پیامدهای غمناک در عراق
مقاله‌ای از ایمانوئل والرشتاین
پیامدهای غمناک همان چیزی است که رابرت گیتس، وزیر دفاع امریکا برای آینده عراق پیش بینی می کند، اگر که عراق و امریکا نتوانند تا تاریخ اول ژانویه برای امضای توافقنامه به توافق برسند. این توافقنامه اگر به امضا نرسد نیروهای امریکایی باید تا 31 دسامبر سال 2008 با توجه به قوانین عراق را ترک کنند.
مذاکرات بین امریکا و عراق به بن بست رسیده است و تقریبا همه به این موضوع اعتراف کرده اند. البته لحظه آخر می تواند رخنه ای در این بن بست به وجود آید هرچند که به نظر کمی دور از انتظار است. بیشتر به نظر می رسد که در اواخر دسامبر، شورای امنیت سازمان ملل زمان دقیق برای خروج نیروهای امریکایی را اعلام خواهد کرد. چنین حادثه ای مشکلات را به دامن رییس جمهور جدید امریکا خواهند انداخت. البته این چیزی نیست که دولت بوش انتظار آن را داشت.
حدود یکسال پیش دولت بوش مطمئن بود که می تواند یک توافقنامه جايگاه نيروها را به صورت بسیار دوستانه با دولت مالکی در عراق امضا کند. دولت بوش خواهان توافقنامه ای بود که بتواند وضعیت نیروهای امریکایی را تغییر دهد و این اجازه را دولت های بعدی امریکا بتواند حداقل هفت سال دیگر در عراق باقی بماند. مذاکره کنندگان امریکایی توافقنامه ای را در سطح دو دولت پیشنهاد داده اند که در صورت توافق هر دو کشور اجرا شود.
هیچ چیز در این برنامه درست اجرا نشد. اول از همه اینکه، قانون گذاران بخصوص قانونگذاران عراقی برای اینکه بخشی از این توافقنامه باشند اصرار دارند. دوم اینکه، سیاستمداران مطرحی در داخل عراق هستند که با هرگونه توافقنامه ای که نیروهای امریکایی را در عراق نگه دارد مخالف اند. این گروه ها شامل گروه هایی به رهبری مقتدی صدر است که با ادامه حضور نیروهای امریکایی در عراق موافق نبود.
اما مقتدی صدر در این راه تنها نیست. این مخالفت سبب شد تا بسیاری از محدودیت ها در میان سه گروه عمده که امریکا سعی می کرد با آنها برای توافقنامه به نتیجه برسد آشکار شود. چنین شرایطی سبب شد تا نوری مالکی، نخست وزیر عراق برای امضای این توافقنامه با عراق محدودیت های بیشتری را مدنظر قرار دهد. وی وارد عمل شد ولی با وجود آنکه بزرگترین نگرانی اش این بود که توسط سایر رهبران عراقی، به‌خصوص مقتدی صدر مورد حمله قرار بگیرد.
بنابراین مالکی در مذاکرات خود دو درخواست جدید داشت. اول اینکه زمان دقیق خروج نیروهای امریکایی از عراق مشخص شود، همچنین وی خواهان این شد تا نیروهای امریکایی در صورت مجرم بودن در عراق مورد محاکمه قرار بگیرند. هر دوی این درخواست ها برای امریکا چندان قابل قبول نیست.
اما مالکی از موضع خود کوتاه نیامد و پس از ماه ها وی توانست امتیازهایی را بگیرد. تاریخ خروج نیروهای امریکایی از عراق 2011 خواهد بود و غیر نظامیان امریکایی در عراق در دادگاه های عراقی محاکمه خواهند شد. اما این مفاد جایی برای گریز نیز دارند. عقب نشینی سال 2011 بستگی به وضعیت میدانی آن زمان عراق خواهد داشت و محاکمه افراد باید ثابت شود که خارج از حیطه نظامی در عراق باشد.
