دومین مرحله از انقلاب مخملی ارمنستان

دیپلماسی ایرانی: پس از آنکه چندماه پیش، انقلاب شبه مخملی به رهبری نیکول پاشینیان و با حمایت جانانه اکثریت مردم ناراضی از فساد و تبعیض و انحصارگرایی و شرایط بد اقتصادی در  ارمنستان، کشور قفقازی و همسایه ایران به پیروزی رسید و دولت پیشین ارمنستان که در اختیار حزب "جمهوری‌خواه" این کشور به رهبری سرژ سرکیسیان قرار داشت، مجبور به کناره‌گیری شد و پاشینیان علیرغم نداشتن اکثریت در مجلس با اصرار مردم در تاریخ ۱۸ اردیبهشت سال جاری به نخست وزیری رسید، اولین مرحله از انقلاب مخملی این کشور به نتیجه رسید اما به دلیل سنگ اندازیهای نمایندگان مجلس که وابسته به احزاب جمهوریخواه و داشناک و ارمنستان شکوفا بودند و حضور وزرای وابسته به احزاب مذکور در کابینه دولت جدید و نیز اداره دستگاه های مختلف کشور به دست عناصر اداری وابسته به جریان حاکم، پاشینیان در طول ماه های گذشته با چالش جدی در اداره امور کشور مواجه شد و مجبور شد در راستای فراهم کردن بستری برای تحقق وعده های داده شده به مردم و مطالبات آنها و تشکیل مجلس و کابینه ای هماهنگ با خواسته های مردم که در راس آنها مبارزه با فساد اداری، تبعیض، رانت خواری و انحصار گراییست، به عنوان دومین مرحله از انقلاب که خود نام مخملی بر آن نهاده است، در جهت  انحلال مجلس و برگزاری زود هنگام انتخابات به تلاش های خود قوت بخشد. پاشینیان به همین منظور با احزاب مخالف خود که ناگزیر با فشار مردم نخست وزیری او را پذیرفته بودند وارد مذاکره شد تا آنها را نسبت به انحلال پارلمان و برگزاری انتخابات زودرس قانع کند. اما اکثریت نمایندگان مجلس نه تنها به درخواست نخست وزیر رضایت ندادند بلکه با تصویب قانون جدیدی تلاش کردند هر گونه تلاش وی را در این راستا نقش بر آب کنند، اما وی بار دیگر به مردم ارمنستان که کماکان حامی او هستند مراجعه کرد و از آنها خواست در برابر مجلس دست به تجمع گسترده بزنند. پس از حضور فراگیر مردم در مقابل پارلمان، در مدت اندکی، نمایندگان مجلس، تسلیم خواست پاشینیان و مردم  شدند و کار به جایی رسید که در میان نمایندگان ائتلاف اکثریت مجلس متشکل از احزاب نام برده شده در سطور بالا، اختلاف نظر بروز کرد و تعدادی از آنها  اعلام کردند با برگزاری انتخابات زودرس مجلس موافقند، به این ترتیب مقرر شد بر اساس قانون قبلی، نسبت به انحلال پارلمان و فراهم کردن زمینه های برگزاری انتخابات زودهنگام اقدام شود.

به همین منظور دریک اقدام صوری و بر اساس ضرورت رعایت قانون اساسی پاشینیان در تاریخ ۲۴ مهر استعفا داد و به صورت موقت مسئولیت اداره دولت را بر عهده گرفت تا پارلمان ارمنستان در دو مرحله و در طول دو هفته به نخست وزیری او رای اعتماد ندهد و به این ترتیب، مجلس منحل و زمینه برگزاری انتخابات زود هنگام فراهم شود. 

در همین راستا در طول دو هفته پس از استفعای نخست وزیر، این دو مرحله انجام و با رای عدم اعتماد به نخست وزیری پاشینیان در تاریخ  ۳۱ اکتبر  پارلمان منحل و مقرر شد انتخابات پارلمانی جدید نهم ماه دسامبر برگزار شود. (بر اساس قانون اساسی ارمنستان، پس از استعفای نخست وزیر پارلمان این کشور اگر نتواند در دو دور، نخست‌وزیر جدید را انتخاب کند، منحل می‌شود.)

نیکول پاشینیان پس از اعلام انحلال مجلس گفت: «پس از انقلاب مخملی غیرخشونت‌آمیز ماه‌های آوریل و مه امسال (۲۰۱۸) قدرت در نهایت به مردم ارمنستان بازمی‌گردد.» آخرین نظرسنجی‌ها نشان داده اند که احزابی که به پاشینیان وابسته نیستند، از جمله حزب جمهوری‌خواه، حزب حاکم سابق، با دشواری روبه‌رو هستند. برخلاف این احزاب، نیکول پاشینیان در نظرسنجی‌ها با استقبال بیشتری مواجه شده است، به طوری که در ماه سپتامبر، در انتخابات شورای شهر و شهرداری ها در شهر ایروان، پایتخت ارمنستان، ائتلاف او ۸۱ درصد از آرا را از آن خود کرد.

