جامعه جهانی باید از شیعیان حمایت کنند

دیپلماسی ایرانی: همین چند ماه پیش بود که عربستان سعودی شیخ نمر باقر النمر، روحانی شیعه، را اعدام کرد و نظامیان نیجریه صدها تن از شیعیان این کشور را به قتل رساندند و ابراهیم یعقوب زکزاکی، رهبر آنان را به شدت مورد ضرب و جرح قرار دادند. حالا هم مقام های بحرینی تابعیت شیخ عیسی قاسم، یکی از رهبران اصلی شیعیان بحرین را لغو کرده اند. دلایلی که مقام های بحرینی برای این کار عنوان کرده اند همان اتهام های همیشگی تلاش برای تضعیف حکومت، نشر فتنه و نفاق در کشور و البته خدمت کردن به ایران بوده است.

با این حال، برخی منابع شیعه در عراق بر این باورند که دلیل واقعی اقدامات اخیر رهبران بحرینی علیه روحانیون شیعه، خشم عربستان سعودی از موفقیت نیروهای عراقی (که بیشتر آنان شیعه بودند) در عقب راندن نیروهای داعش در فلوجه بوده است. به گفته منابع عراقی، بحرین بدون هماهنگی با عربستان سعودی شیخ عیسی قاسم را خلع تابعیت نمی کرد.

اگر این گمانه زنی ها درست باشد، پس اقدامات بحرین می تواند به یک معنی تلاش دیگری از جانب عربستان سعودی برای تحریک ایران به منظور دست زدن به اقدامی افراطی باشد، یا حداقل انتشار بیانیه ها یا اظهارنظرهایی که چندان به مذاق قدرت های غربی خوش نمی آید. اظهارنظرهایی که می تواند برای تضعیف روند مصالحه ایران و غرب مورد استفاده قرار بگیرد. اگر هدف بحرین و حامیان سعودی آنان این بوده باشد، می توان گفت که تاحدی موفق شده اند.

سردار سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، به رهبران بحرین درباره برخورد خصمانه آنان با جمعیت شیعیان این کشور هشدار داد. روحانیون شیعه نیز در ایران و عراق و همین طور در لبنان، اقدامات اخیر مقام های بحرینی را محکوم کردند. مقتدی صدر، یکی از روحانیون شیعه، در عراق خواستار برگزاری تظاهرات گسترده علیه لغو تابعیت شیخ قاسم عیسی شد.

در جریان تظاهرات گسترده بحرینی ها در سال 2011 میلادی که نیروهای نظامی عربستان سعودی و امارات متحده عربی با کمک مقام های بحرینی، معترضان را سرکوب کردند، شیعیان ایران و عراق نتوانستند کمک زیادی به معترضان بحرینی کنند. اگر ایران به هر شکل موثری به معترضان بحرینی کمک می کرد، احتمالا با خشم سیاسی و نظامی نه تنها اعراب خلیج فارس که ایالات متحده و حداقل انگلیس روبه رو می شد. احتمالا ادامه یافتن همین شرایط است که سعودی ها و مشتریان بحرینی آنان را وا می دارد که ایران را تحریک کنند تا دست به اقدامی بزند یا بیانیه های تندی در مخالفت با اقدامات رهبران بحرینی صادر کند. در واقع سعودی ها و متحدان آنان دوست دارند به همه در منطقه نشان دهند که ایران تنها حرف می زند و هیچ اقدام عملی انجام نمی دهد، بنا براین باید در تعامل با تهران مسیر عربستان سعودی را در پیش بگیرند.  

اما پرسش درباره شرایط دشوار شیعیان در سراسر جهان عمیق تر از مساله ایران و عربستان سعودی و رقابت آنان در خلیج فارس و فراتر از مرزهای این منطقه است. در مرکز مشکلات شیعیان، این حقیقت وجود دارد که جامعه جهانی چشمان خود را بر روی نقض گسترده و سیستماتیک حقوق اولیه آنان توسط کشورهایی چون عربستان سعودی، بحرین و گروه های افراطی سنی بسته است. به عنوان مثال در سال 1988 به قتل عام هشت هزار شیعه هزاره در افغانستان توسط طالبان هیچ اعتراض بین المللی جدی نشد. در دو دهه گذشته، شیعیان به طور منظم در پاکستان کشته می شوند و دولت این کشور هیچ اقدامی برای تحت تعقیب قرار دادن عاملان این کشتار نمی کند، کسانی که اغلب افراط گرایان سنی هستند. دلیل این عدم پیگیری از جانب اسلام آباد این است که دولت پاکستان در اغلب موارد از این گروه های افراطی به عنوان ابزاری در سیاست خارجی استفاده می کند.

می توان گفت، جامعه جهانی حقوق شیعیان را نادیده گرفته اند که بخشی از آن به دلیل تصور آنان از سیاست های منطقه ای ایران است. یکی دیگر از دلایل درد و رنج شیعیان، گسترش وهابیت با تمایلات شدید ضدشیعی است. پیش از جنگ های شوروی و افغانستان و باز شدن راه های نفوذ و فعالیت عربستان سعودی در پاکستان، کشتار شیعیان وجود نداشت.

شاید مهمتر از همه این که، بازیگران کلیدی جامعه جهانی این تجاوزات و تضییع حقوق شیعیان را به نام مهار ایران، نادیده می گیرند. با این حال این ایده که ایران عروسک گردان است و شیعیان، عروسک های در دست تهران علاوه بر اینکه دومی توهین آمیز است، نادرست هم هست. اگر شیعیان احساس دلبستگی خاصی به ایران دارند به دلیل اعتقادات مذهبی است و این که دولت های خودشان با آنان به عنوان شهروند درجه دو رفتار می کنند.  

برای مثال، شیعیان عربستانی و بحرینی نیازی ندارند که ایران وضعیت فاجعه بارشان را در کشورهای متبوعشان و رفتار تحقیر آمیز رهبرانشان با آنان را به آن ها یادآوری کند. سعودی ها و بحرینی ها همچنین نیاز ندارند که ایران آنها را به مبارزه برای احقاق حقوقشان تشویق کند. بنابراین، اگر عربستان، بحرین یا هر کشور دیگری در مورد علاقه جمعیت شیعه خود نسبت به ایران نگران هستند و می خواهند که از دامنه نفوذ ایران در میان آنان بکاهند، باید تلاش کنند که با آنها مانند یک شهروند کامل رفتار کنند و در نتیجه آنان را در رفاه و ثبات کشورهای متبوع خود سهیم کنند. اعدام روحانیون یا خلع تابعیت از آنان، پاسخ این نگرانی نیست. جامعه جهانی هم باید از حقوق شیعیان حفاظت کند، هم برای ممانعت از افراط گرایی های بالقوه شیعیان و هم برای حفظ جایگاه اخلاقی خود در برابر مسائل حقوق بشری.

منبع: لوب لاگ / تحریریه دیپلماسی ایرانی/30

انتشار اولیه: شنبه 5 تیر 1395 / انتشار مجدد: شنبه 19 تیر 1395