موافق نیست.

اصل قضیه این است که این دادگاه حتماً بایدتشکیل بشود. حتماً باید متهمین و مجرمین شناسایی و محاکمه شوند. اما حاکمیت لبنان نباید زیر سوال رود. یعنی نباید دادگاهی تشکیل شود که خارج از حاکمیت لبنان باشد و حاکمیت لبنان را زیر سوال ببرد.

اختلاف نظر اینجا است و گرنه حزب الله با اصل قضیه به هیچ وجه مخالف بود. دو روز از کشته شدن رفیق حریری گذشته بود که سید حسن نصرالله سخنرانی کرد و لقب رئیس شهید را به حریری داد.

در رسانه ها، به خصوص در مطبوعات لبنان گفته می شود که حزب الله و سوریه متهمان اصلی در ترور رفیق حریری هستند....

رسانه های لبنان متهم اصلی را سوریه می دانند، هیچ رسانه ای حزب الله را متهم به این کار نمی کرد چون اولاً آقای سید حسن نصرالله و رفیق حریری دوست صمیمی بودند و مدتها جلسات مخفی داشتند. این مسئله ای بود که سعد حریری پسر رفیق حریری بعد از ترور پدرش اعلام کرد. رفیق حریری به پسرش سعد گفته بود من که می خواهم لبنان را بسازم بررسى کردم هيچ شريکى بهتر از نصرالله نيست.

 آنها ]گروه چهارده مارس [ مى گويند حزب الله دوست سوريه است که متهم به قتل حريرى است.

سعود الفیصل در راستای تلاش های 3 جانبه ایران، سعودی و فرانسه برای حل بحران لبنان قرار بود به تهران سفر کند. ازملک عبدالله هم دعوت شد در پایان سفرش به آفریقا به تهران سفر کند اما هیچ کدام به تهران نیامدند.عدم سفر این دو به تهران می تواند نشان دهنده این باشد که آنها می خواهند امتیاز حل بحران لبنان را کاملاً مال خود کنند؟

دولت سعودی دولت عاقلی است . یک دولت محافظه کار عاقل. شخص آقای سعودالفیصل دیپلماتی بسیار با تجربه ومودب است که مسائل خاورمیانه را به خوبی درک می کند. آقای سعود الفیصل و دولت سعودی این را می فهمند که خودشان به تنهایی قادر به حل مسائل لبنان نیستند چون در آن کشور طرف های مختلفی وجود دارند که آنها دوستان مختلفی دارند.

طبیعتاً آن مجموعه باید به توافق برسد تا مشکلات حل بشود. بنابراین این اتهام به دولت سعودی نمی چسبد. آنچه که در رفتار دولت سعودی می بینم آن است که خیلی از عملکرد دولت ایران راضی نیستند.

دیوید ميلیبند وزیر خارجه جدید بریتانیا از منتقدان جنگ عراق است حضور او در رأس دیپلماسی بریتانیا چه تاثیری برسیاست های خاورمیانه ای لندن می تواند داشته باشد.

آن چه که مسلم است یک مقدار سیاست های آقای براون با آقای بلر در ارتباط با حداقل جنگ آمریکا علیه عراق متفاوت است.

می دانید که به بلر می گفتند سگ دست آموز بوش - قصد توهین و بی نزاکتی ندارم -  این عین عبارتی است که در رسانه های اروپا و بریتانیا آمده است. معنایش این است که بلر هیچ سیاستی ندارد جز سیاست هایی که بوش تدوین و ایشان پیروی و حمایت می کند.

 استرالیا و بریتانیا دو متحد اصلی آمریکا درجنگ با عراق بودند. وضعیت عراق بعد از چهارسال به گونه ای است که کنگره و سنا هم شروع به اعتراض کردند. طبیعی است که اینها درخود بریتانیا هم انعکاس دارد.

طبیعی است جانشین بلر در سیاست های قبلی تغییر ایجاد کند و حداقل به طور ظاهری َآن پیروی صد درصدی که بلر از بوش داشت را او نخواهد داشت.

اما این که فعلاً وزیرخارجه جوان و جدید بریتانیا آن قدر تغییر ایجاد کند که بریتانیا نیروهایش را از عراق خارج کند بعید است.

بلر نماینده گروه چهار درخاورمیانه شده است . با توجه به سوابقش درخاورمیانه میزان موفقیت او چقدر خواهد بود؟

فکر نمی کنم موفق باشد. بلر نشان داده که یک جانبه نگر است. خاورمیانه یک طرف اش اسرائیل است، طرف دیگرش فلسطین که کشورهای عربی و اسلامی حمایتش می کنند. عملکرد بلر همیشه یک طرفه بوده،  یعنی درحمایت از اسرائیل و مخالفت با قضایای فلسطین واعراب وجهان اسلام.

یک نفر که وارد داوری برای یک مناقشه می شود اولین شرط اش بی طرفی است. چون آقای بلر بی طرفی را چه در نظر و چه درعمل نداشت احتمال موفقیت اش بسیار اندک است.

جناب دکتر اوضاع عراق را چطور مى بينيد؟ چشم انداز صلح و ثبات در آينده نزديک وجود دارد؟

بعضی وقتها اتفاقاتی می ا فتد که به بعضی از ضرب المثل های ایرانی که مراجعه می کنم می بینم پدران ما چه دید وسیعی داشتند. یکی از ضرب المثل ها آن است که می گوید یک دیوانه سنگی درچاه می اندازد ، هزار عاقل نمی توانند آن را دربیاورند.

الان آقای بوش مشکلاتی را برای خودش، آمریکا، عراق ، منطقه  به وجود آورده. راه حل اصلی قضیه آن است که اشغال از بین برود. بسیاری از صاحب نظران معتقدند آمریکا درمورد  ارتش عراق هم به لحاظ آموزشی هم به لحاظ تامین تجهیزات نظامی اهمال شدید کرده است. این مسائل بسیار سوال برانگیز است . چرا آمریکا ارتش عراق را آموزش نداده.

شیمون پرز رئیس جمهور جدید اسرائیل شد. با توجه به سوابق او در صلح مادرید، حضور او می تواند صلح اعراب واسرائیل کمک کند؟

رئیس جمهور اسرائیل طبق قانون آن کشور نقش زیادی ندارد و کار اصلی را دولت انجام می دهد. اما حضور او نمی تواند بی تاثیر باشد.

عکس از رضا معطريان