INSTEX اروپایی مقابل بد عهدی ترامپ

سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس بعد از ۱۰ ماه مذاکره و تأخیر بسیار، بالاخره آغاز به کار "سازوکار ویژه مالی" را اعلام کردند، اما به نظر می‌آید برای مشاهده و لمس آثار مثبت این مکانیسم که جزئیات فنی و عملیاتی آن منتشر نشده است، باید همچنان صبور باشیم.

به گزارش ایسنا، بر اساس متن این بیانیه که در کنفرانسی خبری با حضور وزیران خارجه سه کشور اروپایی در بخارست قرائت شد، عنوان "سازوکار ویژه مالی" یا SPV به "ابزار حمایت مبادلات تجاری" یا INSTEX تغییر یافته است و در توضیح آن آمده است که "این ابزار کانال ویژه‌ای برای تسهیل تجارت مشروع میان عاملان اقتصادی اروپا و ایران است."

خبرنگار ایسنا در این رابطه اطلاع یافت که "تغییر SPV به INSTEX یا "ابزار حمایت مبادلات تجاری" تغییر ماهوی در هدف و عملکرد آنچه مدنظر ایران بوده، نیست بلکه عنوانی فنی و جزیی‌تر از همان کانال مالی ایران و اروپا یا سازوکار ویژه مالی (SPV) است.

بر اساس اعلام مقامات ایرانی و اروپایی، مقر این شرکت در پاریس است و پر فیشر، بانکدار با سابقه آلمانی و رئیس پیشین کامرتس بانک، ریاست این شرکت را برعهده می‌گیرد. همچنین انگلیس ناظر بر فعالیت آن خواهد بود. علاوه بر این یک دیپلمات از هر سه وزارت خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان در این شرکت برای تسهیل کار حضور خواهند داشت.

همان‌طور که پیش از این برخی مقامات و رسانه‌ها به آن اشاره کرده بودند، "این ابزار در گام نخست بر روی ضروری‌ترین بخش‌ها از جمله اقلام دارویی، کالاهای پزشکی و کشاورزی و غذایی تمرکز دارد و اتحادیه اروپا از تجارت مشروع با ایران در این زمینه‌ها حمایت می‌کند."

این اقلام با وجود این‌که به طور رسمی از سوی آمریکا در لیست تحریم‌های بازگردانده شده، نیستند اما با کارشکنی‎آمریکا در مسیر نقل و انتقال مالی و تجاری در صادرات و واردات با مشکلات بسیاری رو به رو شده است. از سویی با توجه به مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌های آمریکا بر سر راه ایجاد و اجرایی کردن این کانال مالی، به نظر سه کشور اروپایی تلاش دارند تا با ایجاد حساسیت کمتر، پایه‌های عملیاتی شدن آن را با کالاهای ضروری و انسانی محکم کنند.

بر اساس اعلام مقامات عالی کشورمان، هدف از مذاکره با سه کشور اروپایی و ایجاد کانال مالی، حفظ منافع اقتصادی ایران در صورت باقی مانده در برجام در نبود آمریکاست، بنابراین اگر این هدف در آینده نزدیک محقق نشود و کانال مالی نتواند ایران را به منافع خود از جمله فروش نفت و دریافت درآمد حاصل از آن کند، باقی ماندن ایران در برجام بی‌فایده است.

در این بیانیه آمده است که "ایجاد این ابزار اولین گام مهم است که توسط سه کشور اروپایی برداشته شده و عملیاتی کردن آن گام به گام انجام خواهد شد. همچنین کار بر روی جزئیات ملموس و عملیاتی برای مشخص کردن نحوه فعالیت این شرکت و همکاری در راستای ایجاد نهاد مؤثر و شفاف برای عملیاتی کردن آن ادامه دارد.

این بیانیه همچنین تاکید دارد: ابزار حمایت مبادلات تجاری، قصد دارد در درازمدت علاوه بر کشورهای اروپایی بر روی کشورهای ثالث که مایل به تجارت با ایران هستند، گشوده شود. در عین حال که سه کشور اروپایی همچنان نحوه دستیابی این کشورها به این ابزار را در دست بررسی دارند.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده: فعالیت ابزار حمایت مبادلات تجاری مطابق با بالاترین معیارهای بین‌المللی در زمینه پولشویی ، مبارزه با تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل خواهد بود. از این رو سه کشور اروپایی از ایران می‌خواهند فوراً تمامی لوازم برنامه اقدام FATF را اجرایی کند.

