جهان به اصلاح طلبان اهل عمل نیاز دارد

دکتر اعظم ملایی- محقق و پژوهشگر روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در حالی که جامعه جهانی تصور می کرد «گرتا تونبرگ»، نوجوان سوئدی حامی محیط زیست، به دلیل فعالیت هایش در زمینه دفاع از محیط زیست و البته ایراد خطابه آتشین در سازمان ملل و محکوم کردن سران کشورهای قدرتمند به نابودی محیط زیست، شانس بالایی برای گرفتن جایزه صلح نوبل دارد، کمیته نروژی صلح نوبل روز جمعه ۱۹ مهر (۱۱ اکتبر) در بیانیه‌ای ابی احمد علی، نخست وزیر جمهوری دموکراتیک فدرال اتیوپی را شایسته دریافت این جایزه شناخت. دستیابی به صلح و همکاری بین‌المللی و به خصوص ابتکار قاطعانه برای حل و فصل اختلاف مرزی با کشور همسایه، اریتره دلیل اصلی اعطای این جایزه عنوان شده است.

اتیوپی(حبشه سابق) که با 105 میلیون جمعیت، دومین کشور پر جمعیت در قاره آفریقا(بعد از نیجریه با 190 میلیون جمعیت) است، در شمال شرق قاره آفریقا و منطقه موسوم به «شاخ آفریقا» واقع شده است. این کشور تا قبل از 1993، به جهت قرار گرفتن در کنار ساحل دریای سرخ و نزدیکی با تنگه باب المندب از موقعیت استراتژیک ویژه ای برخوردار بود؛ لیکن با جدایی اریتره در این تاریخ، اتیوپی به کشوری محصور در خشکی تبدیل و تا حدودی از اهمیت سوق الجیشی آن کاسته شد.

البته اریتره در سال ۱۹۶۱ اعلام استقلال کرد و این امر به جنگی سی ساله با اتیوپی منجر شد و حتی زمانی که پس از برگزاری همه پرسی اعلام استقلال کرد و در سال 1993  توسط سازمان ملل متحد به عنوان یک کشور مستقل پذیرفته شد، اختلافات مرزی آن با اتیوپی همچنان باقی ماند. اریتره و اتیوپی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ میلادی درگیر جنگ مرزی تمام‌عیار شدند که حدود ۸۰ هزار کشته برجا گذاشت. در اوایل قرن بیست و یک (در فوریه ۲۰۰۱) دو طرف در الجزیره توافقنامه آشتی و آتش‌بس را امضا کردند، اگرچه پس از آن نیز به دلیل عدم اجرای کامل این توافقنامه روابط دو کشور متشنج بود. در نتیجه به دلیل تداوم تنش های منطقه ای و البته خشکسالی فراگیر، اتیوپی به یکی از فقیرترین کشورهای جهان تبدیل شده است و حدود 24 درصد مردم آن زیر خط فقر قرار دارند. 

چنین وضعیتی سبب شد تا ابی احمد بلافاصله بعد از آغاز دوران نخست وزیری خود اعلام کند به نظر سازمان ملل در مورد استقلال اریتره احترام می گذارد و سرانجام در ماه ژوئیه سال گذشته(2018)، دو کشور در مورد خط مرزی توافق کردند و قرارداد صلح بین آنها امضا شد.

ابی احمد که در دوران جوانی به عنوان صلح‌بان سازمان ملل متحد در رواندا خدمت می کرد و فارغ التحصیل دوره دکتری در حوزه «صلح و امنیت بین الملل» نیز هست، با آغاز به کار خود در دولت اتیوپی، تحولات چشمگیری در سیاست داخلی و خارجی این کشور ایجاد کرد. او که می دانست سال ها جنگ با اریتره اقتصاد و توسعه هر دو کشور را نابود کرده است، نخستین اولویت خود را به آرام کردن فضای روابط خارجی کشورش داد تا بتواند در سایه صلح و امنیت منطقه ای، به اصلاحات اساسی در فضای سیاسی اتیوپی بپردازد. 

نخست وزیر اصلاح طلب اتیوپی که 43  سال سن دارد، بلافاصله بعد از آغاز به کار، وضعیت اضطراری در کشورش را لغو و بسیاری از زندانیان سیاسی را آزاد کرد، سانسور اینترنت را کاهش داد و تا کنون اصلاحات انقلابی زیادی مانند آماده سازی شرایط برای انتخابات آزاد و عادلانه انجام داده است. ابی احمد، همچنین درصدد ایجاد تغییراتی در وضعیت زنان برآمده است. وی نیمی از کابینه خود را از بین زنان انتخاب و از جمله  پست مهم وزارت دفاع را به «عایشه محمد»، یک زن مسلمان محجبه واگذار کرد. وی همچنین برای نخستین بار یک زن را در راس دیوان عالی اتیوپی قرار داد تا در کشوری که تبعیض های جنسیتی بی داد می کند، احترام خود را به مشارکت زنان در کشور سازی نشان دهد. ابی احمد همچنین توجه ویژه‌ای به مسائل زیست‌محیطی دارد و در میان دولتمردان جهان صاحب رکورد کاشت بیشترین درخت است.

از این رو مروری بر سابقه و عملکرد نخست وزیر جوان اتیوپی نشان می دهد اعطای جایزه صلح نوبل امسال به وی یک پیام روشن و واضح دارد؛ در جهانی که پر است از جنگهای منطقه ای مزمن، فقر و توسعه نیافتگی سیاسی و اقتصادی، خاموش کردن و در بند کشیدن مخالفان سیاسی، نادیده گرفتن زنان و بی توجهی به محیط زیست، بشریت به رهبران جوان، پرانگیزه و مصممی نیاز دارد که پا را از مرز محدودیت ها و تنگ نظری ها فراتر بگذارند و برای «تغییر واقعی» شرایط موجود آستین ها را بالا بزنند. سیاستمدارانی که واقعیت های داخلی، منطقه ای و بین المللی را به خوبی درک می کنند، اولویت را به امنیت، آسایش و رفاه ملتها می دهند و فراتر از قومیت و جنسیت به سمت عدالت گام بر می دارند. سخنرانی ها و خطابه های آتشین در سازمان ملل هر چند اثر گذار است و می تواند آغازی برای تغییرات مهم باشد؛ اما جهان پر آشوب و نابرابر امروز نیاز به چیزی بیش از شعار  و هشدار دارد.