چه کسی میانجی مذاکرات خاورمیانه می شود؟

پاتریک لارنس

دیپلماسی ایرانی: دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا در سخنرانی به رسمیت شناختن بیت المقدس گفت که این امر به رسمیت شناختن "حقیقت" هست اما درک اشتباه دولت از حقیقت، پس از دو هفته از اتخاذ این تصیمیم اوج تضاد را نشان می دهد.

نخست وزیر اسراییل چند روز پس از اعلام ترامپ به رهبران اتحادیه اروپا اعلام کرد که به رسمیت شناختن حقیقت، لازمه صلح است. واشنگتن و تل آویو توانایی خود را برای ساخت و حفظ یک ضرورت جدید بیش از حد پنداشته و از طرف دیگر موضع فلسطینیان، تعهدات اروپاییان و پاسخ جامعه بزرگ اسلامی را دست کم گرفته اند.

این تصمیم تنها مقدمه ای برای حل و فصل مسأله اسرائیل و فلسطین هست که البته ایالات متحده قصد دارد به نفع اسرائیل اقدام کند و سپس دیگران را مجبور به پذیرش کند که به نظر من چنین استراتژی جواب نخواهد داد.

تظاهرات گسترده ای در جوامع اسلامی، از جمله در تهران اتفاق افتاده، زیرا ترامپ کنوانسیون پذیرفته شده جهانی در مورد بیت المقدس را رد کرده است. حملات موشکی بین اسرائیل و نوار غزه رخ داده و حزب الله اعلام کرده که حق خواهی برای فلسطینیان برایش در اولویت است.

نتانیاهو اولین نخست وزیر اسرائیل است که در طول 22 سال گذشته به بروکسل سفر کرد تا پنچ روز بعد از اظهارات ترامپ با اعتماد به نفس به رهبران اتحادیه اروپا بگوید: من باور دارم که تمام یا بیشتر کشورهای اروپایی سفارتخانه هایشان را به بیت المقدس منتقل خواهند کرد. بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت بشناسید و با ما برای امنیت، رفاه و صلح همراه شوید. رهبران اتحادیه اروپا با نتانیاهو برخورد سختی کردند و خانم موگرینی نیز به توافق بین المللی اشاره کرد و گفت که بیت المقدس تنها زمانی می تواند پایتخت اسرائیل باشد که، به عنوان یک جنبه از یک راه حل دو جانبه، پایتخت فلسطین هم باشد.

از نظر من در بروکسل دو اتفاق افتاد. یکی اینکه نتانیاهو به روابط بین اسرائیل و اروپا فشار بیشتری وارد کرد چون در نتیجه اقدامات بی رحمانه اسرائیل برای ایجاد سکونت های غیرقانونی در کرانه باختری و شرق بیت المقدس، مدت هاست که روابط با اروپا از هم گسسته است.

دوم مسئله ی روابط بین کشورهای اقیانوس اطلس است. در دوران اوباما این روابط ناپایدار شد اما ترامپ با رد پیمان آب و هوایی و تهدید به پاره کردن توافق هسته ای ایران، موجب بدتر شدن شرایط شده است

دو روز پس از حضور نتانیاهو در اروپا، سازمان همکاری های اسلامی در جلسه ای فوق العاده که در استانبول برگزار شد، گامی مهم برداشت و شرق بیت المقدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت شناخت که این اعلان خاتمه ای بود به اختلاف بین اعضایی که مرزهای قبل از جنگ شش روزه سال 1967 را قبول داشتند و کسانی که حتی مشروعیت این مرزها را رد می کنند.

در همان زمان، سازمان کنفرانس اسلامی اعلام کرد که ایالات متحده دیگر نمی تواند به عنوان یک مداخله گر در روند صلح خاورمیانه پذیرفته شود.

و اینکه در ترکیه چه گذشت؟ و دوباره دو اتفاق و شاید هم یک اتفاق مهم رخ داد.

موضع سازمان کنفرانس اسلامی در قبال شرق بیت المقدس سرآغازی دوباره برای روند صلحی است که ملت های مسلمان بتوانند از آن حمایت کنند. از طرفی دیگر اجازه میانجی گری از امریکا گرفته شده است. اکنون سوال این است که چه کسی قرار است برای مذاکرات آینده نقش واسط را بین اسراییل و فلسطین داشته باشد؟

محمود عباس در جلسه استانبول از سازمان ملل خواست تا میانجیگری کند اما باید مراقب رویکرد غرب گرایانه و فساد موجود در سازمان ملل بود. گزینه های دیگر اروپا و روسیه هستند. فرانسه ایده میانجی گری خود را مطرح کرده که گویا با استقبال اسراییل مواجه شده است.

مسکو از آنجایی که روابط خوبی با بسیاری از کشورهای اسلامی و همچنین با اسراییل دارد به نظر گزینه خوبی برای میانجیگری است.

سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا در پاسخ به خبرنگاری که در مورد تصمیم ترامپ پرسیده بود گفت :" با وجود تمام زحماتی که در طی سالیان کشیده شده است نتوانستیم تغییری در این موضوع ایجاد کنیم و آقای رییس جمهور به این تصمیم به عنوان راه حلی برای ایجاد ثبات بین اسراییل و فلسطین نگاه می کنند و ما امیدواریم و تمام تلاش خود را در این زمینه خواهیم کرد."

 دولت آمریکا نمی تواند جنبشی را که خودش به واسطه به رسمیت شناختن بیت المقدس ایجاد کرده بپذیرد. آنها صدای مردم منطقه را نمی شنوند و نمی دانند تبعات آنچه در استانبول و بروکسل گذشته چه خواهد بود. از طرفی به نظر نمی آید دولت ترامپ آن قدر ساده لوح باشد که دست به چنین اقدامی بزند. قصد آنها ایجاد طرح صلحی است که به واسطه ی آن فلسطین را مجبور به پذیرش کنند. اما با وجود این حجم از مخالفت ها، در طولانی مدت به تصمیم ناکارامد دیگری تبدیل خواهد شد.

منبع : سالن / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33