مک مستر طراح نابودسازی توافق هسته ای

پاتریک لارنس

دیپلماسی ایرانی: بهتر است خودمان را برای آشفتگی جهانی بیشتری آماده کنیم. دور بعدی تلاش های دولت ترامپ برای از بین بردن توافق هسته ای ایران به نظر می رسد که آغاز شده است.

طرح اروپا این است که برنامه جامع اقدام مشترک 2015 را ،که به طور رسمی به عنوان توافق هسته ای شناخته شده است، با نوشتن توافق دوم که بعضی از قسمت های اصلی توافق تغییر داده خواهد شد، نجات دهد. چهار امضا کننده ی غربی، مشغول ایجاد طرحی هستند تا ببینند برنامه جامع اقدام مشترک 2 به چه صورت خواهد بود و تا آنجا که می توان گفت توجه کمی به سه طرف دیگر این پیمان - روسیه، چین و البته ایران – نشان داده اند. هیچ کدام از این طرف ها به احتمال زیاد هیچ گونه تغییری را در توافق اولیه نمی پذیرند. قدرت های غربی احتمالا گمان می کنند که دیگر طرف های امضا کننده توافق را با تهدید نظامی علیه ایران می توانند ناگزیر به همکاری کنند. این در واقع ورود به یک منطقه ناشناخته است.

مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مک مستر، یکی از فرماندهان نظامی که در جنگ 2003 عراق حضور داشته است، در فکر تسط بر منطقه خاورمیانه است. او در اجلاس مونیخ، آنچه ترامپ همیشه گفته است: "این بدترین توافق تاکنون بوده است" را تکرار کرد و گفت: "ما فکر می کنیم اکنون زمان اقدام ضد ایران فرا رسیده است." اظهارات مک مستر از نامه ی غیر رسمی تیلرسون، که چند روز قبل از اجلاس مونیخ، به دیپلمات های اروپایی فرستاده بود، تبعیت می کرد. تیلرسون به فرستادگانش امر کرد تا این سه دستور مهم را به لندن، فرانسه و آلمان انتقال دهند.

1. از آنجا که توافق فعلی به مسله موشکی ایران نپرداخته است، توافقنامه باید برنامه موشک بالستیک ایران را پوشش دهد.
2. بازنویسی موافقت نامه هسته ای به گونه ای باشد که اجازه دسترسی کامل بازرسان بین المللی به کلیه پایگاه های نظامی ایران را بدهد.
3. مدت زمان برنامه جامع اقدام مشترک که در آن ممنوعیت تولید اورانیوم غنی شده در ایران دارای مدت زمان محدود است، به طور نامحدود گسترش یابد.

       به طور خلاصه خواسته های تیلرسون به شرح زیر است:

• برنامه موشکی ایران برای دفاع از آنها، به خصوص با توجه به جنگ طلبی مستمر اسرائیل و بی تفاوتی او به قوانین سازمان ملل ضروری است. این موضوع در آخرین قطعنامه شورای امنیت، قطعنامه 2231، مورد نظارت قرار گرفت.
• در میان ویژگی های شگفت انگیز توافق، تهران تسلیم بازرسان بین المللی شده است. اکنون دولت ترامپ پیشنهاد دخالت بیشتر را داده است و اجازه بازرسی از تمام فعالیت های نظامی ایران را می خواهد.
• توافق نامه ی هسته ای ایران تا سال 2030 بسته شده است. یعنی به مدت 15 سال قابل اجرا شدن است. اکنون تقاضا این است که این تاریخ انقضا برداشته شود و این توافق نامه دائمی شود.

تیلرسون در این نامه اظهار داشت: "ایالات متحده امریکا برای باقی ماندن در توافق هسته ای تحریم ها را متوقف نخواهد کرد."  آنچه مک مکستر در اجلاس مونیخ نیز اعلام کرد. در حقیقت، نامه تیلرسون با دیپلماسی آمریکا مطابقت دارد، زمانی که این قبیل توافق ها مانند توافق هسته ای ایران را امضا می کنند. آمریکایی ها به پای مذاکره می روند، شرط هایی را می پذیرند، امضا می کنند و زمانی که همه منتظر شروع توافق هستند، آنها شکایت می کنند که این توافق بعضی مسائل را پوشش نداده است. هر کسی که دیپلماسی آمریکا را دنبال کند، این الگوی سیاسی و  تغییر را به کرات مشاهده می کند. دولت اوباما توافق هسته ای با ایران را از مهم ترین دستاوردهای خود می داند. در صورتی که بلافاصله بعد از امضای توافق نامه، وزارت خزانه داری آمریکا در نامه های رسمی به مقامات اروپایی، بانک هایی که به معامله با ایران بپردازند را به تحریم تهدید می کند.

خواسته های تیلرسون به مقامات اروپایی ابلاغ شده است. پاسخ اروپایی ها به این نامه و سخنان مک مستر با یک مشکل اصلی مواجه است. در واقع بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن اولین رهبران، هسته ی اصلی دیپلماسی اروپا ضعیف شده است. آنها نمی توانند نظر خود را بیان کنند، حتی زمانی که ایالات متحده علیه منافع خودشان عمل می کند. اروپایی ها اکنون در حال تلاش برای راضی کردن  مک مستر و تیم اش در در واشنگتن هستند تا توافق به طور کامل از بین نرود و معتقدند که این توافق هنوز کار می کند.

