یکه تازی های صدر تمام خواهد شد؟!

عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی 

دیپلماسی ایرانی – در حالی که بیانیه پیشین مقتدی صدر، رئیس جریان صدر و ائتلاف سائرون مبنی بر حضور مردم عراق در ابراز مخالفت با آمریکا، اسرائیل و عملکرد دولت عادل عبدالمهدی در روز اربعین هواداران این جریان را به خیابان های کربلا کشاند، به نظر می رسد که صدر در یک فرار رو به جلو و فرافکنی، دوباره در پیام توئیتری 20 اکتبر/ 28 مهر و تنها بعد از یک روز از تجمع مردم کربلا در اربعین، خواستار حضور مردم این کشور در اعتراض به عملکرد دولت و فساد در این کشور شده بود. اینها علاوه بر یکه تازی این روزهای صدر برای برکناری عادل عبدالمهدی و دولت بغداد است. این در حالی است که فعالان سیاسی عراقی می‌گویند مقتدی صدر خود در پروسه سیاسی دولت عراق پس از 2003 سهیم بوده و بسیاری از وزیران وابسته به او نیز در شبکه‌های فساد دولتی دست دارند.

از این رو نکته جالب اینجاست که این پیام توئیتری مقتدی که بیشتر هم به یک مانیفست با رنگ بوی خودشیفتگی سیاسی می ماند و در کنار آن برخی اقدامات ائتلاف متبوعش یعنی سائرون، به خصوص تغییر موضع از حزب فعال کانونی در حمایت از دولت عادل عبدالمهدی به جریان اپوزیسیون، تحصن نمایندگان مجلس این ائتلاف (سائرون) در ساختمان پارلمان عراق تا زمان تحقق خواسته های مشروع تظاهرکنندگان عراقی و حتی پیش کشیدن استعفای دسته جمعی نمایندگان پارلمانی ائتلاف سائرون در سایه بیانیه دوشنبه غایب فیصل العمیری، عضو مجلس نمایندگان عراق ( وابسته به ائتلاف سائرون)، تلاشی برای به انحراف کشاندن مردم این کشور از دلایل واقعی اعتراضات اخیرشان است. چرا که اگر به ریشه های اعترضات اخیر مردم عراق نگاه شود در کنار مبارزه با فساد گسترده و سیستماتیک، بهبود وضعیت معیشت، افزایش و ارتقاء سطح رفاه، رفع مشکل بیکاری و برخورداری مردم از خدمات حداقلی شهری، یکی دیگر از محورهای اصلی اعتراضات مردمی در این کشور در روزهای ابتدایی ماه اکتبر، پایان دادن به سایه سنگین سهم خواهی های سیاسی جریاناتی مانند سائرون با محوریت مقتدی صدر و جریان فتح با مرکزیت هادی عامری و کنار گذاشتن دولت سهمیه ای بود. با این وصف یقینا مقتدی صدری که در پیام توئیتری 20 اکتبر، خود را رهبر خودخوانده جریان اعتراضی مردمی در عراق می داند، یکی از چالش ها و دلایل برافروخته شدن خشم مردم در این کشور به شمار می رود.

در این میان مقتدی صدر که حضور مردم و وقوع شعله ورشدن قیام مردمی در عراق را به واسطه آغاز دور دوم اعتراضات را از جمعه گذشته (25 اکتبر/3 آبان) را قطعی می دانست، برای عدم پررنگ شدن گسل میان جریان متبوعش با مردم عراق، سعی در یک موج سواری بر جریان اعتراضات مردمی عراق داشته و کماکان دارد؛ کما این که مقتدی صدر با اشراف بر وقوع اعتراضات مردمی در اربعین گذشته نیز تلاش کرد چند روز پیش از آن در بیانیه ای با دعوت از مردم به اعتراض، آن هم کفن پوشیده، خود را کانون رهبری این اعتراضات جلوه دهد تا حرکاتی مانند اعتراض مردم عراق در اربعین و یا دور دوم اعتراضات را به نام خود ثبت کند و به این وسیله از "عامل" و "دلیل" اعتراضات به "رهبر" و "راه حل" اعتراضات و مشکلات عراق تغییر ماهیت دهد؛ تغییر ماهیتی که اکنون از سوی مردم عراق به هیچ وجه پذیرفته نشده است. این در حالی است که جریان دوم یعنی ائتلاف فتح که به موازات سائرون سایه سنگینی بر کابینه عادل عبدالمهدی  دارد با وجود مشکلات و کم کاری ها به دنبال تداوم حیات سیاسی این دولت است.

