«اینستکس» اولین گام اروپا برای انجام یک تعهد است

روزنامه «واشنگتن پست» در گزارشی به توصیف گوشه ای از مسیری می پردازد که برای رسیدن به مکانیزم مالی ایران و اروپا طی شده است.

این مکانیزم مالی موسوم به INSTEX نام اختصاری «ابزاری برای حمایت از تبادلات تجاری» است. این مقاله توسط «گریف ویت» و «ارین کانینگهام» نگاشته شده است که در ادامه آمده است.

از زمانی که ترامپ در ماه می اعلام کرد که آمریکا را از قرارداد هسته ای با ایران خارج کرده است دولت های اروپایی سعی کرده اند با دخیل کردن شرکت هایشان در تجارت ایران آن را حفظ کنند. اروپا این هفته با رونمایی از سیستم تجاری که نهایتا می تواند به شرکت ها اجازه دهد تا تحریم های آمریکا را دور بزنند از غافلگیرکننده ترین اقدام خود تا به امروز پرده برداشت.

ولی سازمان های صنعتی، سران دولتی، تحلیلگران و نمایندگان شرکت های درگیر با این چالش ها می گویند تلاش های اروپا در مقایسه با جدیتی که آمریکا برای تحت فشار قرار دادن شرکت های اروپایی به خرج می دهد ناچیز است.

در تلاش برای تعیین اینکه آیا قرارداد هسته ای هنوز زنده است یا نه آمریکا تمایل داشته است تا مرزهایی را که اروپاییان تمایلی به برداشتن آن نداشتند را را رد کند. این چیزی نبوده است که مقامات ایران، جایی که فشارها تا مرز خارج شدن از قراردادی که آمریکا سعی در دست کم گرفتن آن دارد متوجه نشوند.

«مایکل تاکوس» رئیس اتاق بازرگانی آلمان - ایران می گوید: «دوستان آمریکایی ما برای به وجود آوردن مشکلات اشتیاق بیشتری دارند».

این مشکلات، به گفته «تاکوس»، ریشه در فشار مستقیمی که توسط مقامات رسمی آمریکایی بر شرکت های اروپایی در حال اعمال است و موج سخنان رو به افزایش مقامات آمریکایی دارد که شرکت های اروپایی را مجبور به بازبینی برنامه هایشان می کنند.

او می گوید: «این نوعی تهدید است، آنها در ترس زندگی می کنند».

«تاکوس» که سازمانش نماینده شرکت های آلمانی است که سهم قابل توجهی در ایران دارند می گوید که حداقل ۲۰عضو را می شناسد که مقامات رسمی آمریکا شخصا آنها را ملاقات کرده اند تا از آنها مصرانه بخواهند که سرعت فعالیت های خود در ایران را کاهش دهند.

وی می گوید به برخی شرکت ها با لحنی دوستانه اهمیت رابطه تجاری آلمان و آمریکا گفته شده ولی برخی تهدید شده اند که اگر نتوانند به خواسته آنها عمل کنند با پیامدهای اقتصادی آن روبرو خواهند شد.

وی اضافه می کند: «من فکر نمی کنم پیشه هیچ دیپلماتی تهدید یک شرکت باشد. آنها نباید هیچ شرکتی را در کشور خودش به این شکل مورد تهدید قرار دهند».

ولی در سفارت آمریکا در برلین این با افتخار به عنوان «کمپین حداکثر فشار اقتصادی» تشریح می شود.

تحریم های ثانویه ای هم که به عنوان تلاش آمریکا برای محدود کردن شرکت های اروپایی شناخته می شود نیز غیر معمول است. البته این برای آمریکا غیر معمول است که شرکت ها را به این شدت در قلمرویی که متعلق به نزدیکترین متحدش است وادار به کاری کند.

«ریچارد گرنل» سفیر آمریکا در برلین و متحد ترامپ که ماموریت خود را از ماه می با توییتی آغاز کرد که با انتقاد گزنده مقامات رسمی آلمان و دیگران آغاز شد. ولی «گرنل» کمپین خود را با عمومیت دادن ملاقات هایش با شرکت های آلمانی برای بحث درباره ایران حفظ کرد و هر قطع همکاری را با یک هشتگ مشخص جشن می گرفت.

در آن میان چنین اعلامیه هایی بسیار به چشم می خورد: تولید کنندگانی چون «زیمنس»، کمپانی سرویس های مالی «آلیانس» و کمپانی های اتومبیل سازی «فولکس واگن» و «دایملر آگ» جزو ابرشرکت های آلمانی هستند که در حال  خارج شدن از ایران هستند.

