کلاف سیاه سردرگم آفریقا

نویسنده: علیرضا محمدی نیگجه، دکتری روابط بین الملل، کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه و آفریقا

دیپلماسی ایرانی: بیشتر بحران‌های امروزی ماهیت طولانی دارند و بحران‌های موازی متعددی را شامل می‌شوند. در سرتاسر کشورهایی که در این گزارش معرفی شده‌اند، ترکیبی فاجعه‌بار از درگیری و خشونت، تنش‌های بین‌اجتماعی، جابجایی‌ها و بلایای مکرر ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، وجود دارد.

بحران در یک کشور اغلب اثرات موجی در خارج از مرزهای آن دارد، بر کشورهای همسایه و جمعیت‌ها تأثیر می‌گذارد و گاهی اوقات تأثیرات منطقه‌ای وسیع‌تری را ایجاد می‌کند. رقابت بر سر منابع بین پناهندگان و جوامع محلی، منبع تنش در بیشتر کشورهایی است که تا حدودی ناشی از کمبود بودجه است. 

سطح گرسنگی در همه کشورهایی که در این گزارش نشان داده شده در حال حاد شدن است، موضوعی که با تورم و بلایای ناشی از آب و هوا تشدید شده است.

آوارگی ناشی از درگیری در حال افزایش است و تعداد آوارگان داخلی در سراسر جهان در سال 2023 به رکورد فاجعه باری رسید.

فاجعه در سودان هشداری جدی است. سودان در سال 2023 وارد جنگ ویرانگر شد و بیش از 10 میلیون نفر را مجبور به ترک خانه های خود کرد و آنجا را به بزرگترین بحران آوارگی داخلی در جهان تبدیل کرد. 

بورکینافاسو برای دومین سال متوالی جایگاه خود را به عنوان نادیده گرفته‌ترین بحران جابه‌جایی در جهان حفظ کرده است. این کشور شاهد رکوردشکنی 707000 آواره جدید و قطع کمک صدها هزار نفر بود. 

اکثر کشورها با اثرات درگیری در داخل و خارج از مرزهای خود دست و پنجه نرم می کنند. جنگ در سودان به چاد و سودان جنوبی فقر زده کشیده شده است، در حالی که کامرون با افزایش فشار داخلی در بحبوحه یک درگیری منطقه ای گسترده تر دست و پنجه نرم می کند. غفلت طولانی مدت پیامدهایی دارد که از مرزها عبور می کند و در درون بحران ها بحران ایجاد می کند.

بورکینافاسو

در حالی که ارتش بورکینابه برای مهار گروه های مسلح مبارزه می کند، با خشونت رو به رشد و گسترش سریع آن روبرو است. تقریباً نیمی از کشور در حال حاضر خارج از کنترل دولت است و گروه‌های مسلح از جمله دولت اسلامی در صحرای بزرگ (ISGS) و جماعت نصرت‌الاسلام والمسلمین (JNIM) شهرها و شهرک‌ها را محاصره کرده‌اند و از دسترسی ساکنان به کالاهای اساسی و اولیه و خدمات جلوگیری می‌کنند.

بورکینافاسو که از سال 2019 درگیر درگیری است با رکورد بالای 707000 آواره جدید در داخل مرزهای کشور دست و پنجه نرم می کند. بحران انسانی در سال 2023 بدون کاهش ادامه یافت و صدها هزار نفر از کمک رسانی محروم شدند.

تعداد افراد کشته شده در خشونت ها در سال گذشته دو برابر شد و بیش از 8400 نفر کشته شدند. در همین حال، تعداد پناهجویان بورکینا که به دنبال امنیت در کشورهای همسایه بودند تقریباً سه برابر شد و طبق آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل به 148317 نفر رسید. 

42000 نفر از سطوح فاجعه‌باری از ناامنی غذایی رنج می‌برند و تا پایان سال تا 2 میلیون غیرنظامی در 36 شهر محاصره شده در سراسر کشور به دام افتاده‌اند. از آنجایی که گروه های مسلح ممنوعیت حرکت را اعمال کرده اند، کمک های بشردوستانه اندکی به برخی از این مناطق رسید. دست‌کم نیم میلیون نفر در یک نقطه کور تقریباً کمک‌رسانی قرار گرفتند.

با بسته شدن بیش از 6100 مدرسه تا بهار 2023، بورکینافاسو خانه تقریباً نیمی از مدارس تعطیل شده در مرکز و غرب آفریقا بود. بیش از 400 مرکز بهداشتی تعطیل شدند و تقریباً به همین تعداد فقط می‌توانستند حداقل خدمات را ارائه دهند و 3.6 میلیون نفر را بدون دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی رها کردند که 70 درصد افزایش نسبت به سال 2022 نشان می‌دهد.