به هر حال آن چه مسلم است موج سواری مقتدی صدر بیش از آن که تضمینی برای تداوم قدرت وی در ساختار سیاسی دولت عادل عبدالمهدی باشد، در آینده می تواند جایگاه و نفوذ وی را با خطری جدی مواجه کند. چون در صورت افزایش اعتراضات مردمی و احتمال استعفا و تغییر دولت یقینا دیگر مقتدی صدر و جریان متبوعش به نقطه ای که اکنون در آن دارند باز نخواهند گشت. چرا که بعد از نتایج انتخابات پارلمانی 12 مه سال 2018 (22 اردیبهشت 97) در عراق، مقتدی صدر به عنوان رهبر جریان صدر و ائتلاف سائرون خود را در جایگاهی دید که در طول حیات 45 ساله اش تصور آن را نمی کرد؛ جایگاهی که شاید در آینده سیاسی او دیگر امکان تکرارش میسر نشود. چون به هر حال از یک سو به دلیل عدم مشارکت بالای مردم عراق در چهارمین دوره انتخابات پارلمانی عراق، بستر برای برتری جریان صدر پیش آمد و از دیگر سو خود وی هم این احتمال را می دهد که در "فرسایش قدرت"، شرایط برای تکرار وضعیت کنونی در انتخابات آتی فراهم نباشد. احتمالا از این رو است که وی در زمان باقی مانده تا پنجمین دوره انتخابات پارلمانی عراق از هر فرصتی برای گسترش نفوذ خود در ساختار دولتی عراق دریغ نمی کند. 

لذا در یک بازی به زعم خود دو سر برد، از یک طرف با موج سواری بر اعتراضات مردمی عراق سعی دارد خود را همراه و همگام با مردم نشان دهد و از دیگر سو با تغییر دولت در عراق، آن هم با یک سیاست گام به گام، دولت و در نهایت قدرت سیاسی عراق را به سود خود مصادره کند. در کنار اینها تلاش های صدر برای احیاء و به زعم خود رهبری اعتراضات و تشدید آن می تواند به عنوان ابزاری برای تدوام فشار صدر بر دولت به منظور امتیازگیری بیشتر عمل کند، غافل از این که اکنون علاوه بر جریان ها و شخصیت های سیاسی در عراق، مردم این کشور نیز دیگر بهایی برای این فرصت طلبی ها و نمایش های سیاسی به مقتدی صدر و نظایر وی نخواهند داد. البته این احتمال، ولو اندک را هم باید داد که صدر تنها با شعار همراهی با مردم تا مرز انحلال پارلمان و استعفای دولت پیش رود، نه بیشتر؛ دولتی که بیش از آن که متعلق به عادل عبدالمهدی، نخست وزیر عراق باشد از آنِ مقتدی صدر است.  

این نگاه اگر چه در وهله اول شاید بدبینانه و تا حدی به دور از واقعیت های سیاسی و میدانی عراق جلوه کند، اما نه تنها با رصد تحولات اخیر در این کشور، بلکه با بررسی دوران حیات سیاسی مقتدی صدر می توان به این نتیجه رسید که وی از همان ابتدا به دنبال رهبری بر کشور عراق بوده است. برای تحقق این مهم هم بی ثباتی عراق در سال های پس از سقوط صدام حسین و اشغال این کشور توسط ایالات متحده فرصت بسیار خوبی به منظور احیای مجدد و حتی تقویت قدرت سیاسی – اجتماعی جریان صدر به وی داد. اکنون هم مقتدی صدر به دنبال تعبیر این رویای 16 ساله خود از زمان سقوط رژیم بعث از دل اعتراضات مردمی عراق است.