به گزارش ایسنا، دولت ایران با ارائه چهار لایحه مرتبط با موضوع مبازره با پولشویی و تأمین مالی تروریسم تلاش کرده است تا لوازم و عناصر اجرای FATF را فراهم کند، اما این لوایح در بخش‌هایی از مراجع قانونی و حکومتی همچنان در دست بررسی است.

فدریکا موگرینی ریییس سیاست خارج اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای بعد از انتشار بیانیه وزیران خارجه سه کشور اروپایی اظهار کرد: من از ثبت رسمی INSTEX (ابزار حمایت از تبادلات تجاری) در روز پنجشنبه، که یک سازوکار ویژه فرانسه، آلمان و انگلیس به عنوان سهامداران اولیه است، استقبال می‌کنم. رفع تحریم‌های ایران یک جنبه حیاتی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا همان توافق هسته‌ای با ایران است. این ابزار امروز راه‌اندازی شد که به اپراتورهای اقتصادی اجازه می‌دهد در این چارچوب به تجارت مشروع با ایران ادامه دهند.

وی گفت: ما به همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اروپا ادامه می‌دهیم تا این سازوکار را در کنار تعامل نزدیک با همتایان ایرانی خود هرچه زودتر عملیاتی کنیم. ما از تعهد آنها برای توسعه INSTEX با کشورهای اروپایی مایل به مشارکت حمایت می‌کنیم و این ابزار را در آینده برای اپراتورهایی از کشور ثالث باز می‌کنیم.

موگرینی همچنین با تاکید بر "ادامه تعهد اتحادیه اروپا به برجام مادامی که ایران به تعهداتش در توافق پایبند است"، خاطرنشان کرد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تمام ۱۳ گزارش خود تأیید کرده است که ایران به طور کامل به تعهداتش در این توافق عمل می‌کند.

رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: کار مشترک ما برای حفظ برجام، به همراه دیگر طرف‌های این توافق و شرکای بین‌المللی ادامه دارد. این مسأله‌ای مربوط به احترام به توافقات بین‌المللی و پیشبرد امنیت مشترک منطقه‌ای و بین‌المللی‌مان است.

علاوه بر این، کارین کنایسل وزیر خارجه اتریش نیز روز پنجشنبه گفت که اجرایی شدن سیستم INSTEX برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی مهم است. این سازوکار مالی برای این شرکت‌ها می‌تواند راهکاری را فراهم آورد تا بدون واهمه از یافتن بانکی که پروژه‌های تجاری آنها در ایران را به دلیل خطر تحریم از سوی آمریکا پشتیبانی نمی‌کنند به تجارت با ایران ادامه دهند.

وی با اشاره به جایگزین شدن چین بعد از خروج اروپایی‌ها از بازار ایران به جای توتال و شرکت‌های خودروسازی گفت: این‌گونه نمی‌تواند باشد که ما پا پس بکشم که چینی‌ها وارد شوند.

وزیر خارجه اتریش درباره واکنش احتمالی آمریکا به این اقدام اروپا گفت: اتحادیه اروپا حتی بعد از بحران مالی ۲۰۱۲ نتوانست ساز و کار مشخصی برای مقابله با این نوع بحران‌ها پایه گذاری کند. باید یورو تقویت شود تا بتواند نقش بیشتری در مبادلات بین‌المللی ایفا کند و شاید این سازوکار مالی بهانه‌ای برای مقابله با یک جانبه بودن نقش دلار در تعیین قیمت نفت و بازارهای بین‌المللی باشد. در عین حال این سازوکار مالی مناسب شرکت‌های عظیم انرژی نخواهد بود.