در 8 فوریه 2023، دو کارمند پزشکان بدون مرز توسط یک گروه مسلح در شمال غربی بورکینافاسو به قتل رسیدند. این اولین بار از زمان آغاز درگیری بود که امدادگران یک سازمان غیردولتی بین المللی در حین ارائه کمک های بشردوستانه جان خود را از دست دادند. از آنجایی که دسترسی جاده‌ها به بسیاری از مناطق همچنان درگیر حوادث امنیتی بود، سازمان‌های بشردوستانه به طور فزاینده‌ای بر حمل و نقل هوایی محدود متکی بودند، که هزینه‌های عملیاتی را افزایش داد و میزان کمک‌هایی را که به افراد نیازمند می‌رسید محدود کرد. 

بیش از 6.3 میلیون نفر در سال 2024 به کمک های بشردوستانه نیاز خواهند داشت و بیش از 2 میلیون نفر آواره داخلی هستند. در حالی که برخی شروع به بازگشت به خانه کرده اند، نگرانی ها در مورد حفاظت از غیرنظامیان افزایش یافته است. 

بازگشت، که کنوانسیون کامپالا بیان می کند باید داوطلبانه، با وقار و ایمن باشد، قرار است یک موضوع مهم بشردوستانه برای سال 2024 باشد.

پیش بینی ها برای سال 2024

• محاصره روزافزون شهرها توسط گروه های مسلح نیازهای بشردوستانه را افزایش می دهد.

• در میان خشونت فزاینده بین دولت و گروه های مسلح، مردم به طور فزاینده ای در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

• احتمالاً برداشت محصولات کشاورزی در سال 2024 به دنبال بارندگی‌های ضعیف در سال 2023 ضعیف خواهد بود و تأثیرات درگیری‌ها را تشدید می‌کند و ناامنی غذایی را بیشتر می‌کند.

کامرون

خشونت های مداوم در مناطق شمال غربی و جنوب غربی کامرون همچنان ادامه دارد که بحران وارد هفتمین سال خود شده است. به موازات آن، وضعیت امنیتی در منطقه شمال دور کامرون به طور فزاینده‌ای متزلزل شده و غیرنظامیان اغلب توسط گروه‌های مسلح غیردولتی مورد هدف قرار می گیرند، زیرا درگیری‌ها در منطقه دریاچه چاد بالا گرفته است. در کنار افزایش فشارهای داخلی، کامرون همچنین میزبان پناهجویان از کشورهای همسایه است.

تشدید خشونت ها بسیاری از کامرونی ها را مجبور به ترک خانه های خود کرد و در نتیجه تا پایان سال 1.1 میلیون نفر در داخل کشور آواره شدند. ورود پناهندگان از جمهوری آفریقای مرکزی همسایه، فشار بیشتری بر منابع وارد کرد، به طوری که تقریباً نیم میلیون پناهنده اکنون در کامرون ساکن هستند. دسترسی به خدمات همچنان یک چالش در منطقه شرقی است، جایی که اکثر پناهندگان در آنجا مستقر شده اند و درگیری های گاه به گاه بر سر منابع شعله ور می شود.

مردم در منطقه شمال دور و مناطق انگلیسی زبان در شمال غربی و جنوب غربی برای یافتن امنیت در میان نقض حقوق بشر از جمله قتل و آدم ربایی تلاش می کنند. در همین حال، دسترسی به غذا، آب و مراقبت های بهداشتی اولیه در سراسر کامرون محدود است. بحران طولانی‌مدت به طور فزاینده‌ای ابعاد اجتماعی-اقتصادی به خود می‌گیرد، به طوری که همه بخش‌های اقتصاد تحت تأثیر قرار گرفته و افزایش قیمت مواد غذایی باعث تشدید ناامنی گسترده غذایی شده است. حداقل 2.5 میلیون نفر به طور خطرناکی کمبود غذا دارند.

سه بحرانی که کامرون را فراگرفته است و وضعیت در خطر رکود است. افزایش سطح نیازهای برآورده نشده همراه با پاسخ بی حال جامعه بین المللی به این معنی است که سال چالش برانگیز دیگری در سال 2024 در انتظار کامرون خواهد بود.

جمهوری دموکراتیک کنگو

در پی فروپاشی آتش بس بین دولت و گروه مسلح 23M، درگیری شدید در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC) در سال 2023 آغاز شد. این بحران را تشدید کرد که قبلاً میلیون ها کنگویی را در معرض درگیری، تنش های سیاسی، فشارهای اقتصادی، شوک های آب و هوایی و شیوع مداوم بیماری قرار داده بود. این کشور با 25.4 میلیون نفر که بیش از هر کشور دیگری روی زمین نیاز به کمک های بشردوستانه دارند، وارد سال 2024 شد.

بزرگی این بحران خدمات را تحت فشار قرار داده است و سطح بالایی از ناامنی غذایی را ایجاد کرده و به گسترش بیماری دامن می‌زند. در همین حال، کمبود بودجه بشردوستانه و ناامنی گسترده، توانایی کمک‌های بشردوستانه را برای دسترسی به جوامع نیازمند محدود کرده است.