ولی بسیاری شرکت ها - به ویژه آنهایی که تمرکزشان بر ایران است یا مبادلات خاصی با آمریکا ندارند - مانده اند. این در مورد برخی شرکت هایی است که تاکتیک های آمریکا در موردشان به طور ویژه ای تهاجمی بوده است.

در پاییز، بانک ملی شعبه هامبورگ که در آلمان است- زمانی که نامه ای از شرکت بزرگ مخابراتی آلمان «دویچه تلکوم» دریافت می کند که همه تماس و سرویس ها قرار است لغو شوند- متوجه می شود که چقدر آمریکا می تواند سخت گیر باشد.

«دویچه تلکام» به بانک گفت که به دلیل اینکه تحریم ها رابطه های مالی را با ایران قطع کرده اند دیگر نمی تواند قبض هایش را بپردازد. ولی وکیل بانک ملی «توماس ولفینگ» گفت که فکر می کند که این تنها یک پیش نویس برای «دویچه تلکوم» بوده است، شرکتی که به دلیل وجود شرکت های آمریکایی تابع آن، تی-موبایل، شرکای مالی آمریکایی قابل توجهی دارد.

وی می گوید: «این کاملا روشن است که فشارهایی از جانب آمریکا وجود داشته است. هیچ توجیه دیگری برای این وجود ندارد. آنها اگر مجبور نبودند این کار را نمی کردند. به ویژه به این دلیل که آنها طبق قرارداد شریک بودند و ما برای مدت طولانی مشتری هایی داشتیم که با آنها هیچ مشکلی نداشتیم».

مقامات رسمی دولت آلمان، حداقل به طور عمومی، در پاسخگویی به تاکتیک های آمریکا دچار محدودیت بودند تا بیشتر به رابطه ای که در این حد متلاشی شده آسیب نزنند.

«پیتر آلتمایر» وزیر اقتصاد آلمان در مصاحبه اخیرش گفت: «ما در تلاشیم که توافق را حفظ کنیم چون ما بر این باوریم که این توافق همچنان می تواند نسبت به آنچه قبل از آن وجود داشت یک پیشرفت باشد و کسی نمی داند که آیا توافقات با وجود تحریم های آمریکا می تواند درست عمل کند یا نه».

ایده اصلی برجام این بود که  ایران را از مسیری که سران اطلاعاتی اروپا نگران بودند خارج کند و در عوض تحریم ها را به تدریج پایان دهند.

ولی وقتی ترامپ، منتقد سرسخت این توافق، تصمیم گرفت که از این توافق خارج شود و بار توافقی که پایبندی به آن آنقدر ارزشمند باشد که ایران در آن بماند بر دوش اروپا افتاد.

دولت ایران به توافق هسته ای پایبند است و حسن روحانی روابط را به سوی بهتر شدن سوق می دهد ولی صبر دولت روحانی نیز به دلیل عدم توانایی اتحادیه اروپا برای ایستادگی در برابر آمریکا و حفظ  مبادلات تجاری رو به تمام شدن است.

اعلامیه هفته پیش اروپا درباره یکی از اهداف مطرح شده اروپا برای اداره مبادلات مالی بدون استفاده از دلار آمریکا، سیستمی را در راس قرار داد که برای دوباره مطمئن ساختن ایران از تعهد اروپا بود.

با توجه به ترسی که کشورهای کوچک از این دارند که اگر در پروژه ای وارد شوند ممکن است تحریم های آمریکا گریبان گیرشان شود، سران اروپا سعی کردند راهی برای گسترش تجارت متزلزل خود با ایران پیدا کنند.

بریتانیا، فرانسه و آلمان که امضا کننده توافق هسته ای نیز بودند توافق کردند که مسئولیت ثبت شرکتی را به عهده بگیرند که در نظر دارد تاثیر اقدامات آمریکا را کاهش دهد. هدف این است که تبادل کالا و خدمات بین اروپا و ایران بدون رد و بدل شدن پول بین دو کشور باشد چرا که در غیر این صورت خطر گرفتار شدن در دام تحریمهای بانکی آمریکا افزایش می یابد.

