ظریف و ارتقای جایگاه معاونت راهبردی و مرکز بررسی‌های استراتژیک

دیپلماسی ایرانی: دکتر محمد جواد ظریف، طی حکمی از سوی مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری کشورمان به عنوان معاونت راهبردی رئیس جمهوری و رئیس مرکز بررسی‌های اسراتژیک ریاست جمهوری منصوب شد. انتصاب شخصیتی مثل ظریف که سابقه وزارت امور خارجه را دارد و همچنین جایگاه علمی او که توجه ویژه‌ای به کارشناسان و مباحث کارشناسی می‌دهد و معتقد است که باید در پیشبرد امور حتما نظر کارشناسان مربوطه را لحاظ کرد، از آن نشان دارد که ظریف می‌تواند مسائل علمی و کارشناسی را به خدمت دولت درآورد. همچنین ارتقای جایگاه راهبردی در سطح معاونت که دسترسی مستقیم مسئول آن با رئیس جمهوری را فراهم می‌کند می‌تواند ارتقای عملی این جایگاه را سبب شود.

یکی از معضلات بزرگ دولت ها طی دهه های اخیر عدم توجه به کار کارشناسی و به حاشیه رفتن نظرات کارشناسان در امور مختلف کشور بوده است. وقتی دولتمردها دولت تشکیل می‌دهند از آنجا که عموما توسط گروه‌های سیاسی‌ای حمایت می‌شوند که توجه به مسائل و نکات علمی و کارشناسی در میان آنان کمتر مورد توجه است و منافع سیاسی بر منافع علمی ارجحیت دارد، نگاه کارشناسی در دولت‌ها طبیعتا کم‌رنگ بوده است. البته این وضعیت خاص ایران نیست که بخواهیم به سیستم خورده بگیریم. در تمامی کشورهای جهان دولت‌ها با توجه به گرایش‌های سیاسی و ایدئولوژیکی که دارند یا جریان‌های سیاسی‌ای که از آنها حمایت می‌کنند به قدرت می‌رسند و این گروه‌های سیاسی هستند که شاکله دولت‌ها را تشکیل می‌دهند. ورود افراد با وابستگی‌های حزبی و جناحی به درون دولت‌ها امری طبیعی است چرا که آن جریان سیاسی با توجه به حمایتش از یک نامزد توانسته است پله‌های قدرت را بپیماید و به دولت برسد. بنابراین طبیعی است که اعضای آن دولت نیز از میان همین افراد سیاسی انتخاب شوند. اما نکته‌ای که در اینجا وجود دارد که شاید بتوان گفت تفاوت کشورهای دیگر با ایران را سبب می‌شود، ارتباط این احزاب یا جریان‌های سیاسی با اندیشکده‌هاست. در ایالات متحده امریکا بیش از ۶هزار اندیشکده در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی وجود دارد که اکثر آنها در خدمت یکی از دو حزب اصلی کشور یعنی دموکرات و جمهوریخواه هستند. در انگلیس بیش از ۲۵۰۰ اندیشکده وجود دارد که اکثرا به احزاب اصلی کشور یعنی محافظه‌کار، کارگر یا لیبرال خدمات ارائه می‌دهند. در آلمان، فرانسه و ایتالیا نیز وضع بر همین منوال است. در آلمان میان اندیشکده‌ها با احزاب سیاسی رابطه مستقیم وجود دارد و آنها به طور مستقیم کارشناسان را در خدمت احزاب در می‌آورند و این کارشناسان در زمینه‌های مختلف به آنها خوراک علمی می‌دهند. در آمریکا، آلمان، انگلیس و فرانسه حتی مراکز نظرسنجی در کنار اندیشکده‌ها به احزاب و دولتمردان به طور مرتب خدمات ارائه می‌دهند. به این ترتیب خوراک فکری و اندیشه کارشناسان وارد بدنه دولت می‌شود و دولتمردان همواره با افکار عمومی و نظر کارشناسان در ارتباط مستقیم هستند. 

مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری یکی از مراکز پژوهشی انگشت‌شمار کشور است که به طور پیوسته با کارشناسان ارتباط داشته و توانسته است از آنها خدمات فکری بگیرد و در اختیار دولتمردان قرار دهد. اما از آنجا که تعریف روشنی از چگونگی رسیدن خوراک فکری این اندیشکده به درون دولت وجود نداشته اغلب نتایج پژوهشی در حاشیه قرار گرفته است و بازتابی از آن در عملکرد دولت مشاهده نمی‌شود. 

دکتر ظریف با توجه به این که یکی از ارکان اصلی ستاد انتخاباتی دکتر پزشکیان بود و از آنجا که در پیروزی او نقش موثر داشت، همچنین با توجه به جایگاه علمی و پژوهشی او می‌توان انتظار داشت همان طور که در وزارت امور خارجه توانست تا اندازه‌ای سطح دستگاه دیپلماسی را ارتقا دهد، در اینجا نیز سطح عملکرد مرکز پژوهش‌های استراتژیک ریاست جمهوری را نیز ارتقا دهد و چون هم‌زمان معاونت راهبردی را هم بر عهده دارد، ارتباطی مستقیم و موثر میان این مرکز با دولت ایجاد کند تا دولت همواره در جریان پژوهش‌ها و نظرات کارشناسان قرار بگیرد. این مهم می‌تواند علاوه بر اینکه برای دولت مفید باشد برای دیگر ارکان حاکمیت نیز سودمند باشد و ارتباطی مستقیم میان کارشناسان با دیگر ارکان حاکمیت به وجود آید.  

در صورت تحقق الزامات برای فعالیت‌های این مرکز اعم از دادن امکانات، اطلاعات و اختیاراتی روشن و تعریف‌شده به آن، همچنین استفاده از نتایج و خروجی تحقیقاتی که توسط کارشناسان این مجموعه می‌شود، می توان انتظار داشت که یکی از اصلی‌ترین حفره‌های نظام حکمرانی کشور پر شود و ضریب خطا در تصمیم‌گیری‌ها و اتخاذ استراتژی و تاکتیک‌های لازم توسط دولت کاهش یابد./نورنیوز