کشورهای عربی به فکر آشتی با بشار اسد

دیپلماسی ایرانی: منابع دیپلماتیک عربی در امان پایتخت اردن می گویند که گشایشی که اردن در قبال حکومت سوریه در پیش گرفته است، موضع فردی نیست و بازگوکننده مواضع منطقه ای جدیدی است که کشورهای عربی می خواهند با ماندن بشار اسد در قدرت در مرحله اول اتخاذ کنند. به گفته این دیپلمات ها کشورهای اصلی عربی به دنبال حفظ کامل و یکپارچه کشور سوریه با تمامی نهادهای مختلف آن هستند و از این رو می خواهند به حکومت سوریه و بشار اسد روی خوش نشان دهند.

به گزارش روزنامه العرب، چاپ لندن، به گفته منابع آگاه دیپلماتیک، اظهارات محمد المومنی، وزیر دولت در امور رسانه ای و اطلاع رسانی و سخنگوی رسمی دولت اردن برآمده از تحرکات منطقه ای است که به نوعی منتظر حل بحران سوریه است. این افراد تاکید می کنند، طرح عربی ویژه ای وجود دارد تا سوریه احیا شود و نگذارد این کشور به دست ایران مثل عراق بیفتد.

محمد المومنی به تلویزیون رسمی اردن گفت که: «روابط ما با دولت سوریه و حکومت سوریه در مسیر ایجابی است.» وی که در برنامه «ستون یک دقیقه ای» شرکت کرده بود و روز جمعه پخش شد در ادامه افزود: «ما صحبت از ثبات (در جنوب سوریه) می کنیم و این که روابط ما رویکرد ایجابی میان با کشور و حکومت سوریه داشته باشد، این پیام مهمی است که همه باید به آن توجه کنند.»

این وزیر اردنی همچنین گفت: «آتش بس همچنان به قوت خود باقی است و باید برای این که ادامه یابد از آن مراقبت شود و ما می دانیم در مرحله پیش رو گام های بیشتری برای حفظ ثبات و امنیت در جنوب سوریه برداشته خواهد شد.»

وی همچنین گفت: «اگر اوضاع در سوریه به سمت ثبات پیش برود گشایش گذرگاه ها میان دو کشور نیز انجام خواهد شد.»

وزیر دولت در امور اطلاع رسانی و رسانه ای اردن همچنین اشاره کرد که «بسیاری از فرماندهان و رهبران سیاسی و امنیتی و نظامی در سوریه با درک منافع مشترک میان دو کشور لزوم تحول ایجابی روابط را درک می کنند و می دانند که خطوط قرمز استراتژیک چیست و ما ما کاملا می دانیم که مصلحتی برای مراعات آن وجود دارد.»

تحلیلگران اردنی می گویند که بازنگری در مواضع عربی در خصوص سوریه زاییده یک لحظه نبوده و در امتداد تحرکات و مشورت های کشورهای اصلی منطقه بوده است، این کشورها به مواضع سابق خود که بقای اسد را در قدرت شرط اصلی توافق در سوریه می دانستند، پایان داده اند، به ویژه که شاهد تشتت مواضع مخالفان سوری و تبدیل شدن آنها به آلت دست عوامل خارجی هستند.

به گفته این تحلیلگران مواضع کشورهایی مثل عربستان سعودی درباره سوریه کاملا تغییر کرده و اکنون عربستانی ها به این باور رسیده اند که ادامه جنگ در سوریه و به دنبال آن ادامه آشوب و خشونت در درجه نخست به سود ایران تمام خواهد شد چرا که به این ترتیب می تواند تسلط خود را بر سر سوریه کامل کند، همان طور که در سال 2003 و در پی سقوط حکومت صدام حسین در این کشور توانست بر این کشور به طور کامل مسلط شود. علاوه بر آن ادامه آشوب و بزرگ نمایی در ابعاد طایفه ای و مذهبی بیش از همه به سود گروه های تروریستی تمام خواهد شد که به این ترتیب دلیل کافی برای تقویت خود خواهند داشت.

در همین رابطه خبرگزاری آسوشیتد پرس روز پنج شنبه به نقل از یک مقام عربستانی که نامی از او به میان نیاورد گزارش داد که عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان از مخالفان سوری خواسته است که «دیدگاه جدیدی» برای حل بحران در سوریه و آینده بشار اسد در پیش بگیرند.