یک مقام رسمی آلمانی این شرکت را که در فرانسه ثبت شده اداره می کند و نام این مکانیسم «ابزار حمایت از تبادلات خارجی» است که هنوز خیلی شناخته شده نیست. بریتانیا، فرانسه و آلمان سرمایه گذاران این پروژه خواهند بود که از طرف اتحادیه اروپا که آن هم دیگر امضا کننده توافق هسته ای با ایران است مورد استقبال قرار گرفته است.

مقامات رسمی که در برنامه ریزی اروپا شرکت دارند اذعان داشته اند که تاثیر مکانیسم «کانال ویژه مالی ایران و اروپا» ممکن است در آغاز قابل توجه نباشد و به تنهایی عامل تصمیم گیری ایران در اینکه در توافق هسته ای خواهد ماند یا نه نباشد.

در آغاز این مکانیسم روی تبادل غذا و دارو که هدف تحریم های آمریکا نیست تمرکز خواهد داشت ولی کارشناسان می گویند که این کانال می تواند اولین شکاف ایجاد شده در چیرگی آمریکا بر سیستم مالی جهانی باشد که برای دهه ها به واشنگتن توان تحریم هر کسی را که در سراسر دنیا قصد انجام کاری با استفاده از دلار را داشته می داده است.

دولت ترامپ به نظر نمی آید به طور ویژه با این تدبیر در معرض خطر قرار بگیرد. سفارت آمریکا در برلین در بیانیه ای گفته است از اهداف در نظر گرفته شده توسط اروپا به هیچ عنوان توقع ندارد مانع اعمال تحریم های ثانویه شود.

در حالی که این تنها اولین گام انجام یک تعهد است ولی ایران از اعلامیه اروپا استقبال کرده است. همچنین رسانه های دولت ایران به نقل از عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه نقل کردند که او اظهار داشته بود که این سیستم پرداخت زمانی که در رابطه با کشورها و شرکت های غیر اروپایی نیز راه اندازی شود «به طور کامل» نیازهای ایران را برآورده می سازد.

حزب محافظه کار ایران که بسیاری از آنها مخالف رابطه با غرب هستند از روحانی خواسته بودند تا از توافق هسته ای خارج شود. به گفته آنها، اروپا در مقابل فشار آمریکا بی اثر است و ایران در حال وقت تلف کردن است.

ماه گذشته رسانه های ایران به نقل از آیت الله احمد جنتی دبیر شورای نگهبان ایران گفتند: «برخی تصور می کنند که می توان بر اروپا و آمریکا که از برجام خارج شده است تکیه کرد».

او همچنین گفت: «هرچند اروپا پاهایش را دراز کرده و برای منافع ایران کاری نمی کند ولی اروپایی ها از آمریکا بدتر هستند».

اسفندیار باتمانقلیچ رئیس انجمن ایران و اروپا، انجمنی که ارتباطات تجاری را توسعه می دهد گفت: «سوالی که برای رهبری ایران باقی مانده است آنقدر بزرگ نیست هر چند اروپا خواستار حفظ برجام است ولی معلوم نیست که اروپا قابلیت آن را داشته باشد».

تنش های دیگری نیز در روابط ایران و اروپا در ماه های اخیر وجود داشته است، از جمله آزمایش های موشکی ایران و اتهام فعالیت های جاسوسی او در خاک اروپا.

اتحادیه اروپا ماه گذشته تحریم هایی را علیه وزارت اطلاعات ایران به علت اتهام دست داشتن در حوادث تروریستی در پایتخت های اروپا وضع کرد که با استقبال مقامات رسمی آمریکایی روبرو شد.  

«الی گرانمایه»  یکی از اعضای ارشد شورای اروپا در زمینه روابط خارجی گفت اروپا مشتاق است به آمریکا نشان دهد که در موارد معینی باید نسبت به ایران سخت گیر بود ولی «اروپا با آمریکا در اینکه به این مشکل در هر موردی با تحریم پاسخ داده شود موافق نیست».

تحریم های آمریکا تا کنون آسیب های جدی به ایران زده اند و ضمن بالا رفتن قیمت ها باعث شده اند واردات با مشکل مواجه شود. اگر وضعیت از این بدتر شود ممکن است فرمول های پایه ای به کار رفته در رابطه با ایران تغییر کند.

«گرانمایه» همچنین گفت: «در ایران توافق نظری وجود دارد که امنیت و ابعاد سیاسی توافق به اندازه کافی مهم هستند و منافع ملی و امنیتی ایران را تامین می کنند ولی اگر ضربه اقتصادی قابل توجه باشد ممکن است موضع ایران در شش ماه آینده این نباشد».