در همین حال وزارت خارجه آمریکا در واکنش به اعلام سازوکار ویژه مالی ایران و اروپا که با وجود مخالفت‌های بسیار آمریکا در نهایت بعد از ۱۰ ماه راه اندازی شد اعلام کرد: به دقت گزارش‌ها را درباره کانال ویژه مالی دنبال می‌کنیم تا جزئیات بیشتری درباره سازوکار آن به دست بیاوریم. همان‌طور که رئیس‌جمهور اعلام کرده است‌، شرکت‌هایی که وارد فعالیت‌های قابل تحریم با ایران شوند خودشان را در معرض پیامدهای جدی از جمله دسترسی به نظام مالی آمریکا و توان تجارت با ایالات متحده یا شرکت‌های آمریکا می‌کند.

وزارت خارجه آمریکا ادامه داد: انتظار نداریم این کانال ویژه بر فشار حداکثری ما علیه ایران اثرگذار باشد.

به گزارش ایسنا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در توییتی بعد از اعلام رسمی کانال مالی اروپا نوشت: ایران از INSTEX (سازوکار ویژه مالی اروپا و ایران ) گام بسیار پر تأخیر اول- در اجرای تعهدات می ۲۰۱۸ اعضای اروپایی برجام برای حفظ برجام با تضمین بهره‌مندی ایرانیان از مزایای این توافق پس از اعمال مجدد تحریم غیرقانونی آمریکا استقبال می‌کند. ما برای تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل آماده هستیم.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در بیانیه‌ای با استقبال از اعلام سازوکار مالی اتحادیه اروپا با ایران اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران اقدام اخیر اتحادیه اروپایی برای ثبت و اعلام سازوکار ویژه مالی با ایران را اولین گام اروپا در انجام تعهدات خود در قبال ایران مندرج در بیانیه ماه می ۲۰۱۸ وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی، دانسته و خواهان اجرایی شدن کامل تمامی تعهدات اتحادیه اروپا در کوتاه‌ترین زمان ممکن است.

وی افزود: پس از خروج آمریکا از برجام با وجود مواضع سیاسی اتحادیه اروپایی در ارتباط با حفظ برجام و ضرورت انتفاع اقتصادی ایران از آن و اقدامات محدود اتحادیه همچون به روزرسانی مقررات مسدود ساز، متأسفانه تاکنون نتیجه ملموس و اقدام عملی در راستای انتفاع ایران را شاهد نبوده‌ایم. اقدام اتحادیه اروپا در تأسیس سازوکار ویژه مالی بسیار دیر صورت گرفت و لازم است سه کشور و اتحادیه اروپایی اطمینان حاصل نماید که این اقدام بخشی از تحریم‌های غیرقانونی آمریکا را جبران کنند.

سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران برای ادامه تعامل سازنده با اتحادیه اروپایی و کشورهای عضو بر اساس احترام و تأمین منافع متقابل آمادگی دارد. در عین حال با توجه به اجرای محدود و ناقص و همراه با تأخیر فراوان تعهدات اتحادیه اروپا در بیانیه می ۲۰۱۸ اعتقاد دارد که اتحادیه اروپا باید این اقدام و سایر تعهدات خود را برای بهره‌مندی مردم ایران از منافع اقتصادی برجام تسریع کند.

سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه نیز در این باره روز پنجشنبه گفت: این یک سازوکار ویژه مالی است که اروپایی‌ها چندین ماه به دنبال ایجاد آن بودند و هدف سازوکار این است تا مجموعه دریافت‌ها و
پرداخت‌های ایران با اروپا، صادرات و واردات ما و همه اینها وارد این سازوکار مالی بشود و از طریق این سازوکار تبادلات دو طرف صورت بگیرد. همچنین قرار است تا سازوکار مشابهی هم به این منظور در ایران تشکیل شود تا بتوانند تبادلات ریالی را برای طرف‌های ایرانی ساماندهی کند. این در حقیقت سیستمی است تا شرکت‌هایی که مایل باشند با ایران کار تجاری انجام دهند، تبادلات مالی خود را از طریق این سازوکار صورت دهند.

معاون سیاسی وزیر خارجه کشورمان با بیان این‌که «این سازوکار وقتی برای ما منفعت کامل را خواهد داشت که برای کشورها و یا شرکت‌های غیراروپایی نیز در دسترس باشد»، اظهار کرد: ظاهراً گام بعدی این خواهد بود و در این صورت است که مجموعه خریدهای بین‌المللی ما می‌تواند زیر نظر این سازوکار انجام شود.