استان‌های کیوو و ایتوری شمالی شاهد تشدید درگیری‌های محلی بود. غیرنظامیان بار عمده این حملات را متحمل شدند و درگیری ها اغلب اردوگاه های غیررسمی و مراکز شهری را هدف قرار می دادند.

حدود 6.9 میلیون نفر در سراسر جمهوری دموکراتیک کنگو تا پایان سال 2023 آواره شدند که اکثریت آنها در استان های شرقی هستند. از زمان از سرگیری خصومت ها در مارس 2022، بیش از 1.6 میلیون نفر در کیوو شمالی از خانه های خود رانده شده اند، این تعداد در سه ماه آخر سال 2023 به شدت افزایش یافته است. در ایتوری، صدها هزار نفر آواره شدند چراکه درگیری ها منجر به فروپاشی شد. 

بسیاری از مردم دور از خانه‌های خود، در پناهگاه‌ها و کمپ‌های موقتی زندگی می‌کنند، با دسترسی محدود به آب آشامیدنی سالم و بدون امکان تحصیل برای فرزندانشان. 

به دلیل کمبود کمک، آنها به طور فزاینده‌ای برای زنده ماندن به مکانیسم‌های مقابله‌ای منفی متکی هستند، مانند رفتن به مناطق خطرناکی که برای جمع‌آوری چوب برای فروش، یا کارگری جنسی در مقابل غذا، پول و فرصت‌های دیگر رایج است.

تا پایان سال 2023، جمهوری دموکراتیک کنگو یکی از بزرگترین بحران‌های جابجایی در جهان را داشت.

تشدید خشونت در سه ماهه پایانی سال 2023 و تنش های فزاینده در منطقه دریاچه های بزرگ به این معنی است که جمهوری دموکراتیک کنگو در مسیر چالش برانگیز 2024 قرار دارد.

پیش بینی ها برای سال 2024

• تشدید درگیری به این معنی است که حتی تعداد بیشتری از مردم مجبور به ترک خانه‌های خود می‌شوند که باعث آوارگی داخلی می‌شود.

• الگوی آب و هوایی ال نینو ممکن است خطر سیل، گسترش بیماری های ناشی از آب، کاهش محصول کشاورزی و کمک به جابجایی بیشتر را افزایش دهد.

• خدمات بشردوستانه به دلیل کمبود بودجه و محدودیت های دسترسی تضعیف خواهد شد. طرح پاسخ بشردوستانه 2023 جمهوری دموکراتیک کنگو تنها 38 درصد از بودجه لازم خود را دریافت کرد.
 

مالی

در مالی، بحران های امنیتی و اقتصادی باعث شده است که 6.2 میلیون نفر به کمک های بشردوستانه نیاز داشته باشند. عقب نشینی اخیر نیروهای حافظ صلح سازمان ملل نگرانی های امنیتی را به ویژه در مورد تجدید جنگ بین دولت و گروه های مسلح طوارق در شمال مالی افزایش داده است. در حال حاضر، گروه‌های مسلح، شهرها را محاصره کرده و دسترسی بشردوستانه را قطع می‌کنند در حالی که نیمی از کشور در فقر به سر می‌برند.

در 30 ژوئن 2023، به درخواست مقامات مالی، شورای امنیت سازمان ملل متحد از ماموریت یک دهه حافظ صلح سازمان ملل در مالی درخواست کرد تا تا پایان سال از این کشور خارج شود. عقب نشینی این عملیات 13000 نفری منجر به افزایش درگیری ها بین ارتش این ایالت و گروه های مسلح غیردولتی در شمال مالی شد. مردم در جستجوی امنیت مجبور به ترک خانه های خود شدند و مالی به تنهایی با مبارزه با گروه های مسلح روبه رو شد. 

بیش از 340000 نفر تا دسامبر 2023 در داخل کشور آواره شدند. با وجود خشونت فزاینده، تعداد افرادی که در پایان سال 2023 به کمک های بشردوستانه نیاز داشتند به 7.1 میلیون نفر کاهش یافته است این رقم در سال 2022 8.8 میلیون نفر بود. 

دسترسی بشردوستانه به دلیل درگیری در مناطقی که سازمان های امدادی به دنبال فعالیت بودند، به طور فزاینده ای محدود شده است. محدودیت‌های حرکتی که توسط گروه‌های مسلح برای کنترل کامل جابجایی کالاها و افراد اعمال می شود، دسترسی را محدودتر کرد. توجه رسانه ها در سال 2023 بر وضعیت سیاسی-اجتماعی و تسخیر مجدد قلمرو متمرکز شد، در حالی که وضعیت بشردوستانه نادیده گرفته شد.

تاثیر تغییرات آب و هوایی در مالی عامل اصلی تحرک انسان است و منجر به افزایش ناامنی غذایی شده است. این مشکل در سال 2023 شدت گرفت و 2.5 میلیون نفر به کمک غذایی نیاز داشتند. تنها 31 درصد از بودجه مورد نیاز برای ارائه کمک های بشردوستانه در سال 2023 بسیج شد که کمتر از نیمی از آنچه در سال قبل به دست آمده بود.

سال 2024 ممکن است چالش‌های بیشتری را برای مردم مالی به همراه داشته باشد، زیرا ناامنی غذایی، آسیب‌پذیری فزاینده در برابر تغییرات آب و هوایی، رویارویی مسلحانه و آوارگی مداوم غیرنظامیان، در حال افزایش است.

پیش بینی ها برای سال 2024

• ناامنی غذایی با محاصره شهرهای بیشتری افزایش می یابد و 200000 کودک در صورت عدم دریافت کمک های بشردوستانه در معرض خطر مرگ قرار دارند.

• خروج نیروهای حافظ صلح بین‌المللی و تشدید خشونت‌ها احتمالاً ارسال کمک‌ها و خدمات حیاتی را به‌ویژه در شمال و مرکز مالی مختل خواهد کرد.

• تشدید درگیری بین دولت، گروه‌های مسلح و گروه‌های مخالف طوارق در سال 2024 می‌تواند به شدت آسیب به غیرنظامیان را افزایش دهد.

نیجر

کودتای ژوئیه 2023 نیجر باعث ایجاد تنش های سیاسی با کشورهای همسایه و لغو کمک های امنیتی بین المللی شد. تحریم های جدید و بسته شدن مرزها نیز میزان کمک های غذایی و تجهیزات پزشکی را که وارد کشور می شد را به شدت محدود کرد. مخارج عمومی 40 درصد کاهش یافته و خدمات کلیدی را تضعیف کرده است.

در سال 2023 نیجر حمایت سیاسی و مالی کشورهای غربی را از دست داد و روابط خود را با شرکای بلندمدت منطقه ای قطع کرد. این کشور با یک بحران چند وجهی مواجه بود که شامل بلایای آب و هوایی، ناامنی غذایی و بیماری های همه گیر می شد. نزدیک به 4.3 میلیون نفر به کمک های بشردوستانه نیاز داشتند.

قبل از کودتای ژوئیه 2023، نیجر برای ارائه خدمات ضروری، مانند مراقبت های بهداشتی و آموزش، به شدت به کمک های بین المللی وابسته بود. این کشور سالانه نزدیک به 2 میلیارد دلار کمک توسعه دریافت می کرد. به عنوان یکی از فقیرترین و شکننده ترین کشورهای جهان، چنین حمایتی قابل توجه بود.

پس از کودتا، اوضاع تغییر کرد. کمک های انکشافی عمدتاً توسط اهداکنندگان کلیدی به حالت تعلیق در آمد یا محدود شد و تنها 43 درصد از طرح واکنش بشردوستانه تأمین مالی شد. تنش‌های سیاسی بین نیجر و نهادهای منطقه‌ای، مانند جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (ECOWAS)، با تحریم‌ها بدون معافیت‌های بشردوستانه به اوج خود رسید. این امر با محدود کردن دسترسی نیجری‌ها به خدمات بانکی و تجارت، وضعیت وخیم اقتصادی را تشدید کرد. با ممانعت از واردات، قیمت مواد غذایی و کالاهای اساسی افزایش یافت. ناامنی غذایی در سال 2023 به بالاترین حد خود رسید، با 2.3 میلیون نفر در بحران غذایی، بیش از دو برابر تعداد افرادی که در سال 2022 تحت تأثیر قرار گرفتند.

افزایش ناامنی و حضور گروه های مسلح غیردولتی در مناطق دیفا، مرادی، تاهوآ و تیلابری بیش از 335000 نفر را در سال 2023 مجبور به ترک خانه های خود کرد. در همین مدت، نیجر میزبان 290000 پناهجو ازکشورهای همسایه بود. 

محدودیت های بوروکراتیک و محیط متلاطم امنیتی، دسترسی سازمان های بشردوستانه به افراد نیازمند را دشوار کرده است. همراه با کمبود بودجه، محدودیت های دسترسی به این معنی بود که تنها یک چهارم کسانی که توسط طرح واکنش بشردوستانه هدف قرار گرفته بودند، محقق شدند.

انتظار می‌رود بحران در نیجر در سال 2024 عمیق‌تر شود. کمک‌های بشردوستانه و توسعه همچنان رو به کاهش است در حالی که توجه جهان به کشورهای دیگر جلب می‌شود و میلیون‌ها نفر را در نیاز مبرم قرار می‌دهد.

پیش بینی ها برای سال 2024

• تحریم های اقتصادی و مالی باعث اختلال بیشتر در خدمات عمومی می شود.

• گروه های مسلح آماده بهره برداری از خلاء قدرت ناشی از خروج کمک های نظامی خارجی هستند.

• 7.3 میلیون نفر به دلیل تأثیرات تغییرات آب و هوایی، درگیری ها و اثرات اقتصادی بسته شدن مرزها در معرض خطر ابتلا به ناامنی غذایی حاد هستند.
 