به گفته این منبع «الجبیر به روشنی نگفته که بشار اسد ممکن است در قدرت بماند اما اگر لابه لای حرف های او را بازخوانی کنیم می فهمیم که منظور او از اتخاذ دیدگاه جدید، توجه به قضیه اصلی در این رابطه است، آیا قضیه اصلی چیزی غیر از بشار اسد است؟»

آسوشیتد پرس گزارش داد که الجبیر این توصیه را به مخالفان سوری در نشست آنها در ریاض که در آن گروه های مخالف طرف حمایت مسکو و قاهره نیز حضور داشتند، بیان کرد. در این نشست بنا بود دو طرف بر سر تشکیل هیئتی واحد برای شرکت در مذاکرات ژنو که قرار است در ماه سپتامبر پیش رو برگزار شود، به توافق برسند.

ناظران می گویند مواضع جدید عربستان بعد از مشورت ها با روسیه و مصر اتخاذ شده است، در این چارچوب دوشنبه هفته گذشته سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر به روسیه رفت و با سرگئی لاوروف، همتای روسیه خود دیدار کرد و بعد از آن گفت که مصر و روسیه با مشارکت عربستان بر تشکیل هیئت یکپارچه مخالفان سوری برای آغاز مذاکرات مستقیم با دولت سوریه کار می کنند.

به گفته ناظران عربستان و مصر با روسیه به توافق رسیده اند که بحران سوریه از طریق مذاکرات داخلی میان حکومت و مخالفان سوری حل شود تا به این ترتیب به زعم خودشان فرش از زیر پای ایران و حزب الله و گروه های عراقی وابسته به ایران کشیده شود.  

این تنها مومنی نبود که درباره لزوم بازنگری روابط اردن با سوریه و گشایش در روابط دو طرف صحبت کرد، سرلشکر محمود فریحات، رئیس ستاد ارتش اردن نیز اواخر سال گذشته گفته بود: «هرگز علیه حکومت دمشق کاری نمی کنیم. ما از عشایر ساکن در مرزها برای مبارزه با تروریسم حمایت می کنیم.» وی درباره تغییر مواضع دولت اردن در قبال سوریه نیز ادعا کرده بود: «نگرانیم و هشدار می دهیم که ایران می خواهد از طریق عراق گذرگاهی را به شمال سوریه و از آن جا به لبنان ایجاد کند.»

اشاره وی به هلال شیعی است که اردن و کشورهای عربی دیگر در سال های اخیر بسیار به آن دمیده اند و نسبت به آن بزرگ نمایی کرده اند.

پیام های ایجابی اردن با واکنش سریع سوریه مواجه شد. بثینه شعبان، مشاور رسانه ای و اطلاع رسانی بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه چند روز پیش در این باره گفت: «روابط امان و دمشق می تواند در آینده خوب شود، و انتظار می رود گذرگاه های میان دو کشور گشوده شود و تجارت میان اردن و سوریه از سر گرفته شود.»

اردن که در حدود 370 کیلومتر مرز زمینی با سوریه دارد از جمله معدود کشورهای عربی است که از ابتدای بحران جاری در سوریه سفارت خود را در دمشق نبست و متقابلا سفارت سوریه در امان نیز بسته نشد.

دولت اردن روز چهارشنبه اعلام کرد که امان مرکز مراقبت بر آتش بس در جنوب سوریه مطابق با توافق امریکایی – روسی – اردنی از 9 ژوئن گذشته تا کنون است. به موجب این توافق در سه استان جنوبی سوریه یعنی السویداء و درعا و القنیطره آتش بس اعمال می شود.

بعد از بروز بحران اقتصادی در اردن در سال 2015 این کشور مرزهای خود را به روی سوریه و عراق بست. پس از آن و در سال 2016 و در پی حمله تروریستی در منطقه مرزی برکان ارتش مستقر در مرزهای شمالی و شمال شرقی سوریه و عراق این منطقه را منطقه نظامی بسته اعلام کرد.

ترجمه: علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه: دوشنبه 6 شهریور 1396 / انتشار مجدد: سه شنبه 21 شهریور 1396