همه از روحانی پست می‌خواهند

نویسنده: عدنان طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی روز 5 آگوست در مراسم سوگند رسمی "تحلیف" که در پارلمان برگزار شد و نماد جوهره جمهوریت نظام سیاسی ایران است دور دوم ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. این روند یکی از چندین نمونه ای است که نشان می دهد جمهوری اسلامی چگونه "مشروعیت از پایین" و "مشروعیت از بالا" را کنار هم قرار می دهد.

انتخابات در ایران به طور قطع گزینه های محدودی پیش روی رای دهندگان قرار می دهد. اما زمانی که صحنه آماده باشد، رقابت چشمگیری بر سر آرا رخ می دهد. در نتیجه کاندیداها می بایست سرمایه گذاری زیادی روی کارزار انتخاباتی خود انجام دهند. در روز انتخابات 41 میلیون ایرانی ساعت ها در صف ایستادند تا رای خود را بیندازند.

رای دهندگان ایرانی میان "وضع موجود" و "مطالبات" تفاوت قائل هستند.  با وجود اینکه اکثریت رای دهندگان نقص های بسیاری در وضع موجود می بینند، اما همچنان باور دارند که روحانی بسیاری از مطالبات آنها را پاسخ داده است. در نتیجه بسیاری از رای دهندگان وی را تنها آلترناتیو در دسترس می دانند که می تواند بسیاری از چالش ها را مهار کند و کابینه ای از تکنوکرات ها و کارشناسان تشکیل دهد.

حضور گسترده رای دهندگان ایرانی در روز انتخابات 19 مه، تایید مجددی به اعتماد به انتخابات بود. آنها وی را در مسیری قرار می دهند که می خواهند در آن حرکت کند. در حقیقت رای دهندگان ایرانی خیلی بیش از آنکه ناظران خارجی فکر می کنند به فاعلیت خود در شکل دادن به سیاست های ایران باور دارند.

انتظارات نخبگان

اردوگاه اصلاح طلبان ایران، از همه مهمتر رئیس جمهور سابق، محمد خاتمی وزن سیاسی خود را پشت سر روحانی قرار داد. بدون بسیج نیروهای اصلاح طلب، روحانی نمی توانست در سال 1392 به عنوان رئیس جمهور انتخاب شود و انتخاب دوباره وی نیز با مخاطرات جدی مواجه می شد. پیروزی های انتخاباتی اخیر – ریاست جمهوری، پارلمان، شورای شهر و مجلس خبرگان – به اصلاح طلبان ضرب آهنگ تازه ای بخشیده است. در نتیجه این جبهه انتظار دارد که سرمایه سیاسی اش را در قالب پست های وزارت خانه ها ببیند. هر چند این انتظارات ممکن است برای روحانی پر هزینه باشد، چرا که حکومت ایران با اعطای نقش پررنگ به اصلاح طلبان مخالف است.

اصولگرایان نیز از سوی دیگر با گذار معناداری روبرو هستند. برخی از چهره های کلیدی آنها، مانند علی لاریجانی، رئیس پارلمان و روحانی عالیرتبه، علی اکبر ناطق نوری، اینک به حامیان صریح روحانی بدل شده اند و جناح میانه رو و عملگرای اصولگرایان را تشکیل داده اند. آنها با چهره های عملگرای اصلاح طلب تیمی از میانه روها را تشکیل داده اند. (اعتدالیون)

هرچند اصولگرایان ظرفیت های بسیج اصلاح طلبان را ندارند، اما چهره های کلیدی آنها نفوذ بالایی در میان نخبگان سیاسی و روحانیت دارند. بنابراین دلایل زیادی دارند تا از روحانی پست در کابینه بخواهند.

برای نمونه علی لاریجانی که در مجلس از دولت حمایت می کند، پاسخ این حمایت ها را حضور برخی از نزدیکان اش در میان وزرا می داند. حسن روحانی می بایست تا حد امکان پست هایی برای اصلاح طلبان در نظر گیرد، و در حد ضرورت پست هایی برای اصولگرایان.

برخی از وزرا قطعی هستند – مثلا جواد ظریف، وزیر امور خارجه، بیژن زنگنه، وزیر نفت، حسن قاضی زاده هاشمی، وزیر بهداشت. محمد نهاوندیان رئیس دفتر روحانی اعلام کرده است که نیمی از اعضای کابینه تغییر خواهند کرد.

درخواست برای انعطاف بیشتر

بسیاری از ایرانی ها خواستار انتصاب زنان بیشتر در پست های دولتی هستند. اگر لیستی که تاکنون از وزرای احتمالی منتشر شده قابل اعتماد باشد، این مطالبه یک بار دیگر برآورده نخواهد شد و نادیده گرفتن زنان در پست های دولتی ادامه خواهد یافت. انتصاب زنان سیاستمدار به عنوان معاون رئیس جمهور – همچون کابینه اول روحانی – با ارزش است اما با مطالبات کنش گران و چهره های سیاسی همخوان نیست. چهره های سیاسی ارشد محافظه کار و روحانیون محافظه کار با این مطالبات مخالف هستند.

پرزیدنت روحانی نه تنها باید پاسخگوی مطالبات رقابت های جناح های سیاسی باشد، بلکه همچنین باید پاسخگوی عناصر اجتماعی مترقی و محافظه کار، نخبگان سیاسی و نهاد روحانیت باشد. او به شدت تحت فشار قرار خواهد گرفت تا به مطالبات تمام این ها پاسخ بگوید.

دولتی واقعا منعطف، که نماینده جناح های سیاسی مختلف و اقلیت های مذهبی و قومی متنوع در ایران باشد و بر به نادیده گرفتن زنان پایان دهد، فعلا در افق دید قرار ندارد. اما آنچنان که رای دهندگان ایران از طریق آرای خود بیان کردند، حسن روحانی گرایش درستی در پیش گرفته که ممکن است ایران را به این هدف برساند.

وی هم از سوی رای دهندگان و هم از سوی نخبگان، به شدت رصد خواهد شد.

منبع : لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33