اتیوپی

در سرتاسر اتیوپی، سه سال متوالی خشکسالی در کنار درگیری‌های متعدد، معیشت را از بین برده است و اکنون، خطر سیل ناشی از ال نینو وجود دارد.

آتش‌بس نوامبر 2022 بین دولت اتیوپی و جبهه آزادی‌بخش خلق تیگری (TPLF) همچنان در شمال اتیوپی برقرار است، اما سایر درگیری‌ها، به‌ویژه در منطقه مرکزی ارومیه و در آمهارا در شمال غرب، به نیازهای بشردوستانه دامن می‌زند و خطر را افزایش می‌دهد. بازگشت به نبردهای گسترده تورم مداوم بحران را بیشتر می کند.

پیش بینی ها برای سال 2024

• سیل ال نینو احتمالاً معیشت جوامعی را تهدید می کند که قبلاً به دلیل سال ها خشکسالی ضعیف شده اند.

• تورم قرار است در طول سال 2024 بالا بماند و کالاهای اساسی را برای بسیاری از اتیوپیایی ها دور از دسترس قرار دهد.

• تشدید خشونت و تنش با کشورهای همسایه می تواند بازگشت به درگیری گسترده تر را تهدید کند.
 

سودان جنوبی

سودان جنوبی از زمان استقلال خود از خارطوم در سال 2011 با ناامنی روبرو بوده است. از سال 2024، جنگ در آن سوی مرز در سودان تهدیدی برای تضعیف اقتصاد شکننده سودان جنوبی و تشدید تنش های سیاسی است. در همین حال، بحران اقتصادی و افزایش سیل بر توانایی خانواده ها برای قرار دادن غذا روی میز تأثیر گذاشته است.

در حال حاضر 9 میلیون نفر در سودان جنوبی به کمک های بشردوستانه نیاز دارند. این رقم 72 درصد از جمعیت را تشکیل می دهد.

در سال 2023، سودان جنوبی با بحران های ناشی از بی ثباتی سیاسی مزمن و درگیری های بین جمعی دست و پنجه نرم کرد. کاهش رشد اقتصادی، سیل شدید و خشکسالی وضعیت را تشدید کرد و به چرخه های متعدد جابجایی منجر شد.

9 میلیون نفر – حدود 70 درصد از جمعیت – به کمک های بشردوستانه نیاز داشتند. به دلیل بی توجهی و کمبود بودجه، تنها کسری از این نیازها برآورده شد و حدود 6.9 میلیون نفر از جمله 1.7 میلیون کودک دچار سوءتغذیه با کمبود شدید مواد غذایی مواجه شدند.

بیش از 4 میلیون نفر مجبور به ترک خانه های خود شده اند، از جمله 2.2 میلیون نفر که از کشور فرار کرده اند تا پناهنده شوند. ورود نیم میلیون نفری که پس از حوادث آوریل 2023 از جنگ در سودان فرار کردند، فشار بیشتری بر منابع وارد کرد. در مناطقی که مردم به آنجا گریختند، غذا، آب سالم، سرپناه، امکانات بهداشتی و مراقبت های بهداشتی کافی وجود ندارد.

بی توجهی به بحران سودان جنوبی را می توان به چشم انداز سیاسی پیچیده آن نسبت داد، جایی که درگیری و سیاست در هم تنیده شده اند. خشونت مداوم، فروپاشی اقتصادی و وابستگی به درآمدهای نفتی بحران را تشدید کرد. خشونت داخلی آوارگی را تداوم می بخشد و کشاورزی را مختل می کند و ناامنی غذایی را افزایش می دهد. آسیب اخیر به خطوط لوله نفت، ثبات دولت را به خطر انداخته و به آشفتگی اقتصادی و فشارهای تورمی منجر شده است.

بدون افزایش حمایت بین المللی و تغییرات سیاستی، سودان جنوبی با آینده نامعلومی روبرو است. بحران اقتصادی، جنگ در سودان و دورنمای انتخابات در اواخر سال 2024 لایه دیگری از عدم اطمینان را اضافه می کند که پیامدهای بالقوه ای برای توافق شکننده صلح و وضعیت انسانی دارد.

پیش بینی ها برای سال 2024

• تنش های مربوط به اولین انتخابات ریاست جمهوری سودان جنوبی که برای دسامبر 2024 برنامه ریزی شده است، می تواند انسجام اجتماعی و سیاسی را تهدید کند. در حال حاضر، درگیری های خشونت آمیز بین گروه های مسلح در شمال کشور افزایش یافته است.

• پنجمین سال متوالی سیل می‌تواند بر تولید مواد غذایی تأثیر بگذارد و باعث خواهد شد صدها هزار نفر از خانه‌هایشان کوچ کند.

• درگیری در سودان همسایه، همراه با یک بحران شدید اقتصادی، نرخ فقر شدید و ناامنی غذایی را در سراسر سودان جنوبی تشدید خواهد کرد.
 

