با القای ناامیدی چه باید کرد؟

نویسنده: سید احمد حسینی، کار شناس و تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی و بین المللی

دیپلماسی ایرانی: سیاست خارجی ایران در سال جدید، ماموریت های دشواری پیش روی دارد و باید تصمیمات مهمی در این بخش گرفته شود. خواسته یا ناخواسته کل جامعه در این فرآیند درگیر شده و این سوال برای بخش های مهمی از مردم پیش آمده که چه چیزی اتفاق خواهد افتاد و آینده شرایط چگونه خواهد بود؟

در نگاه نخست باید گفت که این وضع، خواسته دشمنان و رقبای ماست که بلاتکلیفی حاکم باشد، هیچ کس دستش بکار نرود و کشور در هوا نگهداشته شود. اما این سناریو، وجه دیگری دارد و آن، ناامید کردن جامعه است بنحوی که این برداشت وارد اذهان عمومی گردد که راهی وجود ندارد و آینده ای متصور نیست.

در مقام مقایسه، این دومی مخرب تر از راهبرد نخست است و بسان سلاح خطرناکی است که اراده و قوه حرکت همه لایه های فکری و ابزاری جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و به همین خاطر است که همه ظرفیت های فکری، رسانه ای، تبلیغاتی و جنگ روانی جبهه مقابل ایران در این بخش بسیج شده است.

در چنین وضعی این سوال مهم مطرح است که دیپلماسی ایرانی در چه شرایطی است و چه ماموریت هائی در پیش دارد؟ به عبارت دیگر تسلط کامل و جامع بر تحولات، کانونی ترین الزام سیاست خارجی برای ارائه نسخه های دقیق و راهگشاست. سخن در این باره بسیار است اما، مهم ترین عناصر شکل دهنده توان دیپلماسی برای مواجهه با شرایط پیش روی، به قرار زیر می باشد:

الف- پویائی و قدرت تشخیص ایرانی:

یکی از نقاط قوت و برجستگی جامعه ایرانی، توان مدیریت و تصمیم در شرایط پیچیده و دشوار می باشد. این ویژگی در ادوار مختلف تاریخی و تمدنی، ظهور و بروز یافته و در دهه های اخیر در فرازهای مهمی توانسته ایم تصمیماتی بگیریم که شرایط را بطور کلی دگرگون نموده است. تجاربی چون مدیریت مقاطع بحرانی ابتدای انقلاب، به پایان رساندن جنگ تحمیلی، مقابله با تحریم ها و همگرائی های ضد ایرانی و جمع بندی مذاکرات هسته ای در قالب برجام، مصادیقی از این توانمندی هاست. اکنون نیز سیاست خارجی کشور، نیازمند باور و بکارگیری این ظرفیت هاست و مطمئنا می توان با نگاه دقیق و رصد تحولات، نقاط کانونی برای تصمیم گیری را شناخت و نقاط ضعف و قوت خود و حریفان را شناخت و تصمیمات شجاعانه و عاقلانه گرفت.

ب- درک واقعی شرایط بازیگران:

یکی از اولویت های مهم دیپلماسی ایرانی، مدیریت پیش دستانه محیط پیرامونی است. با توجه به اهمیت و حساسیت این منطقه و منافعی که قدرتهای فرامنطقه ای در آن متصور هستند باید به سمت کاهش تنش و یافتن زبان مشترک با همسایگان بخصوص کشورهای مهم تر این حوزه، حرکت نمائیم. در این میان همه کشور ها، جایگاه و نقش خود را دارند اما دو کشور عربستان سعودی و ترکیه، اهمیت بسیاری دارند. بطور خاص باید ریشه های رفتار کنونی آن ها را بررسی دقیق و علمی نمائیم.

شاید کشوری مانند عربستان سعودی به دلیل تحولات محیط پیرامونی خود از جمله وضعیت در عراق، سوریه، بحرین، یمن و غیره خود را در بن بست ژئوپلتیک می بیند و احساس ناامنی شدیدی می کند و به این جمع بندی رسیده است که تنها با اتکاء قدرت های فرامنطقه ای می تواند امنیت خود را تضمین نماید و هیچ امکان برون رفتی در منطقه نیست.

