راهنمای براندازی نظام برای کودن‌‌‌ها در آمریکا

دیپلماسی ایرانی: در آخرین مقاله ام به این موضوع اشاره کردم که نقض توافق هسته ای ایران از طرف پرزیدنت ترامپ، اولین قدم برای تغییر نظام است. اگر هدف ترامپ جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای و رقابت تسلیحاتی در منطقه بود، توافق هسته ای داشت دقیقا همین کار را می کرد. اگر می خواست مانع از فعالیت های منطقه ای ایران شود، باید توافق حفظ می شد و با اعمال فشار به همراه سایر متحدان، ایران را وادار به پذیرفتن شروط بیشتر می کرد. اما در عوض ترامپ، مشاور امنیت ملی، جان بولتون و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، امیدوارند که با نقض توافق ایران و اعمال تحریم ها موجب سرنگونی جمهوری اسلامی شوند و یا افراد تندرو در ایران، برنامه غنی سازی هسته ای را از سربگیرند و بهانه ای برای جنگ پیشگیرانه، به دست آمریکا دهند.

تاریخ به ما چه یاد داده است؟ آیا تلاش های قبلی در براندازی نظام در سایر کشورها، منتج به منافع مد نظر شده و یا فقط اوضاع بدتر شده است؟ با نگاهی گذرا به تاریخ متوجه پاسخ می شویم.

کودتای ایران، سال 1953: آمریکا و انگلیس در تلاشی مشترک، سعی کردند که نخست وزیر منتخب مردم، محمد مصدق را سرنگون کنند و شاه جوان، محمد رضا پهلوی را به تاج و تخت بازگردانند. این نقشه یک موفقیت تاکتیکی درخشان بود و می شد گفت که شاه متحدی ارزشمند برای آمریکا به حساب می آمد. اما شاه یک متحد واقعی نبود (از جمله کارهای او شروع برنامه سلاح های هسته ای ایران بود) و نقش آمریکا در برگرداندن او به تاج و تخت، دلیل اصلی خشم آیت الله خمینی و طرفدارانش از آمریکا بود. عبرت: حتی یک موفقیت کوتاه مدت می تواند منجر به مشکلات بزرگ تر در آینده شود.

طرح بزرگ آریل شارون: در سال 1982، براساس نقشه ای که وزیر دفاع آن زمان، آریل شارون، کشیده بود، به بهانه ی تلافی کردن قتل سفیر اسرائیل در لندن، به لبنان حمله کردند. به منظور شکست سازمان آزادی بخش فلسطین و ایجاد یک دولت طرفدار اسرائیل در لبنان، ارتش اسرائیل وارد خاک همسایه شد و یاسر عرفات و سازمان آزادی بخش را تا بیروت تعقیب کرد. اما نقشه با شکست مواجه شد و در سال 2000 اسرائیل با اشغال جنوب لبنان به جنگ پایان داد و نتیجه ی نهایی به وجود آمدن حزب الله بود.

سرنگون کردن طالبان: زمانی که رژیم طالبان در افغانستان از فرستادن اسامه بن لادن به آمریکا سر باز زد، پس از حادثه 11 سپتامبر، آمریکا با اتحاد شمالی افغان ها همراه شد و سعی کرد طالبان را از قدرت برکنار کند. واشنگتن در شکل گیری دولت جدید به ریاست حامد کرزای دخیل بود. اما 15 سال از آن زمان می گذرد و یک تریلیون دلار هزینه شده اما هنوز آمریکا درگیر جنگی است که نه می تواند پیروز شود نه می تواند از آن خارج شود. این امر نشان می دهد که سرنگونی دولت کار آسانی است اما ساختن یک دولت جدید بسیار بسیار دشوار است.

"اسد باید برود" (شاید هم نه): درست مثل لیبی، قدرت های خارجی، نتوانستند جلوی دخالتشان در قیام علیه رئیس جمهور سوریه، بشاراسد، را بگیرند. دولت اوباما اعلام کرد که اسد باید برود و عربستان، آمریکا، ترکیه و چندین کشور دیگر سعی کردند از نیروهای مخالف اسد حمایت کنند. دخالت روسیه و ایران منجر به باقی ماندن اسد در قدرت شد. گرچه نتیجه نهایی، کشته شدن نیم میلیون انسان و درگیری ادامه دار بر سر قدرت بود.

با بررسی سرنگونی رژیم هایی که با دخالت خارجی همراه بوده است، متوجه می شویم که به ندرت منتج به منافع مد نظر کشورهای مداخله گر که پیش بینی اش را می کردند، شده است.

دلایل این شکست واضح است، اول اینکه سرنگونی یک رژیم، زنگ هشداری است برای سایر رژیم ها، و آنها برای محافظت از خود وارد عمل می شوند. مانند سوریه و ایران زمانی که شاهد اشغال عراق بودند. دوم اینکه، سرنگونی رژیم اول کار است نه آخر کار. اکثرا به خاطر نزاع داخلی بر سر قدرت، دولتی شکست خورده و جنگ داخلی به وجود می آید. سوم اینکه، اگر هم بتوانند دولتی را به روی کار بیاورند، آن گماشته مطیعی که انتظارش را داشتند، نخواهد بود. قدرت های خارجی که اقدام به براندازی یک دولت می کنند، در مورد آن جامعه و فرهنگ مردمش، اطلاعاتی ندارند تا بتوانند تصمیماتی بگیرند که از دید مردم قابل قبول باشد و آنها را از خود منزجر نکنند. در آخر اینکه مردم هیچ کشوری نمی خواهند از یک اشغالگر خارجی تا دندان مسلح، دستور بگیرند که این امر موجب شعله ور شدن حس ملی گرایی و ایجاد موج مخالفت خواهد شد.

منبع : فارین پالیسی / ترجمه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: شنبه 5 خرداد 1397 / انتشار مجدد: شنبه 19 خرداد 1397