جمهوری آفریقای مرکزی

با وجود بهبود جزئی در وضعیت امنیتی و کاهش تعداد افراد آواره در سال 2023، جمهوری آفریقای مرکزی (CAR) همچنان بهای یک دهه درگیری را پرداخت می کند. 

حدود 2.8 میلیون نفر از آفریقای مرکزی در سال 2023 به حمایت بشردوستانه نیاز داشتند. اکنون دو میلیون نفر با تهدید ناامنی غذایی حاد مواجه هستند. دسترسی به خدمات اساسی، به ویژه آب آشامیدنی سالم، در کشوری که خدمات عمومی در آن به نقطه شکست رسیده است، یک چالش بزرگ باقی مانده است. 

اگرچه درگیری داخلی اندکی کاهش یافته، شمال شرق CAR تحت تأثیر جنگ سودان و ناامنی در منطقه مرزی قرار گرفته است. در نتیجه، تجارت کاهش یافته و قیمت کالاهای اساسی سر به فلک کشیده است. شرایط امنیتی همچنین در نواحی هم مرز با چاد وخیم تر شده و با حضور گروه های مسلح و درگیری بین گله داران و کشاورزان چاد به چالشی اساسی تبدیل شده است. از هر پنج شهروند آفریقای مرکزی، یک نفر به دلیل خشونت های مداوم در داخل یا خارج از کشور آواره مانده است. آوارگی مزمن بر انسجام اجتماعی در جوامع تأثیر گذاشته و امکان بازسازی کشور را با مشکل مواجه کرده است.
 

چاد

پس از شروع جنگ در سودان در سال 2023، بیش از 600000 نفر برای فرار از حملات قومیتی در دارفور غربی وارد شرق چاد شدند. نیمی از این مهاجران به دنبال سرپناهی در اردوگاه‌های غیررسمی بودند و ماه‌ها پس از عبور در آنجا ماندند. در آدره، نزدیک به مرز دارفور، تعداد پناهندگان اکنون بیش از دو به یک از افراد محلی بیشتر است. چاد یکی از چندین کشوری است که از غفلت گسترده‌تر جهانی از بحران سودان رنج می‌برد. این کشور در سال 2023 میزبان نزدیک به 40 درصد از پناهندگان سودانی بود که یکی از بزرگترین بحران‌های جابجایی جهان را روانه یکی از فقیرترین کشورهای جهان کرد. این کشور محصور در خشکی در منطقه ساحل آفریقا دارای یکی از بالاترین سطوح گرسنگی در جهان است و 42 درصد جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می کنند. چاد شرقی، جایی که بیشتر پناهجویان سودانی در جستجوی امنیت بودند، به شدت توسعه نیافته است.

پیش از بحران کنونی، چاد در حال حاضر خانه بیش از نیم میلیون پناهنده از همسایگانی مانند کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی و نیجریه و همچنین خود سودان بود. علاوه بر این، 200000 چادی در داخل کشور خود آواره شدند. چاد در حال حاضر پنجمین کشور میزبان پناهجویان در جهان است و پیش‌بینی می‌شود تعداد پناهجویان فراری از خشونت در سودان تا پایان سال 2024 به یک میلیون نفر برسد.

رسانه های جهان در سال 2023 به ندرت در مورد چاد گزارش دادند و به طور فزاینده ای بحران گسترده سودان را فراموش کردند. سازمان ملل متحد و سایر سازمان های بشردوستانه زنگ خطر را برای افزایش حمایت از وضعیت اضطراری در شرق چاد به صدا درآوردند، اما این اقدامات تاثیر کمی داشت. پاسخ بشردوستانه فقط کمی بیش از یک سوم در برابر 998 میلیون دلار مورد نیاز در سال 2023 تامین شد.

پیش بینی ها برای سال 2024

• نادیده گرفتن بحران در شرق چاد هم پناهندگان و هم جمعیت محلی را به شدت آسیب پذیر کرده است. 

• چاد در خطر فاجعه آب و هوایی قرار دارد و با خشونت در حوضه دریاچه چاد و کمبود مزمن خدمات اولیه در سراسر کشور دست و پنجه نرم می کند.

•  تعداد پناهندگان در حال افزایش است و پیش بینی می شود که بیش از 2.9 میلیون نفر در سال 2024 در ناامنی غذایی باشند.
 

سودان

جنگ مداوم بین نیروهای مسلح سودان و نیروهای پشتیبانی سریع، سودان را در صدر کشورهای بحرانی 2024 قرار داده و این کشور را تا مرز فروپاشی پیش برده است. کمتر از یک سال جنگ تعداد افرادی را که به حمایت بشردوستانه نیاز دارند، بیش از دو برابر کرده است.

در دارفور، گروه های حقوق بشر از کشتار دسته جمعی و آوارگی اجباری بر اساس خطوط قومی خبر داده اند. انتظار می‌رود این بحران تا سال 2024 به‌طور چشمگیری بدتر شود و میلیون‌ها نفر غذای کافی نداشته باشند و نتوانند به خدمات بهداشتی و دیگر خدمات حیاتی دسترسی پیدا کنند.