وی با اشاره به چگونگی فعالیت این سازوکار ویژه مالی تاکید کرد: اینکه دقیقاً این سازوکار چگونه کار خواهد کرد در جلسات کارشناسی که ما با طرف‌های اروپایی خواهیم داشت بررسی خواهد شد. بانک مرکزی ما با این مکانیزم باید وارد گفت‌وگو شود و شکل انجام کار را مشخص کند.

عراقچی در ادامه اظهار کرد: این‌که چقدر شرکت‌های اروپایی مایل باشند با این سازوکار وارد عملیات تبادلات با ایران بشوند موضوع بعدی است که باید اطلاع‌رسانی کامل صورت بگیرد. آنطور که ما مطلع هستیم اروپایی‌ها این سازوکار را به شکلی طراحی کرده‌اند تا شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران کار بکنند مشمول تحریم‌های آمریکا نشوند، البته فشار آمریکا نیز سرجای خودش هست.

معاون ظریف با بیان این‌که آمریکایی‌ها تهدید کرده‌اند که با این سازوکار مقابله خواهند کرد، گفت: اینکه طول کشید تا اروپایی‌ها این سازوکار را تعیین کنند برای این بود که بتوانند راهکارهایی پیدا کنند تا این تحریم عملیاتی نباشد. البته این سازوکار اصولاً برای کالاهای تحریمی طراحی شده و اینکه برخی گفته‌اند که این سازوکار برای کالاهای غیرتحریمی مانند مواد غذایی و از این قبیل، طراحی شده، ممکن است که شروع کار با این کالاها باشد تا یک مکانیزمی برای پرداخت‌ها شکل بگیرد اما این سازوکار برای کالاهای تحریمی خواهد بود.

عراقچی در پایان تاکید کرد: هدف اصلی این سازوکار این است که از شرکت‌هایی که می‌خواهند با ایران وارد تعاملات تجاری شوند، حمایت کند و اینکه این شرکت‌ها چقدر رغبت کنند تا وارد این کار بشوند منوط به این است که سازوکار به درستی طراحی شده باشد و به درستی هم به شرکت‌ها معرفی شود، که البته این گام بعدی است که باید انجام شود. هدف این سازوکار این است که کاری کند تا شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند توسط آمریکا تحریم نشوند.

گفته شده است موضوع ثبت کانال مالی ایران و اروپا و آینده آن یکشنبه هفته آینده در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس بررسی خواهد شد.

به گزارش ایسنا، هر چند ایجاد کانال مالی یا "ابزار حمایت مبادلات تجاری" اقدامی کم سابقه در تاریخ تعاملات مالی، تجاری، حقوقی و سیاسی بین‌المللی اتحادیه اروپا در مقابل آمریکا و نیز در ارتباط با یک کشور در حال توسعه در قلب منطقه پرتنش خاورمیانه است و با توجه به مقررات و قوانین دست و پاگیر اتحادیه اروپا و هماهنگی با تمامی کشورهای عضو کارش دشوار، زمان بر و پرهزینه به لحاظ سیاسی و بین المللی است اما این اقدام اروپا جدای از ابعاد منطقه‌ای و بین المللی در کوتاه مدت و بلندمدت و بالابردن پرستیژ اتحادیه در مقابل آمریکا و شریکانشان در نقاط دیگر جهان، از این نظر برای ایران مهم است که بتواند منافع اقتصادی اش را در چارچوب برجام تأمین کند.

در یک جمله برای ایران مهم است که بتواند همانند دورانی که آمریکا عضو برجام بود، نفت خود را به فروش برساند و پول حاصل از آن را نیز به آسانی دریافت کند.

افکار عمومی ایران، تجار و مسؤولان منتظرند تا این مکانیسم در آینده نزدیک به ویژه تا قبل از تابستان سال آینده که معافیت‌های نفتی آمریکا برای هشت کشور خریدار نفت ایران پایان می‌یابد، بتواند نیازهای مالی و اقتصادی ایران که مورد تحریم مستقیم آمریکا قرار گرفته است را تسهیل کند و محدود به کالاهای ضروری و انسانی باقی نماند.