همراهی با آمریکا یا قیام در برابر آن، مساله این است

نویسنده: برایان آر. ارلی

دیپلماسی ایرانی: همانطور که ترامپ روز جمعه اعلام کرد، تحریم های شدید علیه معاملات مالی با ایران و خرید نفت، پتروشیمی و محصولات نفتی ایران مجددا اعمال شدند. اما این سیاست ها تنها ایران را هدف نمی گیرند، بلکه «تحریم های ثانویه» را نیز شامل می شوند که منظور از آنها وادارد کردن دیگر کشورها به پیروی از سیاست های تحریمی ایالات متحده است. اما پس از این چه خواهد شد؟ این سیاست های تهاجمی آمریکا به درگیری بیشتر خواهد انجامید یا دیگران در نهایت با تلاش های آمریکا برای تحریم ایران همگام خواهند شد؟

اتحادیه اروپا، چین و روسیه همگی توافق کرده اند که از طریق کمک به ایران در دور زدن تحریم های ایالات متحده، از برجام حمایت کنند. روسیه برای تسهیل ادامه صادرات نفت ایران پس از تحریم ها یک توافق امضا کرده و اتحادیه اروپا هم در تلاش برای یک ابزار ویژه مالی موسوم به «ابزار با هدف خاص» است که امکان تجارت در خارج از حوزه تحریمی ایالات متحده را برای ایران فراهم می آورد. کشورها عمدتا برای مقابله با تحریم هایی که با آن موافق نیستند، بسیج می شوند؛ اما سوال این است که کشورها تا چه اندازه آشکارا تحریم های ایالات متحده را به چالش می کشند و ایالات متحده در ضربه متقابل تا کجا پیش خواهد رفت؟

تحریم های تمام عیار علیه ایران

ایالات متحده 8 ماه مه تصمیم خود را مبنی بر خروج از برجام و اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران اعلام کرد. در ماه آگوست تحریم ها با هدف محدودسازی توانایی ایران در دستیابی به دلار آمریکا و فلزات گران‌ بها، و همچنین تحریم های صادراتی در ارتباط با محصولات بخش خودروسازی و هوا و فضا و خدمات اعمال شدند. اما تحریم های شدیدتر که از بامداد دوشنبه به اجرا درآمدند، ایران را از صادر کردن سوخت های فسیلی باز می دارند و بخش مالی این کشور را بیش از پیش منزوی می سازند. ایالات متحده در برابر همه نهادهای مالی که برای تبادلات بین المللی خود به دسترسی به نظام مالی آمریکا وابسته هستند، اهرم فشار قابل توجهی دارد. بسیاری از کشورها برای ادامه خرید نفت از ایران به دنبال مستثنی شدن از تحریم های آمریکا بودند و هشت کشور هم در این زمینه موفق شدند که البته هیچ یک از اعضای اتحادیه اروپا نیستند.

دور زدن تحریم ها و بی اثر کردن آنها

احتمال اینکه شرکت های خارجی تحریم ها را نادیده بگیرند می تواند یکی از دلایل اصلی شکست خوردن سیاست های تحریمی ایالات متحده باشد و سیاست گذاران ایالات متحده سعی دارند به این مشکل از طریق اعمال تحریم های ثانویه رسیدگی کنند. وزارت خزانه‌داری هم به طور فعالانه به استفاده از فهرست کشورهای خاص و افراد بلوکه شده (SDN) روی آورده است. شیوه عملکرد این فهرست مرموز است و می تواند برای آنهایی که به تجارت یا تبادلات مالی بین المللی وابسته هستند، یک محکومیت به مرگ اقتصادی باشد. تحریم های ثانویه علیه ایران و استفاده مضاعف وزارت خزانه داری از این فهرست علیه ایران بدون شک به بسیاری از شرکت های خارجی آسیب خواهد رساند و می تواند عامل بازدارنده در تجارت آنها با ایران باشد.

در شرایط کنونی که دولت های خارجی هیچ تمایلی به همکاری با تحریم علیه ایران ندارند، ایالات متحده برای وادار کردن آنها به همکاری به استفاده از فهرست «اس دی ان» و تحریم های ثانویه تکیه خواهد کرد. اما در گذشته چنین سیاست هایی با انتقاد شدید دولت های خارجی همراه بوده است. برای نمونه، کانادا، مکزیک و اتحادیه اروپا در دهه 1990 به شدت در برابر استفاده ایالات متحده از تحریم های ثانویه مقاومت کردند. در اوایل دهه 1980 هم تلاش های رئیس جمهوری رونالد ریگان برای هدف گرفتن شرکت هایی که از خط لوله گازی از اتحاد جماهیر شوروی به اروپا با مخالفت های شماری از متحدان آمریکا در ناتو مواجه شد.
از این رو، جای تعجب ندارد که اتحادیه اروپا در ماه آگوست «قانون انسداد» را به اجرا درآورده است که شرکت های اروپایی را از همکاری با تحریم های ثانویه ایالات متحده باز می دارد. اتحادیه اروپا همچنین از برنامه ایجاد ابزار ویژه مالی خبر داده که برای ایران کانالی برای تبادلات مالی خارج از نظام مالی آمریکا فراهم می آورد. برای بسیاری از شرکت های بزرگ مانند توتال، ولوو و دویچه تله کام مخاطرات تحریم های ایالات متحده به اندازه ای بالاست که آنها را از معامله با ایران باز می دارد. اما برای شرکت های کوچک تری که به تجارت با آمریکا وابسته نیستند، ابزار ویژه مالی می تواند راهی برای تجارت با ایران فراهم آورد. تنها مشکل این است که این ابزار ویژه هنوز عملیاتی نشده است. بدین ترتیب، همه منتظر هستند تا ببینند اروپا با تحریم ها علیه ایران چگونه برخورد می کند.

اکنون دولت ترامپ با دو سوال بزرگ مواجه است:

یک - ایالات متحده آماده است برای ترغیب کردن حامیان برجام به همکاری با تحریم های شدیدتر علیه ایران به روابط خود با متحدان دیرینه آسیب برساند؟

دو – اتحادیه اروپا، چین و روسیه به طور خاص تا چه اندازه به سرمایه گذاری مالی و سیاسی برای محافظت از استقلال خود در برابر تحریم های ایالات متحده تمایل خواهند داشت؟

حمایت اتحادیه اروپا از دور زدن تحریم ها ضربه شدیدی به آمریکا و سیاست تحریمی خواهد بود چراکه دولت ترامپ روی همکاری دولت ها و شرکت های اروپایی حساب می کند. به علاوه، نادیده گرفته شدن تحریم های آمریکا از سوی اروپا به روابط نه چندان خوب کنونی در نهادهای بین المللی همچون ناتو آسیب بیشتری وارد می آورد. در نهایت، باید گفت که میزان تاثیرگذاری تحریم های آمریکا به عوامل زیادی بستگی دارد و هنوز مشخص نیست، اما مسلم است که این تدابیر تنبیهی تنها به ایران آسیب نمی رساند.

منبع: واشنگتن پست / مترجم: طلا تسلیمی