آوریل 2023 یکی از تاریک ترین فصل های تاریخ سودان را رقم زد. سال‌ها خشونت فزاینده به جنگی ختم شد که کشور را ویران کرده و تلفات ویرانگری را بر زندگی غیرنظامیان وارد کرده است. جنگ بی امان و خشونت بی رویه خارطوم، پایتخت سودان را ویران کرد و مناطق دارفور و کردوفان و همچنین الجزیره، سفره مردم رو خالی کرد.

تلفات انسانی این درگیری ها نامشخص است و گزارش ها حاکی از کشته شدن بین 13000 تا 26000 نفر است. خانه های بی شماری ویران شد و بیش از صد روستا و اردوگاه آوارگان با خاک یکسان شد. 
حملات قومیتی در دارفور در مقیاس بزرگ منجر به کشتار دسته جمعی شد و کل جوامع مجبور به فرار شدند، در حالی که تجاوز و خشونت جنسی اغلب به عنوان تاکتیک های جنگی مورد استفاده قرار می گرفت. مردم سودان با فروپاشی اقتصاد و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها هیچ وسیله‌ای برای امرار معاش نداشتند.

1.4 میلیون نفر از مرزها فرار کردند و بیش از 8 میلیون نفر در داخل آواره شدند که سودان را به بزرگترین بحران آوارگی داخلی در جهان تبدیل کرد. زیرساخت های حیاتی از جمله شبکه های آب و تأسیسات مراقبت های بهداشتی به شدت آسیب دیدند. در مجموع، بیش از نیمی از جمعیت سودان - نزدیک به 25 میلیون نفر - به کمک های بشردوستانه نیاز داشتند.

با وجود بزرگی بحران و تأثیر بی‌ثبات‌کننده آن در منطقه بین دریای سرخ و ساحل، جامعه بین‌المللی به شدت مورد غفلت قرار گرفت. تا پایان سال 2023، با وجود اینکه نشانه‌های نگران‌کننده قحطی شروع به ظهور کرده بود، کمک‌های بشردوستانه کمتر از نصف بود.

تلاش‌های دیپلماتیک پراکنده بودند و اولویت‌بندی نشدند، و شورای امنیت سازمان ملل متحد سکوت کرد زیرا نقض آشکار قوانین بین‌المللی بشردوستانه به طور معمول توسط طرف‌های درگیر انجام می‌شد. با ممانعت از ورود رسانه ها به کشور و تنها چند عنوان اختصاصی به درگیری، سودان در سکوت فرو ریخت.

پیش بینی ها برای سال 2024

• در حالی که درگیری‌ها در خارطوم و دارفور متمرکز است، به طور فزاینده‌ای در حال گسترش به سایر نقاط کشور است و تعداد فزاینده‌ای از گروه‌های مسلح را به خود جذب می‌کند. دورنمای محدودی برای پایان دادن به درگیری وجود دارد.

• شیوع سرخک و وبا ممکن است همچنان به درد سودان ادامه دهد زیرا سیستم مراقبت بهداشتی فلج شده آن همچنان قادر به پاسخگویی به بحران رو به رشد بهداشتی این کشور نیست.

• بحران اقتصادی سودان پایانی ندارد. نزدیک به نیمی از جمعیت سودان بیکار هستند و این در حالی است که با تورم شدید و کمبود کالاهای اساسی مبارزه می کنند.

• سطوح شدید جابجایی داخلی و خارجی ادامه دار خواهد بود و تأثیرات را در سراسر منطقه به همراه خواهد داشت. تاکنون 6.6 میلیون نفر در داخل و خارج سودان به دلیل درگیری ها آواره شده اند.

سومالی

سومالی پس از پنج فصل خشکسالی، اکنون در معرض سیل گسترده قرار دارد. این شوک های آب و هوایی مکرر زمین های کشاورزی را ویران کرده، به زیرساخت های حیاتی آسیب رسانده و نیازهای بشردوستانه را برانگیخته است.

این کشور با 4.3 میلیون نفر وارد سال 2024 شده که با سطوح بحرانی ناامنی غذایی و توانایی محدود برای بازگرداندن تولید غذا مواجه هستند. تهاجم مداوم دولت علیه گروه مسلح الشباب خطر آسیب و آوارگی غیرنظامیان را در پی دارد و شرایط را برای 6.9 میلیون نیازمند به کمک های بشردوستانه بدتر می کند.

پیش بینی ها برای سال 2024

• جوامع برای بهبود طولانی‌ترین و شدیدترین خشکسالی در چهار دهه اخیر به مبارزه ادامه خواهند داد. در همین حال، سیل می تواند منجر به جابجایی بیشتر و خطر بالاتر شکست محصول و بیماری های ناشی از آب شود.
• تهاجم مداوم دولت علیه الشباب به احتمال زیاد صدمات بیشتری را به همراه خواهد داشت، در حالی که تنش های سیاسی ادامه دار می تواند به خشونت تبدیل شود.