در چنین شرایطی، یکی از اولویت ها این است که نشان دهیم راه های اطمینان بخش وجود دارد و تصور تنهائی و در محاصره بودن خطاست. این امر ایجاب می نماید که بحران های یاد شده را اولویت بندی نموده و تا جائی که ممکن است مبتکر فرمول های سیاسی برای تک تک آن ها باشیم.

د- پرجاذبه کردن دیپلماسی:

حرکت پیشگامانه و خلق ابتکارات باعث می شود که هم همگرائی های منطقه ای ایجاد شود و هم قدرت ها و بازیگران بیرونی متوجه شوند که ایران عنصری اثرگذار در سیر تحولات است و هر اقدام ماجراجویانه و عدم توجه به منافع آن، باعث پیچیده شدن اوضاع و دشواری یافتن راه حل ها می شود.

نکته دیگر اینکه هر یک از همسایگان ما تجربه گرانبهائی دارند که می توان از آن ها در جهت ایجاد منافع مشترک و نیز کاستن از فشارهای کشورهای فرامنطقه ای، بهره برد.

توجه به شرایط داخلی:

همانگونه که اشاره گردید اهداف مهم سناریو ها و هدف گذاری های ضد ایرانی، ایجاد شرایط عدم اطمینان، تخلیه جامعه از ظرفیت های استراتژیک و انسانی و ناامید کردن آحاد مردم بخصوص نسل جوان می باشد. مناسب است مسئولین، صاحب نظران و متخصصین با تشریح صحنه و تهدید ها و فرصت های فراروی آن ها را نسبت به وضعیتی که روبرو هستیم آشنا سازند و اجازه ندهند که تصویرسازی ها و شکل دادن به ذهنیت ها از سوی نیرو ها و مراکز خارج از کشور صورت گیرد.

انتظارات جامعه ایرانی:

یکی از مسائل مهم برای جامعه ایرانی، توجه به وضعیت کشور، سطح برخورداری و کیفیت و روان بودن شرایط زندگی است. ابزار ها و فناوری های نوین مرز ها را در هم نوردیده و هر فرد حتی کم سن وسالی به سرعت از اخبار و تحولات دور ترین نقاط این کره خاکی، مطلع می شود و شرایط کشور خود با دیگران را مقایسه می کند.

الزامات و جبر ناشی از تغییر به گونه ای است که حتی کشوری مانند عربستان سعودی بسیاری از باید و نبایدهای گذشته را پشت سر گذاشته و در راستای برنامه های توسعه همه جانبه به جذب فناوری های نوین روی آورده است.

این ها واقعیت هائی است که جامعه ما با آن روبرو می باشد و باید با جدیت و بسیج همه امکانات در صدد ایجاد ظرفیت و امکانات قابل قبول برای جامعه بخصوص طبقه جوان باشیم در غیر اینصورت، مسائل و مشکلات بسیاری ایجاد و انسجام اجتماعی آسیب خواهد دید.

ه- جمع بندی:

ایران در فراز مهمی از حیات سیاسی و نقش منطقه ای خود قرار گرفته است که تشخیص درست واقعیت ها و جهت گیری ها، تاثیر بسیار زیادی در جایگاه آینده آن خواهد داشت. این وضعیت تنها به عرصه سیاست خارجی مربوط نمی شود بلکه همراهی و مشارکت همه شهروندان با همه سلیقه ها و باور ها در داخل و خارج را طلب می کند.

مناسب است با رصد دقیق تحولات، نقاط ضعف و قوت در داخل و تهدید ها و فرصت ها در محیط منطقه ای را شناسائی و هوشمندانه مدیریت کرد و اجازه نداد انباشتی از مسائل در همه صحنه ها ایجاد شود. طبعا موفقیت در ایجاد انسجام و همگرائی ها در داخل و نشان دادن چشم اندازهای مشارکت و تعامل در منطقه، می تواند سیاست خارجی کشور را در وضعیت مناسبی برای اجرای ماموریت های مهم پیش روی قرار دهد.

انتشار اولیه: دوشنبه 20 فروردین 1397 / انتشار مجدد: دوشنبه 3 اردیبهشت 1397