در رابطه با چرایی و ماهیت انقلاب مخملی و غیر خشونت آمیز ارمنستان شاید بتوان گفت که درواقع واکنشهای مردمی نسبت به عملکرد دولت حاکم  از حدود دوسال پیش، دراعتراض به برخی اقدامات روسیه در ارمنستان و اوضاع بد اقتصادی مردم شروع شده بود و در مقاطع مختلف زمانی نیز اعتراضاتی از این دست از سوی مردم صورت می‌گرفت اما این بار بصورت منجسم، مداوم و گسترده نمود عینی یافت. این حرکت به نوعی نیز واکنش به دخالت روسیه در ارمنستان و حاکمیت ارامنه قره باغ بر سرنوشت مردم ارمنستان در طول سالها گذشته در دولتهای کوچاریان و سرکیسیان تلقی می شود.

به این ترتیب انقلابی که در کشور قفقازی و مسیحی ارمنستان در همسایگی ایران در سایه تحمل جبری دولت وقت، ماهیتی غیرخشونت‌آمیز به خود گرفت با پشت سر گذاشتن دومین دستاورد خود یعنی انحلال پارلمان پس از نخست وزیر شدن نیکول پاشینیان، در مسیر دستیابی به سومین موفقیت خود یعنی بدست گرفتن اکثریت کرسیهای مجلس  پیش می رود و نظر سنجیها نشان می دهد که با رای مردم، قریب ۸۰ درصد نمایندگان پارلمان جدید از جبهه ائتلاف وابسته به رهبر انقلاب مخملی خواهد بود.

به نظر می رسد راهی که نیکول احتمالا به تاسی از میخائیل ساکاشویلی، رهبر انقلاب رز و مخملی و رئیس جمهور پیشین گرجستان- که موفق شد فساد اداری و مالی را در این کشور برچیند و دموکراسی و قانون را نهادینه کند اما ائتلاف رویای گرجی در طول سالهای اخیر در ادامه این راه چندان موفق نبوده و از همین رو احتمال پیروزی نامزد معرفی شده از سوی ساکاشویلی و ائتلاف جنبش ملی در انتخابات ریاست جمهوری گرجستان که اینک به مرحله دوم کشیده شده دور از ذهن نیست  -در پیش گرفته است، چندان هم هموار نخواهد بود و در راس آنها مبارزه با فساد و تبعیض، تنظیم سیاست خارجی متوازن و دور شدن از احاطه روسیه و  چگونگی حل بحران قره باغ که ارامنه قره باغ و روسیه در آن نقش اساسی دارند و نیز مناسبات با ترکیه -که در حال حاضر روابط سیاسی قطع و مرزهای بین دو کشور از سوی ترکیه مسدود شده است - قرار دارند.

ناهمواری های داخلی پیش روی دولت انقلابی و محاصره سرزمینی از سوی آذربابجان و ترکیه در کنار مشکلات اقتصادی و سیاسی و وابستگی ارمنستان به روسیه، مسائلی نیستند که عبور از آنها به آسانی امکان پذیر باشد. بدون شک از جمله مشکلات حاد پاشینیان در جهت نیل به توسعه کشور و راه مردم موضوع حل مناقشه قره باغ خواهد بود که ارامنه قره باغ و روسیه نقش زیادی در ایجاد و حل وفصل این بحران یخ زده دارند. به نظر می رسد در صورت عدم خروج نیروهای ارمنستان از اراضی اشغالی آذربایجان که قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل نیز برخارج شدن از آن اراضی تاکید دارد، محاصره ارمنستان به قوت خود باقی خواهد ماند و بهبود اوضاع اقتصادی ارمنستان و رفاه مردم این کشور را با چالشهای جدی مواجه خواهد کرد. در صورتی که پاشینیان بتواند این بحران را جل وفصل کند، خواهد توانست موقعیت خود را بیش از پیش تثبیت کند و دستاوردهای ناشی از حل بحران موقعیت او را مستحکمتر و با دوامتر خواهد کرد، از همین رو اگر بتواند به استناد طرح مادرید که توسط روسای گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا، افکار عمومی را دو مرحله اول نسبت به تخلیه ۵ شهر اشغال شده آذربایجان متقاعد کند خواهد توانست گام مهم اولیه برای حل تدریجی این بحران را بردارد تا در مراحل بعدی نیز در مورد نحوه تخلیه سایر اراضی تصرف شده توسط ارمنستان  و رژیم حقوقی قره باغ کوهستانی با جمهوری آذربایجان به توافق برسد.

گذشت زمان نشان خواهد داد که  حرکتی که پاشینیان نام انقلاب بر آن نهاده و اکثریت مردم ارمنستان را به تحرک و حمایت همه جانبه واداشته است پس از پیروزی در انتخابات پارلمانی زود هنگام و تشکیل کابینه جدید در ابعاد مختلف چه نتایجی در بر خواهد داشت و آیا خواهد توانست با تحقق مطالبات مردم، کماکان حمایت آنهارا حفظ کند؟