• کمبود بودجه بشردوستانه و خطرات امنیتی موانعی ایجاد می کند که مانع از رسیدن کمک های بشردوستانه به سومالیایی های نیازمند می شود.
نتیجه گیری

در کشورهای متأثر از درگیری و موقعیت‌های آوارگی مکرر، تنها توافق‌های صلح پایدار و راه‌حل‌های سیاسی فراگیر به مردم اجازه می‌دهد تا زندگی خود را از سر بگیرند و بازسازی کنند. تلاش‌های سیاسی بیشتر – در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی – و تقویت دیپلماسی بشردوستانه برای تشویق طرف‌ها برای پیوستن یا بازگشت به میز مذاکره ضروری است.

کشورهای فهرست شده تنها 10 درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده اند، اما تقریباً 86 درصد از همه افراد نیازمند در سطح جهان، 75 درصد از افراد آواره، 70 درصد از افرادی که از بحران رنج می برند یا سطوح بدتر از ناامنی غذایی و سهم فزاینده ای از فقر شدید جهانی را تشکیل می دهند.

فهرست منابع:

https://www.nrc.no/news/2024/june/once-again-burkina-faso-is-the-worlds-most-neglected .
https://www.nrc.no/feature/2024/the-worlds-most-neglected-displacement-crises-2023/
https://www.rescue.org/article/top-10-crises-world-cant-ignore-2024
https://www.rescue.org/article/crisis-mali-what-you-need-know-and-how-help
https://www.rescue.org/article/crisis-somalia-what-you-need-know-and-how-help
https://www.rescue.org/article/crisis-burkina-faso-what-you-need-know-and-how-you-can-help
https://www.rescue.org/article/top-10-crises-world-cant-ignore-2023
https://www.rescue.org/article/top-10-crises-world-cant-ignore-2022
https://reporting.unhcr.org/operational/situations/democratic-republic-congo-situation#:~:text=The%20challenges%20of%20the%20past,millions%20to%20flee%20their%20homes.
Sources: UN Financial Tracking Service, Meltwater, HRW, WFP, ACAPS, IDMC, UNOCHA, UNHCR, NRC
https://www.hrw.org/world-report/2022/country-chapters/cameroon
https://www.rescue.org/article/crisis-somalia-what-you-need-know-and-how-help#:~:text=The%20conflict%20stems%20from%20disputes,ceasefire%20has%20been%20agreed%20upon.
https://www.unrefugees.org/news/sudan-crisis-explained/
https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/where/africa/chad_en#:~:text=Chad%20faces%20interlinked%20natural%20and,in%20West%20and%20Central%20Africa.
https://www.etcluster.org/emergencies/central-african-republic-conflict
https://uk.investing.com/news/world-news/explainerwhats-behind-sudans-crisis-2986792?utm_source=google&utm_medium=cpc&utm_campaign=20761389823&utm_content=680072810803&utm_term=dsa-1463805041937_&GL_Ad_ID=680072810803&GL_Campaign_ID=20761389823&ISP=1&ppu=1&gad_source=1&gclid=CjwKCAjwko21BhAPEiwAwfaQCKjev_HbftHvhmyjl1F_KmwSy_dh9d5bnc_X0Cz53xnoc863Cdd3wRoC1SwQAvD_BwE
https://www.aljazeera.com/where/south-sudan/
https://www.geopoll.com/blog/ethiopia-conflict-and-crisis/?utm_feeditemid=,utm_device=c,utm_term=,utm_source=google,utm_medium=ppc,utm_campaign={utmcampaign},hsa_cam=13471823478,hsa_grp=123134039453,hsa_mt=,hsa_src=g,hsa_ad=527037284790,hsa_acc={97673848},hsa_net=adwords,hsa_kw=,hsa_tgt=dsa-39587879683&utm_feeditemid=&utm_device=c&adgroupid=123134039453&utm_term=&utm_source=googleb2badsutm_medium=cpc&utm_medium=ppc&utm_campaign={b2b_Dynamic_Ads}&utm_content=527037284790&hsa_cam=13471823478&hsa_grp=123134039453&hsa_mt=&hsa_src=g&hsa_ad=527037284790&hsa_acc=9672540637&hsa_net=adwords&hsa_kw=&hsa_tgt=dsa-39587879683&hsa_ver=3&gad_source=1&gclid=CjwKCAjwko21BhAPEiwAwfaQCJmPPQusAXSj7okSm6xou_ihVOhYAE84EZtYw_I7AocHCiIQTp4ClxoCdhUQAvD_BwE
https://www.crisisgroup.org/africa/sahel/niger/niger-containing-fallout-coup
https://www.hrw.org/world-report/2022/country-chapters/mali
https://www.mercycorps.org/blog/drc-humanitarian-crisis