استعفای مایکل فلین هم به ضرر هم به سود ایران است

رضا نصری،حقوقدان بین المللی، موسسه عالی مطالعات بین المللی ژنو

دیپلماسی ایرانی: استعفای مایکل فلین یک جنبه مثبت دارد، و آن این که یکی از چهره هایی که برای دشمنی اش با ایران شهرت یافته بود از یک پست مهم برکنار شد. این برکناری از آنجا اهمیت مضاعف پیدا می کند که دولت ترامپ - پیرو مُدلی که در برخی دولت های آمریکا، به ویژه در زمان جنگ سرد (و دولت اول بوش) مرسوم بود - قصد دارد مرکز ثقل سیاست خارجه را بi جای وزارت امور خارجه به «شورای امنیت ملی» منتقل کند؛ و آن شورا را - به جای یک نهاد مشورتی - به یک نهاد «سیاستگذار» تبدیل کند.

وزارت امور خارجه در آمریکا - و در بسیاری از کشورها - به دلیل ماهیت، ساختار و میزان تحصیلات و جهان دیدگی افرادی که در آن مشغول هستند - معمولاً نهاد نسبتاً معتدلی است و با برخی تندروی ها و ماجراجویی ها همدلی ندارد. اما شورای امنیت ملی چنین نیست. این شورا بعضأ متشکل از افراد نظامی مسلک و ایدئولوگی است که مستعد پیاده کردن طرح های خطرناکی هستند و هر گاه این شورا قابلیت «سیاستگذاری» یافته (مانند دورهٔ کسینجر و برژ ینسکی و کوندالیزا رایس)، سیاست خارجه رنگ و بوی ماجراجویی گرفته است .ضمن این که نزدیکی فیزیکی میان دفتر کار مشاور امنیت ملی و رئیس جمهور - که هر دو در کاخ سفید مستقر هستند - میزان تأثیرگذاری مشاور را نسبت به وزیر افزایش می دهد. این که آقای ترامپ اهل «خواندن» نیست و به توصیه های شفاهی به مراتب بیشتر از گزارش های کتبی اهمیت می دهد نیز - از این لحاظ - میزان تأثیرگذاری مشاور امنیت ملی بر رئیس جمهور را دوچندان می کند. از این رو، کناره گیری یک چهره ضد ایرانی از این مقام، نکته مثبتی است.

اما در یک لایه عمقیق تر، کناره گیری مایکل فلین - به بهانه نزدیکی با روسیه - نشان می دهد که تا چه میزان عواطف و تحلیل های «ضد روسی» در ساختار سیاسی آمریکا غالب است و تا چه حد گشایش سیاسی میان مسکو و واشنگتن با موانع ساختاری روبه رو خواهد شد. این نکته الزاماً به نفع ایران نیست، چرا که اگر فضا مساعد بود - و مایکل فلین با مسکو همدلی داشت - روسیه می توانست در تعدیل رویکرد دولت ترامپ به ایران نقش مهمی ایفا کند. در نتیجه، این که کناره گیری مایکل فلین در یک تحلیل کُلی تر به نفع ایران تمام خواهد شد یا خیر، بسته به این دارد که جانشین او چه کسی باشد. اگر جانشین او یک چهره ضد ایرانی دیگر باشد که با مسکو هم ارتباطی و همسویی ندارد، چه بسا ضرر کرده باشیم.