ترامپ و اردوغان مسیر نفوذ روسیه و ایران در خاورمیانه را هموار می کنند

نویسنده: سینان جیدی

دیپلماسی ایرانی: از ماه دسامبر که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا تصمیم خود را مبنی بر خارج کرد نیروهای این کشور از سوریه اعلام کرده، آنچه ترکیه در ابتدا به عنوان فرصت می دید اکنون به بحران دیگری بین دو متحد ناتو تبدیل شده است. از نظر دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، خروج ایالات متحده از سوریه اساسا به معنای فرصتی برای حمله نظامی به یگان های مدافع خلق کردستان قلمداد می شود. آنکارا این نیروها را تروریست می داند، اما واشنگتن در جنگ علیه داعش با این نیروها همکاری می کرده است.

ترامپ و اردوغان هیچ یک به سوریه از دیدگاه استراتژیک نمی نگرند؛ این مساله برای هر دوی آنها به موقعیتی سیاسی برای خشنودسازی عناصر داخلی تبدیل شده است. برای ترامپ خارج کردن نیروها از سوریه به معنای خشنودسازی رای دهندگان از طریق عمل به وعده محدودسازی اعزام های نظامی آمریکا در سراسر جهان است. برای اردوغان، تلاش برای پاکسازی یگان های مدافع خلق همواره به معنای موضع گیری شدیدالحن در برابر شورشیان کرد و جلوگیری از بروز تهدیدی برای امنیت ملی بوده است. این رویکرد اردوغان و ترامپ احتمالا سبب خواهد شد که عناصر به جا مانده از داعش و دیگر گروه های افراطی در شمال سوریه با یکدیگر متحد و به یک تهدید جدید امنیتی هم برای ترکیه و هم برای منافع غرب تبدیل شوند. به علاوه، تلاش ها برای راضی کردن رای دهندگان داخلی می تواند تنش ها در روابط ایالات متحده و ترکیه را شدیدتر کند و به تثبیت بیشتر منافع روسی و ایرانی در خاورمیانه منجر شود.

روند سیاست گذاری

اردوغان به هیچ وجه مخالف خروج ایالات متحده از سوریه نیست و حتی این اتفاق را فرصتی برای ایفای نقش ترکیه به عنوان یک بازیگر اصلی در برابر داعش می بیند، اگرچه برای انجام این ماموریت به نیروی هوایی ایالات متحده و حمایت اطلاعاتی آن وابسته است. آنچه که ناراحتی ترکیه را برانگیخته، اظهارات جان بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در 6 ژانویه در این باره است که ایالات متحده تا زمان دریافت تضمین از ترکیه مبنی بر خودداری از حمله آن به جنگجویان کرد از سوریه خارج نمی شود. وزیر امور خارجه ترکیه در واکنش به اظهارات بولتون گفت که کشورش مجبور نیست برای حمله به یگان های مدافع خلق منتظر خروج نیروهای آمریکایی باشد و آماده سازی های نهایی برای عملیات نظامی در حال انجام است. با توجه به اینکه ترامپ هرگز چنین شرطی را با اردوغان مطرح نکرده، اکنون این سوال پیش آمده که چرا بولتون خشم ترک ها را برانگیخته است؟

محتمل ترین سناریو این است که منافع سیاسی بولتون و مایک پومپئو، وزیر امور خارجه متفاوت از ترامپ است. بولتون و پومپئو هر دو به دلیل رویکرد ضدایرانی خود مشهور هستند و اگرچه آشکارا تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه را به چالش نمی کشند، اما نگرانی هایی درباره نحوه و زمان بندی آن دارند. خروج ناگهانی نه تنها باقیمانده عناصر داعش در سوریه را تقویت می کند، بلکه این کشور را در معرض نفوذ بیشتر ایران و روسیه قرار می دهد.

در حالی که ترامپ به دنبال آن است که به رای دهندگان بگوید سربازان آمریکایی را از یک جنگ خارجی پرهزینه بازگردانده، بولتون و پومپئو به دنبال اهداف بلندمدت خود در محدود کردن نفوذ دشمنان در منطقه هستند. باتوجه به این سناریو به نظر می رسد که فرآیند سیاست گذاری در واشنگتن به خطر افتاده است و اعضای کابینه مستقل از تمایلات ترامپ، سیاست های مورد نظر خود را دنبال می کنند.

مسیر نامشخص پیش رو

اردوغان  7 ژانویه در مطلبی که در نیویورک تایمز منتشر شد، گفت که ترکیه قصد کشتن کردها را ندارد و تنها به دنبال نابودی عناصر افراطی در ترکیه است که نه تنها برای کشورش خطرآفرین هستند، بلکه اتحاد آنسوی اقیانوس اطلس را نیز تهدید می کنند. اما این اظهارات اردوغان احتمالا جدای از داعش به یگان های مدافع خلق نیز اطلاق می شود. اما همچنان مشخص نیست که اردوغان تصمیم دارد چه اقداماتی در پیش بگیرد. وقتی نیروهای آمریکایی چه با تضمین برای کردها و چه بدون آن از سوریه خارج شوند، توانایی مداخله نظامی ترکیه در سوریه به طور قطع به هماهنگی و تاییدیه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه بستگی خواهد داشت. اما حتی در صورت چراغ سبز پوتین، اردوغان از پاکسازی یگان های مدافع خلق که تهدید فوریتی علیه ترکیه محسوب نمی شوند، چه سودی می برد؟ اولین تاثیر چنین اقدامی قدرت گرفتن اردوغان و حزب عدالت و توسعه او در چشم رای دهندگان ترک در آستانه انتخابات محلی ماه مارس است. عواقب میان مدت یا بلند مدت این مساله دست کم در حال حاضر هیچ اهمیتی برای آنکارا ندارد.

آشکار است که بشار اسد رئیس جمهوری سوریه در جنگ داخلی در این کشور پیروز شده است. همانطور که آیدین سلچن، دیپلمات سابق ترکیه اشاره کرده، اسد همین حالا هم از سوی تقریبا سراسر جهان عرب به رسمیت شناخته شده است. ترکیه و قطر تنها قدرت های منطقه ای هستند که هیچ رویگرد عمل گرایانه ای اتخاذ نکرده اند. سوال این است که برای اردوغان ساده تر نخواهد بود اگر به جای درگیری نظامی، با دولت اسد وارد گفت و گو شود؟ این احتمال وجود دارد که اردوغان در آینده همین خط مشی را اتخاذ کند به ویژه اگر ترکیه فرصتی برای بهره برداری از فرصت های اقتصادی سودآور در روند بازسازی سوریه به دست آورد.

اما در حال حاضر کاملا مشهود است که اردوغان و ترامپ هر دو در سوریه به دنبال فرصتی برای افزایش رای ها برای خودشان هستند. اما در این روند ابراز تردید ایالات متحده و ترکیه درباره اهداف یکدیگر در سوریه، مسیر برای تثبیت بیشتر نفوذ روسیه و ایران در خاورمیانه هموار می شود.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی