می خواهند روسیه را هم‌طراز لیختن‌اشتاین کنند

نویسنده: گنادی پتروو

دیپلماسی ایرانی: آمریکا و اتحادیه اروپا در حال برنامه ریزی برای انجام یک حمله دیپلماتیک علیه روسیه در سازمان ملل هستند. همین چند وقت اخیر بود که روسیه از شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد کنار گذاشته شد. در حال حاضر هم شورای امنیت تبدیل به میدان جنگ شده است. قرار است حق وتو در رابطه با تصمیمات شورای امنیت که روسیه از آن برخوردار است با کمک قطعنامه ویژه ای که برای تقویت جایگاه مجمع عمومی سازمان ملل متحد طراحی شده است، محدود شود. طراح آن لیختن اشتاین و حامی آن ایالات متحده است.

لیندا توماس-گرینفیلد، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل از اقدامات روسیه در این سازمان که معتبرترین سازمان بین المللی است و به ویژه در شورای امنیت انتقاد کرده است. وی خشم خود را از آنچه «رویه شرم آور روسیه در سوء استفاده از امتیاز وتوی خود در دو دهه گذشته» خوانده، ابراز کرده است. یادآوری می کنیم که هر پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل - روسیه، ایالات متحده، چین، بریتانیا و فرانسه از حق وتوی قطعنامه ها برخوردار هستند. مسکو اغلب و به خصوص در زمان های اخیر از این حق استفاده کرده است. در ماه فوریه سال میلادی جاری، روسیه جلوی تصویب قطعنامه ای که در محکومیت عملیات ویژه در اوکراین پیشنهاد شده بود را گرفت. به گفته توماس-گرینفیلد، برای جلوگیری از اقدامات مشابه کرملین در آینده، باید قطعنامه‌ای وجود داشته باشد و این هم همان طرحی است که پیش‌نویس آن توسط لیختن اشتاین ارائه و توسط ایالات متحده حمایت شده است. نماینده آمریکا اظهار داشت: این سند گام مهمی در جهت پاسخگویی، شفاف سازی و اطمینان از مسئولیت تمامی اعضای دائم شورای امنیت که در این شورا صاحب قدرت هستند، خواهد بود.

ماهیت قطعنامه پیشنهادی ساده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد، که یادآوری می کنیم، شامل ۱۹۳ کشور است، باید بدون وقفه در یک دوره ۱۰ روزه و هر زمان که حق وتو در شورای امنیت اعمال شود، تشکیل جلسه دهد. در طی این دوره باید در مورد موضوعی که حق وتو درباره آن اعمال شده است بحث و گفتگو شود. فقط در مواردی که جلسه اضطراری مجمع عمومی تشکیل می شود استثنا شامل این تصمیم خواهد شد. البته همه این ها جایگزین تصمیمات شورای امنیت که الزام آور هستند نمی شود چرا که قطعنامه های مجمع عمومی الزام آور نیستند.

در مجمع عمومی سازمان ملل، تصمیم با اکثریت آرا گرفته می شود و هیچ کس حق وتو در آن ندارد. تقریبا کل کره زمین در آنجا حضور دارد و فقط مختص به کشورهایی که در جنگ جهانی دوم پیروز شدند، نیست. ایالات متحده بر این باور است که هر بار مسکو به عقیده توماس-گرینفیلد اقدامات غیرمسئولانه در پیش گیرد، نشان داده خواهد شد که اکثریت بشریت از آن حمایت نمی کنند. در حال حاضر ۳۸ کشور پیش نویس قطعنامه را امضا کرده اند: استرالیا، اتریش، بلغارستان، دانمارک، ایرلند، قطر، کاستاریکا، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مالت، نیوزلند، نروژ، لهستان، ایالات متحده آمریکا، اوکراین، فنلاند و استونی از جمله آن ها هستند. طرح این سند توسط یک کشور کوچک اروپایی - لیختن اشتاین - انجام شده است. قبل تر، این شاهزاده نشین در میان آن دسته از کشورهای اروپایی بود که روابطی مطلوب با روسیه داشتند.

لیختن اشتاین را نباید به طور کامل دست کم گرفت. الکساندر تِودوی-بورمولی، دانشیار بخش مطالعات ادغام اروپا در مگیمو به نیزاویسیمایا گازیتا می گوید: «به طور رسمی، این یکی از کشورهای برابر در میان اعضای سازمان ملل است، اگرچه از نظر بسیاری تنها یک نقطه جغرافیایی کوچک است.» این کارشناس یادآوری می کند که در تاریخ شاهزاده نشین کوچک اتفاقی وجود داشت که باعث شد تا این کشور خود را در مرکز سیاست بزرگ جهانی ببیند. در پایان جنگ جهانی دوم، این کشور برخلاف آمریکایی ها و انگلیسی ها، از استرداد آوارگان اتحاد جماهیر شوروی که با آلمان نازی همکاری کرده بودند، خودداری کرد. یعنی لیختن اشتاین از نشان دادن استقلال بیشتر در تصمیم گیری های سیاست خارجی خود هراسی نداشت. در این مورد، شاید شاهزاده نشین لیختن اشتاین نه تحت فشار ایالات متحده، بلکه به ابتکار خود عمل می کند، و این کار هم دقیقا برای تاکید بر اهمیت خود در صحنه جهانی و استقلال از روسیه انجام می گیرد.

تودوی-بورمولی در گفتگو با نیزاویسیمایا گازیتا تاکید می کند که اتحادیه اروپا البته مانند ایالات متحده، مایل به تضعیف نفوذ روسیه در سازمان ملل است. سازوکار پیشنهادی لیختن اشتاین می تواند نشان دهنده حرکتی در این مسیر باشد، به ویژه از آنجایی که هیچ سازوکار قانونی دیگری هنوز در این زمینه قابل مشاهده نیست. به سختی می توان روسیه را از شورای امنیت و به طور کلی از سازمان ملل حذف کرد، اگرچه این پیشنهاد قبلا توسط سرگی کیسلیتسا نماینده اوکراین در سازمان ملل داده شده است. از این گذشته، فدراسیون روسیه جانشین قانونی اتحاد جماهیر شوروی می باشد که یکی از کشورهای موسس سازمان ملل بوده است.

اما در عین حال، همان طور که تودوی-بورمولی اشاره می کند، جهت گیری این اقدام و تعیین وضعیت آن به تصمیمات کرملین بستگی دارد.

در واقع، بمب هسته ای و حق وتو در شورای امنیت تقریبا تنها ابزارهای باقی مانده برای نفوذ فدراسیون روسیه در مقیاس جهانی هستند. نگاه مسکو در حال حاضر به سازمان ملل کاملا مشخص نیست، اگرچه از نظر مفهومی روسیه همیشه از تقویت اقتدار این سازمان حمایت کرده است. به هر طریق، کرملین باید به این نتیجه برسد که تصویر مشخصی از آنچه در اوکراین در حال اتفاق است عملا توسط جامعه جهانی به رسمیت شناخته شده است، صرف نظر از اینکه آیا قسمت های جداگانه آن درست هستند یا نه. تنها پس از آن شاید بتوان منتظر راه حل های عمل گرایانه تری بود.

منبع: نیزاویسیمایا گازیتا (روسیه) / ترجمه: علی مفتح