مقامات اروپایی در حاشیه کنفرانس مونیخ با یک مقام رسمی ایران، وزیر امور خارجه آقای جواد ظریف، تشکیل جلسه دادند. اروپایی ها در این جلسه، از ایران خواستند تا از مقاومت در برابر جهادی های سنی و ملی گرا، به خصوص در سوریه دست بکشد.

ظریف نیز در این اجلاس بر پیشنهاد ایران برای "ایجاد یک منطقه امن" تاکید کرد و گفت: "لازم است منافع تمام کشورهای ذینفع به رسمیت شناخته شود که به هر طریقی منجر به برقراری ثبات در منطقه خواهد شد."

ظریف در ادامه توافق هسته ای را به همکاری منطقه ای مرتبط ساخت و افزود: "ایران بلافاصله پس از حصول برجام تلاش کرد تا از این رویکرد مشابه برای خلیج فارس بهره ببرد و پیشنهاد ایجاد یک مجمع گفت وگوی منطقه ای را مطرح کرد."

ایران به برنامه جامع اقدام مشترک نیاز دارد و شاید ظریف آن قدر با استعداد باشد که با قدرت های غربی بتواند سازش کند. هر چند که رویکردهای ایالات متحده یا اروپا برای تهران قابل قبول نخواهد بود.

اما چه خطراتی به دنبال پیشروی دولت ترامپ و همراهی اروپا با آن به وجود خواهد امد؟ عاقبت چه خواهد شد؟ اگر استراتژی غربی ها موفق شود، اوضاع بدتر خواهد شد. اما حتی در صورت شکست این استراتژی، ما در مرحله جدید و خطرناکی از برنامه های مک مستر باقی خواهیم ماند.

اما اگر فرض شود که اروپایی ها از توافق هسته ای با ایران در برابر حملات واشنگتن دفاع کنند، مطلوب تر خواهد بود. اروپا باید در این موقعیت در برابر آمریکا بایستد و به خواسته های آمریکا نه بگوید. اروپا باید به صورت مستقل از آمریکا، راهش را پیدا کند و مواضع خود را اعلام کند.

مساله دیگر اسراییلی ها هستند. نتانیاهو حتی قبل از شروع مذاکرات مخالفت خود را با این توافق اعلام کرد و هنوز نیز مخالف است. اگر این توافق از بین برود، بار دیگر ایران ممکن است فعالیت های هسته ای خود را از سر بگیرد. ایران بارها اعلام کرده است که قصد ساخت سلاح هسته ای را ندارد و شواهدی وجود ندارد که خلاف این موضوع را ثابت کند. اما این مسایل برای اسراییل اهمیتی ندارد. اگر ابتکار جدید غرب، درست پیش نرود، رفتار اسراییل قابل پیش بینی نخواهد بود.

باید نقش سعودی ها را نیز در نظر بگیریم. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان قصد دارد تا راکتورهای هسته ای را به عنوان بخشی از برنامه صنعتی سازی جاه طلبانه خود راه اندازی کند. اگرچه آنها قصد دارند تا انرژی تولید کنند اما نشانه هایی وجود دارد که  ساخت سلاح در ذهن بن سلمان یا در سیاست او به عنوان یک گزینه روی میز است. نتیجه لغو توافق هسته ای با ایران در این زمینه - بدترین نوع مسابقه تسلیحاتی خاورمیانه – را به طور مشخص به دنبال خواهد داشت.

اما اگر دولت های غربی توافق هسته ای با ایران را تضعیف کنند، در دراز مدت نتایجی در پی خواهد داشت. تحریم ها و سیاست های خارجی متخاصمانه، قدرت های تحریم کننده را در انزوای بیشتری، نسبت به آنهایی که تحریم شده اند، قرار خواهد داد. به عنوان مثال، روسها سال گذشته اعلام کردند که آماده هستند از سیستم مالی بین بانکی جهانی که به نام "سویفت"شناخته می شود، خارج شوند. این یک تفکر رادیکال است و مسکو به طور قطع نمی خواهد چنین اقدامی را انجام دهد، اما می تواند آن را به عنوان مقابله با تحریم های جاری که مانع سرمایه گذاری و اعتبارات بانکی بین سازمان های روسی و اروپایی می شود، در نظر بگیرد. چین نیز اعلام کرده است در آینده نزدیک یک بازار نفتی که با یوان چین کار می کند ایجاد خواهد کرد. حذف دلار از اقتصاد جهانی دشوار است. اما پس از چند قرن، زمانی که هیچ جایگزینی برای بازارهای غربی وجود نداشت، ارزش آن بدون شک سقوط خواهد کرد. 

توافق هسته ای ایران در بسیاری از موارد مهم بوده است. این توافق ممکن است اساس ثبات در خاورمیانه باشد که در آن قدرت کشورهای منطقه ای به خصوص ایران و عربستان در حال افزایش است. این پیمان غرب و سه قدرت برجسته غیرغربی را در یک همکاری مشترک بی سابقه، گرد هم آورده است.

منبع : سالن / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33