این مسائل سبب شد تا سیاستمداران عراقی برای پذیرش این توافقنامه بیشتر مردد شوند. به طوری که یکی از این سیاستمداران به تازگی اعلام کرد که آنها با یک دست می دهند و با دست دیگر پس می گیرند. بنابراین قانون گذاران عراقی یکی پس از دیگری اعلام کردند که به امضای این توافقنامه رای نخواهند داد. در میان مخالفان توافقنامه امنیتی مخالفت آیت الله سیستانی از همه مهم تر بود که اعلام کرد که این پیشنهاد غیر قابل قبول است. بزرگترین گروه شیعه عراق با این پیشنهاد مخالفت کرد. سنی ها و کردها نیز اعلام کردند که باید تغییراتی در مفاد این توافقنامه به وجود آید. به نظر نمی رسد که امریکا با تغییرات توافقنامه موافقت کند.
در چنین شرایطیرابرت گیتس، وزیر دفاع امریکا و کاندلیزا رایس، وزیر امور خارجه سعی می کنند تا پیشنهادهای دیپلماتیک سنجیده ای ارائه دهند. این در حالی است که سایر امریکایی ها دقت زیادی در این امر ندارند به طوری که ژنرال ریموند اودیرنو اعلام کرد که علت مخالفت عراقی ها رشوه های ایرانی ها است. مالکی به سرعت در پاسخ به وی گفت که اودیرنو موقعیت خود را به خطر می اندازد.
پس از آن مایکل مولن، اعلام کرد که عراقی ها در شرایطی نیستند که بتوانند بدون حضور نیروهای امریکایی در عراق امنیت خود را تامین کنند. علی دباغ، سخنگوی دولت عراق اعلام کرد که درست نیست که عراقی ها را برای انتخاب به اجبار وادار کنیم و این روش خوبی برای مذاکره با عراقی ها نیست.
زمانی که امریکا اعلام کرد که القاعده در سوریه است و از خاک عراق به سوریه حمله کرد در امضای این توافقنامه را در هاله ای از ابهام فرو برد. یکی از سیاستمداران مشهور کرد اعلام کرد که حمله به سوریه بدون آگاهی دولت عراق انجام گرفته است و همین امر سبب شده است تا همسایگان عراق دلیل خوبی برای نگرانی ادامه حضور نیروهای امریکایی در عراق داشته باشند. در حال حاضر یکی دیگر از مسائلی که نمایندگان عراقی می خواهند که در توافقنامه اضافه شود عدم حمله نیروهای عراقی به همسایگان این کشور از طریق پایگاه های مستقر در عراق است.
سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که با هرگونه گسترش اختیارات سازمان ملل مخالف نیست و این ککاملا به دولت عراق بستگی دارد. لاوروف ادامه داد که روسیه از دولت عراق تا جایی که این دولت استقلال خود را در داخل مرزهای خود جستجوی می کند حمایت می کند. چرا روسیه نباید چنین کاری کند؟ روسیه از اینکه می بیند نیروهای امریکایی در عراق گرفتار شده اند خوشحال است. این سبب می شود تا این نیروها نتوانند در جایی دیگر فعالیت داشته باشند. اکنون سوال این است که اگر تغییرات مورد نظر دولت عراق که امریکا با آن مخالف است اعمال شود، امریکا می تواند از حق وتوی خود در این زمینه استفاده کند.
مقتدی صدر کسی است که شرایط را به آرامی می سنجد. حضور وی در صحنه سیاسی عراق کافی است تا سیاستمداران عراقی را مجبور کند تا خواسته های خود را با شفافیت بیشتری مطرح کنند. شرایط به سمت خواسته های وی پیش می رود. اکنون احتمال این وجود دارد تا دولت عراق از امریکا بخواهد به طور کامل پیش از سال 2011 از عراق عقب نشینی کنند، که این زمان با آنچه که مککین اعلام کرده بود تفاوت زیادی دارد.
آیا باید در انتظار پیامدهای غمناکی در عراق بود؟ جهان در این خصوص داوری خواهد کرد. عراقی ها و مردم امریکا در این خصوص داوری خواهند کرد. ممکن است که پیامد غمناکی نباشد اما حادثه ای در حال وقوع است.
نظر شما :